arrogài , vrb: arrugae,
orrogai*,
urrugare Definition
segare, fàere a orrugos, a bículos, bogare de pare
Synonyms e antonyms
agigotare,
ifasciare,
isciasciai,
iscorriolare,
istuturai,
ruciare,
secare,
staulai,
stronciai,
truncai
Idioms
csn:
arrogai su batísimu a unu = zenia de mineta: bisestrare, pònnere istrópiu; arrogaisí sa mola de su tzugu = rúere male meda, iscollàresi
Sentences
depu segai linna, ca oi chi no arrogu cancuna cosa mi tzacu! ◊ lassamí andai, deghinou arrogu totu! ◊ s'imbírdiu si arrogat in milla incuedhedhus
2.
si ti pigu ti arrogu su batísimu: ti fatzu a fitas! ◊ sa morti de sa mulleri dh'iat arrogau su coru e su pentzamentu
Translations
French
casser,
briser
English
to break
Spanish
quebrar,
romper
Italian
rómpere,
infràngere
German
zerbrechen.
cannujàre , vrb: carnugare,
crannugare,
cranucare Definition
tròchere e segare comente si segat e si aperit a isperradura una canna atrotigandhodha; si narat fintzes de persona, comente si trochet po cropu, dolore
Sentences
furriamus a s'imbesse sas ideas cranucàndhelas e mascheràndhelas de fiacas ◊ petzi s'imberta de su tempus, chene piedu, est reséssia a lu cranucare ◊ su bentu crannugat su trigu candho est ifustu meda
2.
a su colpu mi so carnugadu e so rutu a terra (G.Chessa)
Etymon
srd.
Translations
French
tordre
English
to bend,
to twist
Spanish
doblar,
romper
Italian
piegare,
tòrcere,
spezzare
German
biegen.
chimentàre , vrb: cimentai Definition
fàere a orrugos; fàere chimentu, rumore coment'e de cosa segandho; malatratare / cimentai tropu un'animali = istracàrelu a tropu
Synonyms e antonyms
acacigai,
arrogai,
fraganare,
filchinare,
malatratai,
segai
Sentences
chimenta linna a su fogu! ◊ sos carabbineris l'ant trabentau focu e li ant chimentau su bratzu ◊ si no ti ndhe andhas t'iscràbigo su bàculu a costas e ti chimento onzi mermu! ◊ su porcu cheret totu chimentadu pro lu cufetare e collire
2.
chimentat in s'iscontza cabertura s'abba chi est proindhe a tragonaza ◊ totu custos corpos, ite sunt chimentendhe cue supra?!
Etymon
srd.
Translations
French
réduire qqch. en morceaux
English
to shatter
Spanish
romper,
desmenuzar
Italian
frantumare,
smozzicare
German
zertrümmern,
zerschneiden.
dissantaràre , vrb Definition
bogare de pare; nàrrere male s'unu de s'àteru, foedhare male
Synonyms e antonyms
iscadreare,
isconsiminzare,
istracassare
/
arroinare,
ifasciare,
iscalabrare,
isciarrocai
/
abbituperare
Sentences
ant dissantaradu sa giaga, sa càscia
2.
istant sempre dissantarèndhesi dae su manzanu a su sero
Etymon
srd.
Translations
French
dégonder
English
to unhinge
Spanish
romper,
destrozar,
vituperar
Italian
sgangherare
German
Verfall.
iddoàre , vrb: ildoare,
irdoare,
irdogare,
isdoare,
sdogai Definition
essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru
Synonyms e antonyms
cherpai,
ildeossare,
isdegorare,
isteressare
Sentences
mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu!
2.
sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau)
Etymon
srd.
Translations
French
enlever les douves,
démolir,
écraser
English
to smash,
to unstave
Spanish
quitar las duelas,
romper,
destrozar
Italian
sdogare,
sfracellare,
sfasciare
German
die Dauben entfernen von,
zertrümmern,
zerbrechen.
ifasciàre , vrb: ilfascare,
irfascare,
irfassare,
irfiassare,
isfasciai,
isfasciare,
isfassare,
isfrasciare,
sfasciai Definition
segare, bogare de pare, fàere a orrugos (fintzes faendho sa cosa a fuliadura, betandho o faendho orrúere a terra)
Synonyms e antonyms
abbotinare,
arroinare,
chimentare,
derrocai,
dissantarare,
iscalabrare,
iscempiai,
isciarrocai,
isciasciai,
isciusciai,
istrossare,
staulai
Sentences
zòbanos che a nois irfassant sa galera! ◊ bos sezis irfassaos prenandhe sa terra a marrone ◊ sa tzente si fit irfassanne de su risu ◊ s'élighe est acultzu a ndhe ifasciare: dioi gàrrigu de nie no si fit bidu mai ◊ irdobbandhe a su crastu, a puntos e a minas l'irfiassas ◊ a mie mi at isfrasciadu su tempus!
