abbuvonàre , vrb Definition
pigare po bovu, pigare cun ingannu
Synonyms e antonyms
abbovai,
arrebbusai,
colovrinare,
imbelecare,
imbovai,
imbuvonare,
impastociare,
improsae,
ingrangugliare,
mariolare,
piocai,
transare
Etymon
srd.
Translations
French
séduire
English
to swindle,
to seduce
Spanish
seducir
Italian
sedurre
German
betrügen,
verlocken.
abejài , vrb Definition
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Sentences
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Translations
French
se fixer
English
to be a stickler
Spanish
tener manía
Italian
avére una fissazióne
German
eine fixe Idee haben.
abeliài , vrb Definition
naendho de canes, apedhare, guguliare; nau de gente, betare tzérrios po dolore, dispraxere o dannu mannu (e fintzes ammachiadura); disigiare meda, forte, arrabiare
Synonyms e antonyms
agruguai,
agruinai,
aguriai,
guguliare,
gurruliai,
orulare,
zarulare
/
intzunchiai
/
abbochinare,
addorojare,
ilvariare
/
apiliare,
spedhiae
2.
deo no nci dha fàciu prus, soe abeliandumí: in domu funt pigandusidha contras de mimi! (G.C.Mameli)
3.
at abeliau sa filla totu sa noti, mischina, cudha fémina morendisí ◊ at abeliau una fita de síndria
4.
ndhe leat is ogros in sàmbene, faet iscarfe e abéliat cun s'infinitzu
Scientific Terminology
bga
Etymon
srd.
Translations
French
hurler,
glapir
English
to howl
Spanish
aullar,
gañir,
quejarse
Italian
ululare,
guaire
German
heulen,
klagen.
abentuài , vrb: bentulai*,
ventulare Definition
fàere bentu, aera, pesare in artu cosa a manera de pigare bentu; mòvere o fàere che bentu
Synonyms e antonyms
ibentulai,
ispagiare
/
isperditziai,
sparessi
Sentences
fiat abentuendusí cun su ventàgliu ◊ custa est s'ora de abentuai! ◊ su trigu beniat trebau e abentuau
2.
e cantu atrautzadas de febi sena de bentu as dépiu abentuai!
Translations
French
aérer
English
to air
Spanish
aventar,
airear
Italian
aereare
German
lüften.
abertài , vrb: abetai,
ibertare Definition
istare o abbarrare cun s’idea chi ccn. o calecuna cosa bèngiat o acontessat, si averet / abetau siast! = ispeta!
Synonyms e antonyms
aisetare,
aispetare*,
arreare,
aspeare,
asseare 1,
firmai,
ispetare,
tratèniri
Sentences
seus abetendidhu, ma no est lómpiu ◊ chi estus abetau sa essida de su soli si fut tocau de cúrriri! ◊ sciadadedha, s'isposa, tenit ora abetendu!…◊ totus abetamus custa dí po arriciri giogus ca assinunca no si ndi comporànt
2.
abetau siast, no ti ndi andis innantis de s'ora! ◊ ah, balla, immó fusta abetara, lah!…
Translations
French
attendre
English
to wait for
Spanish
esperar
Italian
aspettare,
attèndere
German
warten.
abesàre , vrb: avesai,
avesare Definition
pònnere s'abbitúdine, s'avesu a calecuna cosa
Synonyms e antonyms
abbetuare,
acomunai,
acostumai,
afrisciai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai
/
allicare,
allichionare,
ingolumare
| ctr.
disabesare,
disacostumai,
irbitzare,
ispònnere
Sentences
s'ómine de su sartu, abbellu abbellu, si avesaiat a si favedhare a solu ◊ depeus pensai a lassai dogna arratza de isperdítziu e avesai sa genti a si acuntentai de pagu
Etymon
ctl., spn.
avesar, avezar
Translations
French
habituer,
accoutumer
English
to accustom
Spanish
acostumbrar
Italian
avvezzare
German
gewöhnen.
abèschere , vrb: aèschere,
arvèschere 1,
avèschere Definition
prus che àteru dhu narant po arrèschere su papare o su bufare in su gúturu candho non est calandho a bia dereta e faet a tussire
Synonyms e antonyms
ammadèschere,
arrancare,
arrèghere,
arrèschere,
iscaussire,
issaèschere,
obèschere
Sentences
est mortu ca s'est avéschiu chin d-un'ossu de pruna
Translations
French
entraver
English
to hinder,
to go wrong
Spanish
atragantarse
Italian
inceppare,
andare di traverso
German
steckenbleiben.
abiài , vrb: aviare Definition
pigare su camminu e andharesindhe, andhare a unu logu, pigare a in artu, a pitzu, fintzes mòrrere / aviai is ogus = artziare sos ogros, sa crista
Synonyms e antonyms
andharesindhe,
andharesiche
/
andai,
alciare,
imbonai,
incarrebai,
pigai 1,
tocai 1
/
mòrrere
| ctr.
torrae
Sentences
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ prite torraias: no ti che fist aviada? ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca ◊ insudhidu, si li bortat contra invitèndhelu a si aviare, si no cheriat ciafos ◊ candho s'ierru faghet niadas mi avio cun su tazu a sas bassuras
2.
abianci a susu! ◊ candu as a èssi béciu as aviai is manus e un'atru ti at a ponni su bestimentu
3.
già as fatu impresse a ti che aviare chena mancu unu saludu!
