intanàe, intanài , vrb: intanare Definition
intrare a istare in sa tana, apartare, istare cuau, isserrau (fintzes in logu bastat chi siat)
Synonyms e antonyms
abbuare,
abbusare 1,
acalare,
aclisare,
acuae,
afufai,
ammagare,
apatai,
atanai,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
imbusare,
impercusinare,
infoxinae,
inserrai,
intupai,
intuvedhare,
istichire,
istumponai
Sentences
s'intanant in sas tupas ◊ mellus chi t'intanis, margiani, in sa gruta: si mi arruis asuta, s'angioni dha smàrigas! (L.Matta)◊ si est intanadu in d-una gruta candho at ischidu chi lu fint chirchendhe
2.
a Frantzischedhu, candho ghiraiat a bidha, no li piaghiat a s'intanare intro de sos tzilleris
Etymon
srd.
Translations
French
rentrer dans sa tanière,
se cacher
English
to go back to one's den,
to hole up
Spanish
esconderse,
encerrarse
Italian
rintanarsi
German
sich verkriechen
íntro , avb, prep: intru,
ínturu Definition
in sa parte de mesu de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus): candho est prep. arrechedit un'àtera prep. simple puru
Synonyms e antonyms
aintru,
inintro
/
in
/
prasoni
| ctr.
fora
Idioms
csn:
intro meu, de a nois, de issu (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro", nadu siat de logu o de pessone o àteru)= intro de a mie, intro nostru, intro sou; logu: intro de domo (e, si est craru de ite si faedhat, si narat fintzas solu "intro"), intro de letu, intro de àrbure, intro sa bidha (introidha), intro de montes; tempus: intro de note, intro de die, intro de zerru, intro de annu, intro de chida, intro de cras; intro 'e tempus = intro de unu tempus cussideradu coment'e una sumana; in dae intros de… = a s'ala de intro de…; intro cun intro = intro ebbia, isceti a parti de aintru; passai, andai in intru in intru = totu intro, chentza essire a fora
Sentences
za ch'esso, za ch'esso dae galera: no mi apo a prudicare in intro! ◊ baediche a intro ca fora che at fritu! ◊ bae a intro e bogamindhe cudha cosa! ◊ comente at bidu a mie colendhe in carrela si ch'est intradu a intro ◊ sos poetas sa limba che la zughent intro, in ossos ◊ s'intendhent una fortza noa intro issoro
2.
su fogu che pariat istutau ma fut intro de sos montes brusiandhe ◊ si ti tenet ti che ponet intro de su sacu! ◊ pares cudha colora puzonarza chi apo mortu a fuste intro de su nidu ◊ intro meu che zuto su lugore de mizas de istedhos de s'aera
Etymon
ltn.
intro
Translations
French
dedans,
d'ici,
dans
English
inside,
within
Spanish
adentro
Italian
déntro,
éntro
German
darinnen,
in,
innerhalb.
intupài, intupàre , vrb Definition
cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas
Synonyms e antonyms
abbuare,
acuae,
ammagare,
apatai,
atanai,
atrabentare,
imbusare,
impertusare,
intanae,
intuzare
/
atupare,
imbuschire,
intupire
Sentences
cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo
Etymon
srd.
Translations
French
cacher dans un bois,
cacher
English
to hide in a wood,
to afforest
Spanish
emboscar
Italian
imboscare
German
im Wald verbergen.
iscagatzàdu , agt Synonyms e antonyms
drodhe,
sgangagliau
Etymon
srd.
Translations
French
négligé dans l'habillement
English
slovenly
Spanish
dejado,
desaseado
Italian
sciatto,
trascurato nel vestire
German
nachlässig.
iscampiàre , vrb Definition
andhare o essire a bíere, o fintzes po si giare a bíere (nau de s'aera, ispalatare, iscrarire); bíere de atesu / iscàmpia sa conca! = boga sa conca!, incàradi a bídere!
Synonyms e antonyms
acarare,
acerare,
acherare,
acontrare,
acrarare,
afacare,
bídere,
cumparire,
essire,
imbraconare,
incarai,
inciarare,
ingiarare
/
ispalaciae
Sentences
si est aperta sa zanna e tandho est iscampiada issa ◊ erisero est iscampiada un'ànima dolimorjosa a mi nàrrere de bènnere ◊ sas crocas iscàmpiant apenas cumintzat a pròghere ◊ su sole onzi tantu iscampiabat dae palas de sas nues ◊ ti torras a iscampiare e ti amus a dare sa risposta ◊ si s'aera s'iscàmpiat in bonu essimus
2.
mai in sa vida si torret a iscampiare! ◊ mai s’iscàmpiet su triballu: como mi paso! ◊ las ant iscampiadas dae tesu, a issas
Etymon
srd.
Translations
French
se montrer,
apercevoir dans le lointain
English
to lean out,
to perceive in the distance
Spanish
asomarse,
divisar
Italian
affacciarsi,
scòrgere da lontano
German
sich zeigen,
erblicken.
ischitíre , vrb Definition
pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa
Sentences
ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare
Etymon
srd.
Translations
French
établir à qui est le tour dans un jeu
English
to make deciding game
Spanish
sortear
Italian
fare lo sparéggio
German
den Entscheidungskampf ausfechten.
isculuzonàre , vrb: iscuruzonare Definition
cricare, istare cricandho is cugigones, in is cugigones
Synonyms e antonyms
fodichinare,
iscrucuzonare
Etymon
srd.
