Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbudronàre, abbudruài , vrb: abburdonare Definition fàere a gurdone, fàere a unu muntone, a chedha; dhu narant fintzes de una genia de ufrore, candho si formant coment'e gurones unu acanta a s'àteru Synonyms e antonyms acedhae, afollare, aggrustare, aggurdonai, apubulare, arretolare, atrepillai, atropare, atrumare, atutinare | ctr. ispàlghere, ispartzinai Sentences sa bama de sas berbeghes si fit abbudronada costoendhe sa conca una suta de s'àtera ◊ sa chessa lompet lestínchinu niedhu abbudronadu Scientific Terminology pst Etymon srd. Translations French grouper English to group, to assemble Spanish agrupar Italian raggruppare German gruppieren.

abbugnài , vrb: abbungiai, abbunzai, bugnai Definition fàere giúmburos, pistaduras a una cosa, a unu trastu, prènnere de giúmburos, de nodos, de pistaduras, nau fintzes de frutuàriu Synonyms e antonyms abburrutonare, aggatare, agiumbare, ammacigai, aporcai 1, atzumbarare, atzumbighedhare, atzumbonare, catulare, pistae, tofedhare Sentences su pipiu est arrutu e si est abbungiau a conca Etymon srd. Translations French cabosser English to dent, to crush Spanish abollar Italian ammaccare German verbeulen.

abbuidài , vrb: buidai Definition fàere buidu, su ndhe pigare cosa, andharesindhe sa gente lassandho unu buidu, su logu chentza nudha Synonyms e antonyms ibboidare, illichidare | ctr. prenare, preni Sentences toca, isciolli sa chistioni: abbuidandi is serchetus! ◊ acabbada sa missa, sa crésia s'abbuidat e sa genti torrat a domu ◊ mamma, aparit su canistedhu ca depu abbuidai custu sachitedhu! Etymon srd. Translations French vider English to empty Spanish vaciar Italian svuotare German entleeren.

abbujàre , vrb rfl Definition fàere iscurosu, nau prus che àteru de sa bisura de chie s'intristat Synonyms e antonyms abbutzare, annapai, annozare, imbujare Sentences si abbujat s'orizonte, lampos e tronos fúlminat s'aera ◊ si est abbujadu in cara ca si fiat acatau chi su paperi fiat fatu cun ingannu Etymon itl. abbuiare Translations French s'assombrir, obscurcir, offusquer English to dim Spanish ensombrecerse Italian offuscare, rabbuiarsi German verdüstern, sich verdüstern.

abbuligiài 1 , vrb: abbulizare, abbulurtzare, abbulunzare, abbulutzare, abbulutziare, abbuluzare, bolizare Definition pònnere bulúgiu, avolotu; murigare e imbrutare, bullugiare, nau pruschetotu foedhandho de abba o cosas deasi, fintzes intrare a s'abba, fichire a modhe, ammesturare apare Synonyms e antonyms abbolojare, abbussiare, agiotulare 1, intruai, istriulare, sciambullai, trubulare, trullare, trumbugliai / abbaunzare, ammisturai Idioms csn: abbulizare faes e basolos = ammisturai totu, fuedhendi, ghetai totu a unu cosas chi no cuncordant apari; abbulizare a ccn. in carchi chistione = betarechelu in mesu de una chistione 2. su logu fit pàschidu e abbulutzadu 3. bi fint cudhos chi a sa chistione bi aiant abbulutziatu sa pulítica ◊ su pitzinnu fit a gherra chin d-una espressione abbulutziata che ruvàgliu ◊ fit chin sos pilos totu abbulutziatos ◊ su ricu no si abbulizat cun sos pòveros (P.Casu) Etymon srd. Translations French mélanger, bouleverser English to mix, to upset Spanish mezclar, revolver Italian mescolare, sconvòlgere German mischen, durcheinanderwerfen.

abbumbài, abbumbàre, abbumbàri , vrb: bumbare Definition fàere una bumba, cricare abbumbu, cosa a bufare, bufare, nau mescamente cun is pipios; suspire, prènnere, ufrare, nau siat de sa pasta cun su frammentu pesandho, e siat de is titas chi cumènciant a si prènnere de late o de àteru chi si ufrat: si narat fintzes in su sensu de betare cosa (es. abba, meighina) a meda, a tropu; ingrassare Synonyms e antonyms acirrai, assumire, bufae, imbreacare, imbumbare, inciumire, inciummare, ingullire, trincai / preni, ufiare / ingrassai 2. su perdingianu frissu si abbumbat de ollu ◊ sa terra est abbumbada de abba, cun custa sumana chi at fatu sempre proindhe ◊ za si n'at abbumbadu de profumu, cussa!… 3. cussa picioca est cumentzendi a abbumbai de petus ◊ cun sa basca su casu si est totu abbumbau Etymon srd. Translations French imbiber, tuméfier English to soak, to tumefy Spanish beber, hincharse Italian imbévere, intumidire German tränken, schwellen.

abbundài , vrb: abbundhare, bundhare Definition giare, produire o bogare a meda, nau mescamente de funtanas, de terras e matas Synonyms e antonyms abbenai, abbundiri, rebbucare 1 | ctr. mancai 1, menguai Sentences is fuedhus suus s'ant a abbundai sa cosa in su pratu o dh'ant a ismenguai? (I.Lecca)◊ a sos chi amus benes Deus los abbundhat pro los partiremus chin sos chi no ndh'azes Translations French abonder English to abound Spanish abundar Italian abbondare German im Überfluß vorhanden sein.