Etymon
itl.
Translations
French
démolir,
écraser
English
to smash
Spanish
romper,
destruir
Italian
sfasciare,
sfracellare
German
zerbrechen,
zertrümmern.
immutzurràre , vrb: irmuciurrae,
irmutzurrare,
ismutzurrare,
smuciurrai Definition
segare cosa (longa) a incurtzadura, lassandhondhe unu tretu
Synonyms e antonyms
arrogai,
ilmutzare,
ilmurrutzare,
immutzudhare,
irmurtzinare,
ismesujare,
ispuntai,
istuturai,
mutzurrare,
truncai
Sentences
ant immutzurradu sos ozastros pro los iferchire ◊ si si che sicat cussa inferchidura restas unu pirastru ismutzurradu ◊ su molinedhu che l'at immutzurradu su pódhighe mustradore destru
Etymon
srd.
Translations
French
rompre,
casser
English
to break
Spanish
romper,
partir
Italian
spezzare
German
brechen.
irdentàe, irdentàre , vrb: isdentai,
isdentare,
sdentai Definition
bogare o pèrdere dentes
Synonyms e antonyms
ilmarruncare
| ctr.
indentie
Etymon
srd.
Translations
French
édenter
English
to break the teeth
Spanish
romper,
perder,
sacar los dientes
Italian
sdentare
German
die Zähne verlieren.
ischerbicàre , vrb: ischerbigare,
ischervicare,
ischervigare,
ischervixare,
iscrebigare 1 Definition
segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai
Synonyms e antonyms
igerbedhare,
isperrumare,
ispistidhare,
issuludrare,
scerbedhai,
scerbigai
Sentences
l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios
2.
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!…
Etymon
ltn.
*excervicare
Translations
French
se casser le cou
English
to run helter-skelter,
to break one's scruff
Spanish
romper el pescuezo,
abalanzarse
Italian
fratturarsi la collòttola,
scapicollarsi
German
sich den Nacken brechen,
Hals über Kopf hinunterstürzen.
isconsiminzàre, isconsimizàre , vrb: iscosciomingiai,
iscossiminzare,
iscossimizare,
iscossomingiai,
iscussimintzare,
iscussiminzare,
scoscimingiai Definition
bogare de pare, iscosciare, illascare, guastare male una cosa, nau mescamente de is peis o cambas de unu trastu; fàere dannu
Synonyms e antonyms
destrui,
dissantarare,
ildeossare,
irgangalistae,
isbabbarrare,
iscadapiare,
iscunsertare,
istracassare,
istraessare,
scannugai,
scosciai
| ctr.
conziminare,
ingrauciare
Sentences
si che la fúrrias gai, cussa cradea l'iscossiminzas, totu!
2.
donzi note l'iscrujuraiat s'àitu e chin sa robba l'iscussimintzaiat su semenatu
Etymon
srd.
Translations
French
dégonder,
disjoindre
English
to unhinge,
to break up
Spanish
romper,
destrozar
Italian
sgangherare,
sconnèttere
German
aus den Angeln heben,
aus den Fugen bringen.
istracassàre , vrb: istracasciai,
istracosciai 1,
stracosciai 1 Definition
bogare de pare, orrúere a irdoadura, nau de gente, immarrire a fortza de andhare, de fàere
Synonyms e antonyms
dissantarare,
ildeossare,
iscadreare,
isconsiminzare
/
fadiae,
strachedhai
Sentences
fillus nostus in guerra depint èssi totu istracosciaus, poberitus! (T.Addari)◊ s'arroca me in miniera pariat de ndi depi istracasciai de unu momentu a s'àteru ◊ sa mesa a fòrcia de dha trisinai s’est istrecosciara
2.
cussu viazu mi che at totu istracassadu ◊ chi dh'ia iscípiu, no mi iap'a èssiri istracosciau andendi a circai ispiridadas!
Translations
French
dégonder
English
to unhinge
Spanish
romper,
destrozar
Italian
sgangherare
German
zerschlagen.
istuturài, istuturàre , vrb: istuturrare,
stuturai Definition
iscúdere a tuturros de origas; truncare, fàere a orrugos, a tuturros, a bículos (grussos)
Synonyms e antonyms
arrogai,
immutzurrare,
innànghere,
ismugrare,
istruncai
2.
no dhi ant a istuturai perunu ossu
Etymon
srd.