Translations
French
fouiller dans les débarras
English
to search high and low
Spanish
rebuscar en los rincones
Italian
frugare nei cantùcci,
nei ripostìgli
German
kramen.
isperrumài, isperrumàre , vrb: sperrumai Definition
iscollare, orrúere, betare in s'ispérrumu, iscumpàrrere; orruinare, andhare o fàere andhare male meda; nau de sa manera de fàere, de unu, po ccn. iscopu, fai de totu, fàere fintzes sacrifícios mannos
Synonyms e antonyms
atrabentare,
derrúere,
iscalabrare,
isciarrocai,
ispèldere,
scabiossai,
sderrocai,
spentumai
Sentences
mi est ruta s'acheta e isperrumada si est ◊ sos saludos de sos emigrados, zente isperrumada, los costoimos in su coro ◊ donna Pisódia nci torrat a isperrumai a s'inferru ◊ a como si mi b'at isperrumadu duas bacas ◊ sa morte giàgarat sa zente finas a l'isperrumare ◊ si est isperrumau e no si est vidu prus ◊ una mallora s’est isperrumada in is brecas
2.
sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ est de bonugoro: paret chi s'ispérrumat pro azuare sos frades!
Translations
French
tomber,
jeter dans un escarpement
English
to fall down a precipice (throw)
Spanish
despeñarse,
precipitarse
Italian
cadére,
gettare in un dirupo
German
stürzen.
ludadúra , nf Definition
su ludai
Synonyms e antonyms
illudradura
Etymon
srd.
Translations
French
trempage dans la boue
English
lute
Spanish
embarradura,
embarrado
Italian
lutatura,
lutazióne
German
Bestreichen mit Lehm,
Schlammbad.
mamúdu , agt, nm: mamutu,
mumutu Definition
nau de s'iscuru meda, candho no si biet nudha; iscuru meda, iscurigore
Synonyms e antonyms
mamucu,
mútiu
Sentences
in s'iscuru mumutu un'ómine s'at pérdiu custa note…◊ custu nche intrat in s'iscuru mamutu de s'irménticu
2.
semmus a mumutu a no si biet mancu a irrocare!
Etymon
srd.
Translations
French
nuit noire,
noir comme dans un four,
noir comme dans la gueule d'un loup
English
pitch dark
Spanish
obscuro como boca de lobo
Italian
bùio pésto
German
stockdunkel.
matànsa, matàntza, matàntzia , nf Definition
bocimentu, nau pruschetotu de su chi si faet piscandho sa tunina
Synonyms e antonyms
degógliu,
stragu
Scientific Terminology
pscd
Etymon
spn.
Translations
French
"mattanza" (pêche des thons dans les madragues)
English
tunny killing
Spanish
matanza de atunes
Italian
mattanza
German
Töten der Thunfische im Meer.
mendigài , vrb: mindhigàre,
mindigai,
minnicare Definition
pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu
Synonyms e antonyms
lemusinai,
pedie,
pedulianare,
mischinzare
/
abasciai,
amenguai,
immenguare,
miminare,
torrae
/
arrunzinare
| ctr.
donai,
giare
/
errichire
Sentences
a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros
2.
est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias
Translations
French
mendier,
être en difficultés financières,
vivre dans la gêne
English
to beg,
to be in shortage
Spanish
mendigar,
vivir en la estrechez
Italian
mendicare,
èssere in ristrettézze
German
betteln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
oldíu , nm: ordidu,
ordiu Definition
su filau chi s'isterret de unu ixubru a s'àteru in su telàrgiu (tramítidu in is litzas) po fàere su tessíngiu
Synonyms e antonyms
odríngiu
Scientific Terminology
ts
Translations
French
chaîne,
ensemble des fils parallèles disposés dans le sens de la longueur d'un tissu
English
warp
Spanish
urdimbre
Italian
ordito
German
Kette,
Zettel.
òros , nm pl: òrus Definition
unu de is sinnos de is cartas de giogare, orrúbiu, a bàtoro puntas / aguantadí a òrus! = zoga bene sos oros!; mataoros = su re de oros
Sentences
apo fatu lillu e primera e ses puntos de oros
Etymon
ctl., spn.
Translations
French
carreau dans les cartes à jouer
English
denari (the italian suit card corresponding to diamonds)
Spanish
oros (palo de la baraja)
Italian
danari
German
Schelle,
Karo.
trabentàre , vrb: atrabentare,
traventare,
treventare Definition
betare o cuare o fintzes pigare e pònnere in d-unu trabentu, in d-una péntuma o gruta, in logu chi no dhu potzant o est difícile mannu a dh'agatare; fintzes solu andhare, tzucare a calecunu logu / trabentare fogu = traghedhare fogu, isparare
Synonyms e antonyms
irborrocare,
irrainare,
ispantumare,
isperrumai,
issussiare,
trapantare
/
abbuare,
acuae,
apatai,
aprecolare,
cuerrai,
impertusare,
intuvedhare,
intuzare,
istugiai,
tudai
/
furai
Sentences
si ch'est trabentadu in sas badhes ue teniat su bestiàmine ◊ mi mancat su poledhu: cale lampu nche l'at trabentau?! ◊ pro isse fit giómpida s’ora de si traventare e lassare sa bidha ◊ sas fórtighes a ue che las azis traventadas, chi no las agato?! ◊ a su secuestradu si l'ant traventadu aterue ◊ menzus mortu o traventadu, pro li atacare cussos!
2.
si fit colau marzane si nche aiat trabentau peri sa gama! ◊ su riu che traventaiat totu candho si leaiat sas campuras
3.
pone in motu sa màchina ca traventamus a Orune!
4.
sos carabbineris li ant trabentau focu e li ant chimentau su bratzu
Etymon
srd.
Translations
French
jeter dans un rocher
English
to throw down
Spanish
despeñar,
precipitar
Italian
dirupare
German
abstürzen.