agronadúra , nf: ogronadura Definitzione
su trebballu de pistadura chi si faet a su linu àrridu po che dhi bogare s'ossu
Sinònimos e contràrios
argadonzu,
bargadadura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
teillage,
tillage
Ingresu
hackling
Ispagnolu
agramado
Italianu
stigliatura
Tedescu
Brechen.
algadàre , vrb: argadare,
arganai,
arganare Definitzione
trebballare, pistare su linu cun s'àrgada; in cobertantza, istare abbetiandho, a gherra
Sinònimos e contràrios
ogranai
Frases
at allegau de arganai su linu
2.
ghite fistis arganandhe chin su poledhu malu a domare? (P.Pireddu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
écanguer,
pétrir
Ingresu
to ripple
Ispagnolu
agramar
Italianu
gramolare
Tedescu
brechen.
bargadadùra , nf: barghedadura Definitzione
su trebballu a pistadura chi si faet a su linu àrridu po ndhe dhi bogare s'ossu
Sinònimos e contràrios
agronadura,
argadonzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
teillage,
tillage
Ingresu
hackling
Ispagnolu
agramado
Italianu
stigliatura
Tedescu
Brechen.
bargadàre , vrb: barghidare Definitzione
pistare su linu àrridu po ndhe bogare s'ossu
Sinònimos e contràrios
iscardare,
ogranai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
teiller,
tiller,
échauvrer
Ingresu
to hackle
Ispagnolu
agramar
Italianu
stigliare
Tedescu
brechen.
bombitài, bombitàre , vrb: bumbitare,
vomitai Definitzione
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau; bogare a fora a meda coment'e caciadura; èssere a conos, àere gana de caciare
Sinònimos e contràrios
arrevesciai,
bombare,
bòmbere,
butare,
caciae,
conare,
gòmbere,
istercorare
Frases
su carabbineri che at bombitadu su chi zuchiat in corpus bidindhe cudhu cun su leputzedhu ficadu in su coro
2.
acudesit su trenu bombitendhe fumentu, ca tandho fit a vapore
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
vomir
Ingresu
to vomit
Ispagnolu
vomitar
Italianu
vomitare
Tedescu
brechen.
bómbitu , nm: búmbitu,
vómbitu Definitzione
coment'e una fortza po caciare, po ndhe torrare de s'istògomo sa cosa papada, prus che àteru chentza dhu bòllere fàere, po gana chi no dipendhet de sa volontade
Sinònimos e contràrios
butos,
caciada,
cóinu
Frases
isse candho zughet sa frebba no podet assazare nudha ca li faghet a bómbitos ◊ su pódhighe postu in s'irguzu faghet bènnere su bómbitu ◊ su frenugu faet passare sos bómbitos
Tradutziones
Frantzesu
vomissement
Ingresu
vomit
Ispagnolu
vómito
Italianu
vòmito
Tedescu
Brechen.
immutzurràre , vrb: irmuciurrae,
irmutzurrare,
ismutzurrare,
smuciurrai Definitzione
segare cosa (longa) a incurtzadura, lassandhondhe unu tretu
Sinònimos e contràrios
arrogai,
ilmutzare,
ilmurrutzare,
immutzudhare,
irmurtzinare,
ismesujare,
ispuntai,
istuturai,
mutzurrare,
truncai
Frases
ant immutzurradu sos ozastros pro los iferchire ◊ si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu ◊ su molinedhu che l'at immutzurradu su pódhighe mustradore destru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rompre,
casser
Ingresu
to break
Ispagnolu
romper,
partir
Italianu
spezzare
Tedescu
brechen.
ischerbicàre , vrb: ischerbigare,
ischervicare,
ischervigare,
ischervixare,
iscrebigare 1 Definitzione
segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai
Sinònimos e contràrios
igerbedhare,
isperrumare,
ispistidhare,
issuludrare,
scerbedhai,
scerbigai
Frases
l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios
2.
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!…
Ètimu
ltn.
