arrogài , vrb: arrugae,
orrogai*,
urrugare Definitzione
segare, fàere a orrugos, a bículos, bogare de pare
Sinònimos e contràrios
agigotare,
ifasciare,
isciasciai,
iscorriolare,
istuturai,
ruciare,
secare,
staulai,
stronciai,
truncai
Maneras de nàrrere
csn:
arrogai su batísimu a unu = zenia de mineta: bisestrare, pònnere istrópiu; arrogaisí sa mola de su tzugu = rúere male meda, iscollàresi
Frases
depu segai linna, ca oi chi no arrogu cancuna cosa mi tzacu! ◊ lassamí andai, deghinou arrogu totu! ◊ s'imbírdiu si arrogat in milla incuedhedhus
2.
si ti pigu ti arrogu su batísimu: ti fatzu a fitas! ◊ sa morti de sa mulleri dh'iat arrogau su coru e su pentzamentu
Tradutziones
Frantzesu
casser,
briser
Ingresu
to break
Ispagnolu
quebrar,
romper
Italianu
rómpere,
infràngere
Tedescu
zerbrechen.
cannujàre , vrb: carnugare,
crannugare,
cranucare Definitzione
tròchere e segare comente si segat e si aperit a isperradura una canna atrotigandhodha; si narat fintzes de persona, comente si trochet po cropu, dolore
Frases
furriamus a s'imbesse sas ideas cranucàndhelas e mascheràndhelas de fiacas ◊ petzi s'imberta de su tempus, chene piedu, est reséssia a lu cranucare ◊ su bentu crannugat su trigu candho est ifustu meda
2.
a su colpu mi so carnugadu e so rutu a terra (G.Chessa)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tordre
Ingresu
to bend,
to twist
Ispagnolu
doblar,
romper
Italianu
piegare,
tòrcere,
spezzare
Tedescu
biegen.
chimentàre , vrb: cimentai Definitzione
fàere a orrugos; fàere chimentu, rumore coment'e de cosa segandho; malatratare / cimentai tropu un'animali = istracàrelu a tropu
Sinònimos e contràrios
acacigai,
arrogai,
fraganare,
filchinare,
malatratai,
segai
Frases
chimenta linna a su fogu! ◊ sos carabbineris l'ant trabentau focu e li ant chimentau su bratzu ◊ si no ti ndhe andhas t'iscràbigo su bàculu a costas e ti chimento onzi mermu! ◊ su porcu cheret totu chimentadu pro lu cufetare e collire
2.
chimentat in s'iscontza cabertura s'abba chi est proindhe a tragonaza ◊ totu custos corpos, ite sunt chimentendhe cue supra?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
réduire qqch. en morceaux
Ingresu
to shatter
Ispagnolu
romper,
desmenuzar
Italianu
frantumare,
smozzicare
Tedescu
zertrümmern,
zerschneiden.
dissantaràre , vrb Definitzione
bogare de pare; nàrrere male s'unu de s'àteru, foedhare male
Sinònimos e contràrios
iscadreare,
isconsiminzare,
istracassare
/
arroinare,
ifasciare,
iscalabrare,
isciarrocai
/
abbituperare
Frases
ant dissantaradu sa giaga, sa càscia
2.
istant sempre dissantarèndhesi dae su manzanu a su sero
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dégonder
Ingresu
to unhinge
Ispagnolu
romper,
destrozar,
vituperar
Italianu
sgangherare
Tedescu
Verfall.
iddoàre , vrb: ildoare,
irdoare,
irdogare,
isdoare,
sdogai Definitzione
essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru
Sinònimos e contràrios
cherpai,
ildeossare,
isdegorare,
isteressare
Frases
mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu!
2.
sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enlever les douves,
démolir,
écraser
Ingresu
to smash,
to unstave
Ispagnolu
quitar las duelas,
romper,
destrozar
Italianu
sdogare,
sfracellare,
sfasciare
Tedescu
die Dauben entfernen von,
zertrümmern,
zerbrechen.
ifasciàre , vrb: ilfascare,
irfascare,
irfassare,
irfiassare,
isfasciai,
isfasciare,
isfassare,
isfrasciare,
sfasciai Definitzione
segare, bogare de pare, fàere a orrugos (fintzes faendho sa cosa a fuliadura, betandho o faendho orrúere a terra)
Sinònimos e contràrios
abbotinare,
arroinare,
chimentare,
derrocai,
dissantarare,
iscalabrare,
iscempiai,
isciarrocai,
isciasciai,
isciusciai,
istrossare,
staulai
Frases
zòbanos che a nois irfassant sa galera! ◊ bos sezis irfassaos prenandhe sa terra a marrone ◊ sa tzente si fit irfassanne de su risu ◊ s'élighe est acultzu a ndhe ifasciare: dioi gàrrigu de nie no si fit bidu mai ◊ irdobbandhe a su crastu, a puntos e a minas l'irfiassas ◊ a mie mi at isfrasciadu su tempus!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
démolir,
écraser
Ingresu
to smash
Ispagnolu
romper,
destruir
Italianu
sfasciare,
sfracellare
Tedescu
zerbrechen,
zertrümmern.