Etymon
ctl., spn.
aviar
Translations
French
acheminer
English
to start,
to set out
Spanish
encaminarse
Italian
avviare,
incamminarsi
German
sich auf den Weg machen.
abidài , vrb: alidai,
alidare Definition
bogare o torrare àlidu
Synonyms e antonyms
alenare,
anidare
Etymon
ltn.
halitare
Translations
French
respirer
English
to breathe
Spanish
alentar
Italian
alitare
German
hauchen.
abiociài , vrb Definition
èssere in fortza, briosu, pònnere brios
Synonyms e antonyms
abbiatzai,
abbibare
Etymon
srd.
Translations
French
se remettre
English
to fit
Spanish
recobrarse,
restablecerse
Italian
rimettersi in fórma
German
bei Kräften sein.
abogài 1 , vrb: bogai* 1 Definition
arremare a totu codhu, manigiare is remos
Scientific Terminology
pscd
Translations
French
ramer
English
to row
Spanish
bogar
Italian
vogare
German
rudern.
abriàre , vrb Definition
dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza
Synonyms e antonyms
aferare,
agrestare,
arruarzare,
eremire,
imburdiri
Etymon
srd.
Translations
French
devenir sauvage
English
to grow wild
Spanish
volverse salvaje el cerdo
Italian
inselvatichirsi
German
verwildern.
abritiài , vrb Definition
bogare calecunu imbentu, calecunu ispediente, fàere calecuna cosa
Synonyms e antonyms
abbisai,
imbentai,
ispedientare
Sentences
su tiau, imbidiosu de su triunfu chi sa genti fadiat a Gesús, iat abritiau de fai mali a sa genti ◊ nara tui, Lutziferru, ita ses abritiendi? ◊ chini est chi at abritiau cussa brulla? ◊ innòi tocat chi ndi abritist cancuna de is tuas! ◊ unu pràngiu… gei dh'eus a abritiai!
Etymon
srd.
Translations
French
inventer
English
to invent
Spanish
inventar
Italian
inventare
German
erfinden.
abrontài, abrontàre , vrb: aprontai,
aprontare 1 Definition
pònnere o fàere sa cosa chi podet serbire tempus addenanti
Synonyms e antonyms
allinzare,
ammainare,
ammanitzare,
apariciai
Sentences
soe abrontandu unu libbrigedhu de contos ◊ ti dhas aprontu illuegus is cosas chi mi as nau ◊ mi tocat chi apronte un'ammentu in poesia ◊ aprontau chi apa su coginau po porcedhu ciai andu ◊ àchina niedha e figu pasadina aprontat a s'amigu ◊ in su trassintru intrat Pepedhu aprontau a pulire s'istadha ◊ fut arribbandho sa festa e sa gente fut aprontandhosi ◊ a sa vita unu si aprontait chin agasazu e chi… su mazu!
Translations
French
préparer
English
to prepare
Spanish
preparar
Italian
approntare
German
vorbereiten.
acabarràre , vrb: acaparrai,
acaparrare Definition
giare cabarras, un'antibitzu in dinare o àteru po si assegurare sa cosa chi si còmporat; pinnigaresiche cantu prus cosa si podet, fintzes po ndhe aprofitare bendhendhodha apustis prus cara
Synonyms e antonyms
aforai,
aparrochianai,
collire,
impobidhai
Etymon
itl.
Translations
French
accaparer
English
to hoard
Spanish
acaparar
Italian
accaparrare
German
aufkaufen.
acabbàe, acabbài , vrb: acabbare,
agabbare,
aggabbare Definition
fàere is úrtimas cosas de una faina, de un’òpera, passare is úrtimas oras o dies de unu tempus, cessare de unu totu; fàere peus male a unu o a una cosa e fintzes bochíere; imbàtere a o istare in calecunu logu
Synonyms e antonyms
cumiai,
finire,
sensai,
tzelare
| ctr.
comentzari
Sentences
acàbbala de bochinare, chi assustras su bichinau! ◊ che ant agabbadu su triballu chi fint faghindhe ◊ comintzade a tucare, za sighimus, tantu semus agabbendhe! ◊ candu Deus iat acabbau de formai su mundu…◊ cudhu sighit a fae su ci dhi paret: at a esse peri tempus de dh'acabbae!