*excervicare
Tradutziones
Frantzesu
se casser le cou
Ingresu
to run helter-skelter,
to break one's scruff
Ispagnolu
romper el pescuezo,
abalanzarse
Italianu
fratturarsi la collòttola,
scapicollarsi
Tedescu
sich den Nacken brechen,
Hals über Kopf hinunterstürzen.
iscollài , vrb: iscollare,
iscolliare,
iscrollare,
scoliai Definitzione
andhare a passare o fragassare in is iscóglios; segare sa mola de su tzugu, orrúere male de s'istrupiare, andhare male, fàere sacrifícios po calecuna cosa / i. su pudhecu = comintzare sa domadura, abbituare a agguantare sa fune in trugu, avesare a si lassare pigare a fune
Sinònimos e contràrios
istraventare
2.
in d-unu pennente, làssinat su zuvu e unu boe s'iscrollat e morit ◊ bi at zente gai fortunada chi ndhe faghet a cadhu e a pè e no s'iscollat ne truncat s'ischina! ◊ si puru no ti cheres iscollare, t'iscollas, si tantu est destinadu ◊ ite fadu chi nos at giutu a nos iscollare cojuèndhennos!…◊ daghi s'iscollant in sa ruta mala giamant su carru a los gíghere a pala (Cubeddu)
3.
Pitanu in s'oru de su cuile dhue teniat su palu apósitu po iscollare cadhos
Tradutziones
Frantzesu
s'échouer,
se casser le cou,
Ingresu
to break one's neck,
to hinder,
to spoil
Ispagnolu
fracasar,
rompersepartirse la crisma,
estropear
Italianu
incagliare,
rómpersi l'òsso del còllo,
rovinare qlc
Tedescu
stranden,
den Hals brechen,
beschädigen.
istuturài, istuturàre , vrb: istuturrare,
stuturai Definitzione
iscúdere a tuturros de origas; truncare, fàere a orrugos, a tuturros, a bículos (grussos)
Sinònimos e contràrios
arrogai,
immutzurrare,
innànghere,
ismugrare,
istruncai
2.
no dhi ant a istuturai perunu ossu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rompre,
casser
Ingresu
to break
Ispagnolu
partir,
romper
Italianu
spezzare
Tedescu
brechen.
rebessàre , vrb: arrevesciai,
revesciai,
revesciare,
revessare Definitzione
caciare o torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau o bufau; portare is conos, èssere a conos, faendho fortza po caciare; rfl. su si furriare contras a ccn. (revessàresi chin ccn., contras a…), fàere cosas revessas, trotas, contras a ccn. / ocros revessatos = giraos totu a una parte, biancos
Sinònimos e contràrios
bombare,
bòmbere,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
Frases
che revessat totugantu su chi at ingullidu ◊ s'imbriagone ndhe at revessadu totu ◊ sunt timendhe no rebesset, ca at trincau binu meda
2.
it'est custu tortíghine de vos revessare contra a su Segnore?!
Tradutziones
Frantzesu
vomir,
rejeter
Ingresu
to throw up (again)
Ispagnolu
vomitar,
devolver,
arrojar
Italianu
vomitare,
rigettare
Tedescu
brechen.
ruciadúra , nf: orrogadura,
rucradura,
rugadura,
ruxadura,
urrugadura Definitzione
su rucrare
Sinònimos e contràrios
orrugamentu,
rucrata,
truncadura
Maneras de nàrrere
csn:
andhare a r. = andai a istruncadura, a orrugadura, leare un'incurtziadorzu, fendi unu tretu prus curtzu (e passendi fintzas fora de su mòri); essíreche a r. in su chistionu = che iscassuletadu
Frases
arratza de rugadura chi li as fatu a custa linna!…
2.
su fogu fuidu curret a ruxadura ◊ at comintzadu a faedhare pàsidu e de bona manera, ma poi ch'est essidu a rugadura!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cassure,
brisure,
cassement,
traversée
Ingresu
breaking,
passage
Ispagnolu
rotura,
cruce
Italianu
spezzatura,
spezzaménto,
attraversaménto
Tedescu
Brechen.
ruciàre , vrb: orrucrare,
rucrare,
rugare,
rugiare,
rugrare,
ruxare Definitzione
segare, fàere a orrugos; passare in mesu de unu logu, agiummai coment'e ispartzindhodhu in duos orrugos; imbistire a màchina a unu o ccn. cosa / rugare s'arresionu, s'argumentu = segare in curtzu su chistionu, lassare su chistionu a mes'incumentu, a rugos, chentza agabbadu
Sinònimos e contràrios
arrogai,
atraessare,
istruncai,
secare
/
ingruxai
/
imbestire 1
| ctr.