immutzurràre , vrb: irmuciurrae,
irmutzurrare,
ismutzurrare,
smuciurrai Definitzione
segare cosa (longa) a incurtzadura, lassandhondhe unu tretu
Sinònimos e contràrios
arrogai,
ilmutzare,
ilmurrutzare,
immutzudhare,
irmurtzinare,
ismesujare,
ispuntai,
istuturai,
mutzurrare,
truncai
Frases
ant immutzurradu sos ozastros pro los iferchire ◊ si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu ◊ su molinedhu che l'at immutzurradu su pódhighe mustradore destru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rompre,
casser
Ingresu
to break
Ispagnolu
romper,
partir
Italianu
spezzare
Tedescu
brechen.
irdentàe, irdentàre , vrb: isdentai,
isdentare,
sdentai Definitzione
bogare o pèrdere dentes
Sinònimos e contràrios
ilmarruncare
| ctr.
indentie
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
édenter
Ingresu
to break the teeth
Ispagnolu
romper,
perder,
sacar los dientes
Italianu
sdentare
Tedescu
die Zähne verlieren.
ischerbicàre , vrb: ischerbigare,
ischervicare,
ischervigare,
ischervixare,
iscrebigare 1 Definitzione
segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai
Sinònimos e contràrios
igerbedhare,
isperrumare,
ispistidhare,
issuludrare,
scerbedhai,
scerbigai
Frases
l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios
2.
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!…
Ètimu
ltn.
*excervicare
Tradutziones
Frantzesu
se casser le cou
Ingresu
to run helter-skelter,
to break one's scruff
Ispagnolu
romper el pescuezo,
abalanzarse
Italianu
fratturarsi la collòttola,
scapicollarsi
Tedescu
sich den Nacken brechen,
Hals über Kopf hinunterstürzen.
isconsiminzàre, isconsimizàre , vrb: iscosciomingiai,
iscossiminzare,
iscossimizare,
iscossomingiai,
iscussimintzare,
iscussiminzare,
scoscimingiai Definitzione
bogare de pare, iscosciare, illascare, guastare male una cosa, nau mescamente de is peis o cambas de unu trastu; fàere dannu
Sinònimos e contràrios
destrui,
dissantarare,
ildeossare,
irgangalistae,
isbabbarrare,
iscadapiare,
iscunsertare,
istracassare,
istraessare,
scannugai,
scosciai
| ctr.
conziminare,
ingrauciare
Frases
si che la fúrrias gai, cussa cradea l'iscossiminzas, totu!
2.
donzi note l'iscrujuraiat s'àitu e chin sa robba l'iscussimintzaiat su semenatu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dégonder,
disjoindre
Ingresu
to unhinge,
to break up
Ispagnolu
romper,
destrozar
Italianu
sgangherare,
sconnèttere
Tedescu
aus den Angeln heben,
aus den Fugen bringen.
istracassàre , vrb: istracasciai,
istracosciai 1,
stracosciai 1 Definitzione
bogare de pare, orrúere a irdoadura, nau de gente, immarrire a fortza de andhare, de fàere
Sinònimos e contràrios
dissantarare,
ildeossare,
iscadreare,
isconsiminzare
/
fadiae,
strachedhai
Frases
fillus nostus in guerra depint èssi totu istracosciaus, poberitus! (T.Addari)◊ s'arroca me in miniera pariat de ndi depi istracasciai de unu momentu a s'àteru ◊ sa mesa a fòrcia de dha trisinai s’est istrecosciara
2.
cussu viazu mi che at totu istracassadu ◊ chi dh'ia iscípiu, no mi iap'a èssiri istracosciau andendi a circai ispiridadas!
Tradutziones
Frantzesu
dégonder
Ingresu
to unhinge
Ispagnolu
romper,
destrozar
Italianu
sgangherare
Tedescu
zerschlagen.
istuturài, istuturàre , vrb: istuturrare,
stuturai Definitzione
iscúdere a tuturros de origas; truncare, fàere a orrugos, a tuturros, a bículos (grussos)
Sinònimos e contràrios
arrogai,
immutzurrare,
innànghere,
ismugrare,
istruncai
2.
no dhi ant a istuturai perunu ossu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rompre,
casser
Ingresu
to break
Ispagnolu
partir,
romper
Italianu
spezzare
Tedescu
brechen.