abburàre , vrb Definition abbruxare, abbruschiare, nau fintzes po fàere in colore coment'e abbruxau, fàere in colore de cafei / pane abburadu = (pane russu, modhe) cotu a apretadura a fogu, brusiadu o tropu cotu a fora ma matzosu in mesu Synonyms e antonyms abbrugiai, abbruscare, acotilai, ammoriscai, recòghere 2. sa terra est abburada a istudare su sidis (G.Branca)◊ issas no ischiant a nadare e no fint ancora abburadas Etymon itl.t Translations French brunir English to darke Spanish quemar, tostar Italian abbrunire German verbrennen, rösten, bräunen.

abburinài , vrb: burinae Definition trebballare a burinu Synonyms e antonyms picai 1 Sentences portat sa lepa a màniga ciata abburinada in su follu Etymon srd. Translations French ciseler English to chisel Spanish cincelar Italian cesellare German ziselieren.

abburraciài , vrb rfl Definition bufare a tropu cosa cun àrculu Synonyms e antonyms imbreacare, imburraciai 2. cun su babbu abburraciadu si sunt postos a ciarrare Etymon srd. Translations French s'enivrer English to get drunk Spanish emborracharse Italian ubriacarsi German sich betrinken.

abburràre , vrb rfl Definition afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu) Synonyms e antonyms abburgare, infangaciai / abburrigare Sentences custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba 2. poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu Etymon spn. embarrar Translations French se crotter English to muddy Spanish enlodar, enfangar Italian infangarsi German sich mit Kot beschmutzen.

abburrigàre , vrb rfl Definition afundhare in s'abba, fichire o intrare a modhe, a mesu de s'abba o cosas deasi Synonyms e antonyms abburgare, abburrare, abburrigonare, ammodhiae, impogiare Sentences mi abburrigheit a modhe in s'abba ◊ sas ranas si abbúrrigant in s'abba, timendhe ◊ si devet abburrigare in dogni ludrau s'ànima umana? ◊ si che abburrigheit intro de su pighe ◊ preneit sa tatza abburrighendhechela in su binu Translations French couler English to sink, to plunge Spanish sumergir Italian immèrgersi German tauchen.

abburríre , vrb Definition currúmpere, fàere ischifu de cundhuta, su si giare a fàere male; refudare coment'e cosa chi faet ischifu, che cosa chi est o chi si credet male; ibregungire, fàere a bregúngia Synonyms e antonyms abborrèschere Sentences cussa fémina si est abburrida, ndh'at aprofitadu ca no bi est su maridu ◊ no mi abburro s'onore in sos ingannos 2. pro totu custas sa vida est recreu abburrendhe patimentos e fastizos ◊ abburro sos pecados mios a totu intentu ◊ Deus abburrit sas ideas malas Etymon itl. Translations French abhorrer English to loathe Spanish aborrecer Italian aborrire German verabscheuen.

abburruntàre , vrb Definition nàrrere cosa a unu coment'e brigandhodhu Synonyms e antonyms abbucaciai, afachilare, afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare Translations French reprocher English to upbraid Spanish reprochar Italian rimproverare German vorwerfen.

abbusài, abbusàre , vrb Definition su si serbire de calecuna cosa prus de su chi si depet, in manera esagerada, a tropu; aprofitare de calecuna cosa o de ccn. Synonyms e antonyms aprofitai Sentences presenteit una lege contra a sos chi abbusaiant de su binu ◊ de sa passiéntzia mia no ti ndhe abbuses ca la perdo puru! 2. no ti abbusis mai de su trabballu de su pòbiru, ca est vilesa! Translations French abuser English to abuse Spanish abusar Italian abusare German mißbrauchen.

abbuscinàre , vrb rfl Definition ufrare; nau in cobertantza, pirmare Synonyms e antonyms abbrodhiare, acasidhare, amprudhiare, annicare, annozare, pirmare, ufiare 2. su burràgliu pro sa tocadura giughet malandras, giughet s'ata de su codigone iscolzolada, abbuscinada Etymon srd. Translations French enfler English to swell Spanish hincharse Italian diventare tùmido German anschwellen.

abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definition prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda Synonyms e antonyms abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbudagare, abbuzare, aelcare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai Sentences si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu Etymon srd. Translations French se gaver English to stuff oneself Spanish atiborrarse Italian rimpinzarsi German sich vollstopfen.

abbutonài, abbutonàre , vrb Definition intrare su butone in su trau in bestimentu; ammadurare is ogos de is cambos, fàere su butone de is linnas candho funt acanta a isparare po bogare linna noa Synonyms e antonyms abbagare, aggutonare / butonire | ctr. ibbutonare Sentences frate tuo si est galu abbutonandhe sa camisa ◊ si ponit is cartzonis e si abbutonat sa bragheta 2. cussa mata tocat a dha mexinai candu est abbutonendi e candu est infroria Translations French boutonner English to button Spanish abrochar Italian abbottonare German zuknöpfen.

abbuturàre , vrb Definition pònnere o ammadurare is butones, is ogos de is cambos, po bogare fògia e linna noa Synonyms e antonyms aoghire, aportzedhare, butonire Sentences s'ispalghent in s'aera sos dulches fiagos de sas méndhulas abbuturendhe ◊ sos isfraones sunt abbuturendhe 2. fiore abbuturadu, su fizu meu caru! Etymon srd. Translations French pousser des bourgeons English to gemmate Spanish brotar Italian gemmare German knospen.

abbutzàre , vrb: abbuzare 1 Synonyms e antonyms abbujare, annozare, increstare, intristai Sentences candho benit s'atunzu deo mi abbuzo! Etymon srd. Translations French courroucer English to worry, to get angry Spanish ensombrecerse Italian corrucciare German ärgern.