annànghere
Frases
s'istrada noa at rugadu su cumonale in duos ◊ custa linna cheret rugada ca est longa ◊ sa sorte ti at rujadu sos passos de sa vida ◊ no mi tratenzo e rugo s'argumentu
2.
sas camineras rúciant zassos ruvosos ◊ no che rughes in mesu de su semenadu: cola a un'oru! ◊ chin custu viazu rucramus su mare ◊ che raxu at ruxadu rios, tancas, bidhas, serras ◊ in su caminu mi apunto pensamentosu candho mi ruxas ainnanti, pitzinna
3.
sa cane l'at ruxada una màchina ◊ frànghedi a un'ala no ti rughent sas màchinas!
Ètimu
ltn.
cruc(u)lare
Tradutziones
Frantzesu
rompre,
casser,
traverser,
heurter
Ingresu
to break,
to cross,
to run into
Ispagnolu
partir,
cruzar,
atropellar
Italianu
spezzare,
attraversare,
investire
Tedescu
brechen,
durchqueren,
überfahren.
rucràda , nf: orrucrada,
rucrata,
rugada,
ruxada Definitzione
su rucrare o fàere a orrugos; orrugu, una parte de ccn. cosa e pruschetotu de gente, de bestiàmene; su passare de unu logu, de un'oru, a un'àteru (fintzes po incurtzare su camminu); fintzes tretu inue duas orrugas si atóbiant a grughe
Sinònimos e contràrios
secada
/
arrogu
/
camarada,
fiotu,
grústiu,
rucru,
tropedhu,
trumada
/
cassiadorju,
gruxeri,
incultzatóriu,
ruciadura
Maneras de nàrrere
csn:
rujadas de dies = partes de sa die; in rucrata = a rugadura, colendhe fora de su caminu pro incurtziare
2.
totu istrintzadu, istaio ruxadas de manzana ifatu de carchi grígliu ◊ una rugada ’e zente navighendhe fit ifatu ’e sa lughe soberana
3.
nche colaimus in rucrata, in mesu de gurutinos e astrintòglios ◊ a pede colaiat in sas rucratas pro incurtziare su tretu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cassure,
partie,
traversée
Ingresu
breaking,
crop,
crossing
Ispagnolu
rotura,
trozo,
cruce
Italianu
spezzatura,
spezzóne,
attraversata
Tedescu
Brechen,
Stück.
scerbigài , vrb: scervigai Definitzione
segare sa mola de su tzugu, fèrrere is crebedhos de asegus (su gatzile) a terra, orrúere de mala manera, andhare male
Sinònimos e contràrios
ischerbicare*
Tradutziones
Frantzesu
se casser le cou
Ingresu
to break one's neck
Ispagnolu
romperse la crisma
Italianu
rómpersi il còllo
Tedescu
den Hals brechen.
scuncodrài , vrb: isconcordare*,
scuncordai,
scuncordare Definitzione
segare s'acórdiu, essire in malas, bogare de pare o isconciare una cosa o unu logu bene allichidiu, fintzes cambiare su tempus de bonu a malu / s. sa coja = essire fora de pare maridu e muzere
Sinònimos e contràrios
disconcordiare,
isconciare,
isordulare
| ctr.
cuncodrai
Frases
Peparosa nd'est cuntenta chi tui àpasta scuncodrau cun su vicàriu ◊ cun issu fustis sempri impari, ma eus scuncordau e no si fait a biri prus
2.
cumentza a ndi scuncodrai s'ingirialetu! ◊ no nc'est prus nisciunus a comporai: cumbenit a scuncordai totu e a si spesai!