sciasciài, sciasciàri , vrb: isciasciai* Definitzione
fàere sa cosa a crantos ma coment'e a crepadura, a istrecadura, a orrughedhos piticos e a farinos
Sinònimos e contràrios
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
ifasciare,
isciusciai,
isconciare,
isordulare,
sculai
Frases
sa cosa tropu cota si sciàsciat ◊ is messajus marrant sas terra po sciasciai e iscirinai sa léura ◊ cussu est cument'a una cubidina: chi arruit si sciàsciat! ◊ chi pigu una pedra ti sciàsciu! ◊ tenit su carru totu sciasciau ◊ su lióngiu de is mànigas si sciàsciat in s'argiola
Tradutziones
Frantzesu
écraser,
briser,
mettre en pièces
Ingresu
to shatter
Ispagnolu
romper,
destrozar
Italianu
sfasciare
Tedescu
zerbrechen,
zertrümmern.
secàre , vrb: segae,
segai,
segare Definitzione
fàere a orrugos (de css. manera e cun css. aina, ma fintzes solu fàere tachedha), ispartzire in partes, pigare una parte de ccn. cosa istacandhodha cun ccn. aina o fintzes a tiradura; tènnere sa capacidade de segare, de si segare; isconciare un'acórdiu, bènnere mancu a un'acórdiu, a una manera de fàere
Sinònimos e contràrios
arrogai,
chimentare,
filchinare,
istruncai,
ruciare,
stronciai,
trincare 1
Maneras de nàrrere
csn:
segare a minudu, a maduru, a dortu, dritu, ororu, in frimmu, in bóidu, a istratzadura, a pistadura, a tostadura, segai a sbiàsciu, a unga, a corrupetza; segare una cosa morimori = andhendhe e miminendhe, semper prus istrintu, prus fine fintzas a torrare zustu a s'oru; segai a cíncinu, a límpiu (o in truncu) = a ororu, cun segada pertzisa a paris; segare fenu = fartzare; segare laore = messare; segàresi unu mermu de sa carena = fai una segada, arrogai ccn. ossu; segàreche unu mermu = istacaindedhu; segare su crèschere a unu = fai mali a unu de no sighiri a crèsciri; segare su rispetu a unu = pigaidhu sentza de arrespetu, fuedhai mali; secare sa passéntzia = donai tanti istrobbu de fai pèrdiri sa passiéntzia; segai a curtzu, segai in mesu de… (andhendhe)= andhare a rugadura, fora de caminu pro fàghere innantis, colare in mesu de…; segai sa diferénsia = pònnere de acordu duos, chircare de fàghere torrare paris duas ideas o àteru in disacórdiu; segai su giaunu = faghindhe zeunu, manigare carchi cosa; segai su sonnu = ischidare a unu chentza chi apet drommidu su tantu chi li cheret; segai is casidhus = bogare su mele; segai sa conca (in suspu) = dare ifadu mannu; segai su coru = àere o dare dispiaghere mannu; segai in ccn. logu = andhare, essíreche in…; segare sa currente, segare s'abba a unu (a una domo)= pigaindedhu o istacai sa currenti, serrai s'àcua a manera chi no ndi tengat, chi no ndi potzat pigai; segaisí de (un'arereu, de una famíglia) = bènnere de…, èssere de un'arereu, de una famíglia
Frases
segai nuxi, méndula, nuxedha ◊ so andhadu a mi che segare sos pilos ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu meu (P.Dui)◊ s'ampudhita ndi est arruta e si est segada ◊ si at segadu unu pódhighe tochendhe bidru a cantos ◊ in montes che sunt seghendhe sas àrbures ◊ su maistu de pannu segat s'arrobba po fai sa bestimenta ◊ est rutu e si at segadu s'anca
2.
custa est lepa chi no segat ◊ custus ferrus no segant: donamí is nous! ◊ sa pedra ferrina est mala a segare
3.
unu sero at isetau a babbu e li at secau a tundhu s'errore meu e de sa fiza ◊ fiat faendusí una barchitedha po ci segai in s'ocèanu ◊ iat acabussau e in s'àcua ci segàt coment'e unu pisci ◊ dego no bos apo mai secau su rispetu! ◊ si no pagas sa currente, ti che la segant ◊ custu leputzedhu no segat mancu s'abba ◊ labai de no arrui in sa trampa de nc'iscavuai sa língua nosta po su progressu: est una trampa chi si at segau su cresci! (A.Satta)◊ sa lepa mia segat chei su pensamentu ◊ naramí de innui si segat cussu piciocu e ti potzu donai informatzionis giustas!
Ètimu
ltn.
secare
Tradutziones
Frantzesu
couper,
casser,
rompre,
amputer
Ingresu
to cut (off),
to amputate
Ispagnolu
cortar,
romper
Italianu
tagliare,
recìdere,
amputare,
rómpere,
spezzare
Tedescu
schneiden,
abschneiden,
amputieren,
brechen,
durchbrechen.