Translations
French
rompre,
casser
English
to break
Spanish
partir,
romper
Italian
spezzare
German
brechen.
sciasciài, sciasciàri , vrb: isciasciai* Definition
fàere sa cosa a crantos ma coment'e a crepadura, a istrecadura, a orrughedhos piticos e a farinos
Synonyms e antonyms
destrui,
idarrocai,
ifàghere,
ifasciare,
isciusciai,
isconciare,
isordulare,
sculai
Sentences
sa cosa tropu cota si sciàsciat ◊ is messajus marrant sas terra po sciasciai e iscirinai sa léura ◊ cussu est cument'a una cubidina: chi arruit si sciàsciat! ◊ chi pigu una pedra ti sciàsciu! ◊ tenit su carru totu sciasciau ◊ su lióngiu de is mànigas si sciàsciat in s'argiola
Translations
French
écraser,
briser,
mettre en pièces
English
to shatter
Spanish
romper,
destrozar
Italian
sfasciare
German
zerbrechen,
zertrümmern.
secàre , vrb: segae,
segai,
segare Definition
fàere a orrugos (de css. manera e cun css. aina, ma fintzes solu fàere tachedha), ispartzire in partes, pigare una parte de ccn. cosa istacandhodha cun ccn. aina o fintzes a tiradura; tènnere sa capacidade de segare, de si segare; isconciare un'acórdiu, bènnere mancu a un'acórdiu, a una manera de fàere
Synonyms e antonyms
arrogai,
chimentare,
filchinare,
istruncai,
ruciare,
stronciai,
trincare 1
Idioms
csn:
segare a minudu, a maduru, a dortu, dritu, ororu, in frimmu, in bóidu, a istratzadura, a pistadura, a tostadura, segai a sbiàsciu, a unga, a corrupetza; segare una cosa morimori = andhendhe e miminendhe, semper prus istrintu, prus fine fintzas a torrare zustu a s'oru; segai a cíncinu, a límpiu (o in truncu) = a ororu, cun segada pertzisa a paris; segare fenu = fartzare; segare laore = messare; segàresi unu mermu de sa carena = fai una segada, arrogai ccn. ossu; segàreche unu mermu = istacaindedhu; segare su crèschere a unu = fai mali a unu de no sighiri a crèsciri; segare su rispetu a unu = pigaidhu sentza de arrespetu, fuedhai mali; secare sa passéntzia = donai tanti istrobbu de fai pèrdiri sa passiéntzia; segai a curtzu, segai in mesu de… (andhendhe)= andhare a rugadura, fora de caminu pro fàghere innantis, colare in mesu de…; segai sa diferénsia = pònnere de acordu duos, chircare de fàghere torrare paris duas ideas o àteru in disacórdiu; segai su giaunu = faghindhe zeunu, manigare carchi cosa; segai su sonnu = ischidare a unu chentza chi apet drommidu su tantu chi li cheret; segai is casidhus = bogare su mele; segai sa conca (in suspu) = dare ifadu mannu; segai su coru = àere o dare dispiaghere mannu; segai in ccn. logu = andhare, essíreche in…; segare sa currente, segare s'abba a unu (a una domo)= pigaindedhu o istacai sa currenti, serrai s'àcua a manera chi no ndi tengat, chi no ndi potzat pigai; segaisí de (un'arereu, de una famíglia) = bènnere de…, èssere de un'arereu, de una famíglia
Sentences
segai nuxi, méndula, nuxedha ◊ so andhadu a mi che segare sos pilos ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu meu (P.Dui)◊ s'ampudhita ndi est arruta e si est segada ◊ si at segadu unu pódhighe tochendhe bidru a cantos ◊ in montes che sunt seghendhe sas àrbures ◊ su maistu de pannu segat s'arrobba po fai sa bestimenta ◊ est rutu e si at segadu s'anca
2.
custa est lepa chi no segat ◊ custus ferrus no segant: donamí is nous! ◊ sa pedra ferrina est mala a segare
3.
unu sero at isetau a babbu e li at secau a tundhu s'errore meu e de sa fiza ◊ fiat faendusí una barchitedha po ci segai in s'ocèanu ◊ iat acabussau e in s'àcua ci segàt coment'e unu pisci ◊ dego no bos apo mai secau su rispetu! ◊ si no pagas sa currente, ti che la segant ◊ custu leputzedhu no segat mancu s'abba ◊ labai de no arrui in sa trampa de nc'iscavuai sa língua nosta po su progressu: est una trampa chi si at segau su cresci! (A.Satta)◊ sa lepa mia segat chei su pensamentu ◊ naramí de innui si segat cussu piciocu e ti potzu donai informatzionis giustas!
Etymon
ltn.
secare
Translations
French
couper,
casser,
rompre,
amputer
English
to cut (off),
to amputate
Spanish
cortar,
romper
Italian
tagliare,
recìdere,
amputare,
rómpere,
spezzare
German
schneiden,
abschneiden,
amputieren,
brechen,
durchbrechen.