3.
e no mi scuncòdristi su sànguni! ◊ oi est dí bella ma su tempus nanca torrat a scuncordai
Tradutziones
Frantzesu
rompre un accord,
décomposer,
mettre en désordre
Ingresu
to break an agreement,
to disarrange
Ispagnolu
romperquebrar un acuerdo,
desarmar,
desarreglar
Italianu
romper l'accòrdo,
scompórre,
méttere in disórdine
Tedescu
die Vereinbarung brechen,
zergliedern,
durcheinanderbringen.
secàre , vrb: segae,
segai,
segare Definitzione
fàere a orrugos (de css. manera e cun css. aina, ma fintzes solu fàere tachedha), ispartzire in partes, pigare una parte de ccn. cosa istacandhodha cun ccn. aina o fintzes a tiradura; tènnere sa capacidade de segare, de si segare; isconciare un'acórdiu, bènnere mancu a un'acórdiu, a una manera de fàere
Sinònimos e contràrios
arrogai,
chimentare,
filchinare,
istruncai,
ruciare,
stronciai,
trincare 1
Maneras de nàrrere
csn:
segare a minudu, a maduru, a dortu, dritu, ororu, in frimmu, in bóidu, a istratzadura, a pistadura, a tostadura, segai a sbiàsciu, a unga, a corrupetza; segare una cosa morimori = andhendhe e miminendhe, semper prus istrintu, prus fine fintzas a torrare zustu a s'oru; segai a cíncinu, a límpiu (o in truncu) = a ororu, cun segada pertzisa a paris; segare fenu = fartzare; segare laore = messare; segàresi unu mermu de sa carena = fai una segada, arrogai ccn. ossu; segàreche unu mermu = istacaindedhu; segare su crèschere a unu = fai mali a unu de no sighiri a crèsciri; segare su rispetu a unu = pigaidhu sentza de arrespetu, fuedhai mali; secare sa passéntzia = donai tanti istrobbu de fai pèrdiri sa passiéntzia; segai a curtzu, segai in mesu de… (andhendhe)= andhare a rugadura, fora de caminu pro fàghere innantis, colare in mesu de…; segai sa diferénsia = pònnere de acordu duos, chircare de fàghere torrare paris duas ideas o àteru in disacórdiu; segai su giaunu = faghindhe zeunu, manigare carchi cosa; segai su sonnu = ischidare a unu chentza chi apet drommidu su tantu chi li cheret; segai is casidhus = bogare su mele; segai sa conca (in suspu) = dare ifadu mannu; segai su coru = àere o dare dispiaghere mannu; segai in ccn. logu = andhare, essíreche in…; segare sa currente, segare s'abba a unu (a una domo)= pigaindedhu o istacai sa currenti, serrai s'àcua a manera chi no ndi tengat, chi no ndi potzat pigai; segaisí de (un'arereu, de una famíglia) = bènnere de…, èssere de un'arereu, de una famíglia
Frases
segai nuxi, méndula, nuxedha ◊ so andhadu a mi che segare sos pilos ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu meu (P.Dui)◊ s'ampudhita ndi est arruta e si est segada ◊ si at segadu unu pódhighe tochendhe bidru a cantos ◊ in montes che sunt seghendhe sas àrbures ◊ su maistu de pannu segat s'arrobba po fai sa bestimenta ◊ est rutu e si at segadu s'anca
2.
custa est lepa chi no segat ◊ custus ferrus no segant: donamí is nous! ◊ sa pedra ferrina est mala a segare
3.
unu sero at isetau a babbu e li at secau a tundhu s'errore meu e de sa fiza ◊ fiat faendusí una barchitedha po ci segai in s'ocèanu ◊ iat acabussau e in s'àcua ci segàt coment'e unu pisci ◊ dego no bos apo mai secau su rispetu! ◊ si no pagas sa currente, ti che la segant ◊ custu leputzedhu no segat mancu s'abba ◊ labai de no arrui in sa trampa de nc'iscavuai sa língua nosta po su progressu: est una trampa chi si at segau su cresci! (A.Satta)◊ sa lepa mia segat chei su pensamentu ◊ naramí de innui si segat cussu piciocu e ti potzu donai informatzionis giustas!
Ètimu
ltn.
secare
Tradutziones
Frantzesu
couper,
casser,
rompre,
amputer
Ingresu
to cut (off),
to amputate
Ispagnolu
cortar,
romper
Italianu
tagliare,
recìdere,
amputare,
rómpere,
spezzare
Tedescu
schneiden,
abschneiden,
amputieren,
brechen,
durchbrechen.