2.
cuss'animale, tantu no campat, che l'agabbo ◊ cussu traste andhadu male che l'agabbas puru si no lu leas cun delicadesa ◊ custu fritu, cun su refriu chi zughes, oe ti che agabbat ◊ totu cussas meighinas no de ti fagher bene ti che agabbant ◊ unu boe iscorradu che l'agabbaiant ca no faghiat prus a lu zúnghere
3.
unu caboniscu, de calisisiat manera mortu, nc'iat a èssi acabbau in sa pingiada
Etymon
spn.
acabar
Translations
French
terminer
English
to finish
Spanish
acabar
Italian
finire,
terminare,
ultimare,
completare
German
beenden.
acabbalài , vrb: aggabbalare Definition
pònnere a parte cosa, siendha, fàere unu fundhu, unu capitale, errichire (ma si narat fintzes in su sensu de finire, agiustare, pònnere a postu, aparigiare); su ndhe bogare calecuna cosa de bonu de una faina
Synonyms e antonyms
acaudalai,
lucurare 1
| ctr.
scabbalai
Sentences
sas furas li ant dau prus malumores de cantu l’ant aggabbalau ◊ sa tzimusa est bene aggabbalà ◊ su dinai chi nd'iat acabbalau bendendi sa domu dh'iat ingastau po fai sa crésia noa
2.
su piciochedhu portat sa pinna in manu, fait a biri ca est pentzendu ma no acabbalat nudha
Etymon
srd.
Translations
French
capitaliser
English
to capitalize
Spanish
capitalizar
Italian
capitalizzare
German
kapitalisieren.
acabbanài, acabbanàre , vrb rfl: aggabbanare Definition
pònnere o bestire su cabbanu
Synonyms e antonyms
acaparronare,
acavanai,
acucullai,
incaparonare,
incapotai
Etymon
srd.
Translations
French
envelopper dans un manteau
English
to wrap up in a coat (s.o.)
Spanish
poner el abrigo
Italian
incappottare
German
einen Mantel anziehen.
acabbúlli , vrb Synonyms e antonyms
ibbrodhiai,
spodhai
Translations
French
débrouiller
English
to disentangle
Spanish
desenmarañarse
Italian
sbrogliarsi
German
sich herausziehen.
acabidàe, acabidài , vrb: acabidare,
acapidare,
acapitare,
acavidare,
cabidare Definition
pigare e pònnere cosa in istrégiu, arregòllere sa cosa in sensu de no ndhe perdimentare, de ndhe dh’arregòllere totu; cricare, aunire o fàere gente po un’apretu; si narat fintzes in su sensu de contivigiare
Synonyms e antonyms
acoglire,
acollocare,
arragolli,
arremonire,
assantai,
assetiai,
bòdhere,
bodhire,
preulire,
tòdhere,
umprire
| ctr.
frundhire
Idioms
csn:
acabidai coràgiu = crobare ànimu; acapidare sa zorronada = faghere sa zoronada; acabidare s'ora = collire s'ora, impreare su tempus chentza ndhe perdimentare nudha
Sentences
lu at bidu in mesu de s'arga e ndhe l'at acabidadu ◊ babbu tuu no iscít anche acabidai su dinai! ◊ no mi mascant sos vucones acapidaos in sa grassa! ◊ cussas fint informasciones acabidadas fatu de sos cuiles ◊ bi aiat unu acabidendhe nie ◊ apu ingortu una marra e duus sacus po nci acabidai sa cosa ◊ sa vida fut gherrada e totu voliat acavidau ◊ ajó a ndhe acabidare sa castanza!
2.
su chi ghiras tue est bene acapidau: no mi nche apo bentulau nudha! ◊ cussu pacu chi amos tentu l'amos totu vene acavidau ◊ mi piaghet a acapitare su tempus su prus chi poto candho torro a domo (A.M.Carta)
3.
s'istadu italianu si ammentat de sos Sardos candho nos devet acabidare pro sa leva! ◊ custos massones che sunt acapidandhe sos àteros! ◊ pessae de acapidare zente meda!
4.
onzi cuzone de terrinu fit bene acabidadu, in oros de piantas e de rocas ◊ su càrrigu depit èssi bèni acabidau, assinuncas s'isciàsciat totu ◊ adderetas sa binza e la preparas, la pulis in sas pinnas, tandho l'aras acapidàndhela chin s'illeononzu
Etymon
ad *capitare
Translations
French
cueillir,
ramasser
English
to pick
Spanish
recojer,
reclutar
Italian
cògliere,
raccògliere,
reclutare
German
pflücken,
auflesen,
sammeln.