allistài , vrb: allistrai,
allistrare,
listrai Definition
pònnere in lista, fàere sa lista
Synonyms e antonyms
lezistrare,
malcare
Sentences
usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola
Etymon
srd.
Translations
French
porter sur la liste
English
to put in a list
Spanish
alistar
Italian
méttere in lista
German
in eine Liste eintragen.
batíre, batíri , vrb: betiri,
bitiri,
vatire Definition
carrare, acortzire una cosa, fàere bènnere a unu, ma si narat fintzes in su sensu de causare un'efetu; nau de is matas e fintzes de sa terra, giare, bogare frutu; rfl., bogare s'erriu
Synonyms e antonyms
batúchere*,
bature,
poltare
| ctr.
istesare,
leai
Idioms
csn:
batire (a unu) a su meu = cumbínciri, fàghere adduire s'àteru a su chi naro deo; batire a su sou = fai arrexonai, portai a unu a fuedhai, a nàrriri su ch'iscít, sa beridadi, cumbínciri a unu
Sentences
ndhe cheret batidu totu a inoghe su chi bi tenimus in cudha domo ◊ sa cosa dae campu ndhe cheret batida a bidha ◊ totu cussos dannos nos ant batidu a malu batu ◊ bai e bati una màriga de àcua! ◊ ita at bitiu? ◊ si est intesu male, fintzas chi ndhe li ant batidu su dutore! ◊ prite un'azudu nessi no batides pro cariare su chivarzu?
2.
is antigos dhu naiant chi cussu sonu a denote batiat avolotu ◊ custu fritu batit nie! ◊ su bentu bosanu batit abba
3.
terra bona, cussa: su pore chi ocannu est batindhe l'ant a zúchere a montovu! ◊ sas arburedhas sunt mannitas e comintzendhe a batire
4.
o mala solte, a cantu mi as batidu!…◊ como l'apo batidu a su meu e mi ponet mente (G.Ruju)◊ cun sas bonas peràulas l'apo batidu a su meu
5.
candu si est betiu su frúmini, is àcuas fuant imbàtias finas a sa domu
6.
no cheret faedhare, ma sa giustíssia già lu batit a su sou! ◊ l'isúzigo bene, lu bato a su sou e, mih, chi narat chie bi aiat in s'irrobbamentu! ◊ no che at pessone chi lu batat a su sou, a isse! (G.Ruju)
Translations
French
porter,
fructifier
English
to bring,
to bear fruit
Spanish
traer
Italian
portare,
condurre,
fruttificare
German
bringen,
Früchte bringen.
birrandài , vrb Definition
fàere unu brindhis, bufare a sa salude de ccn., fàere unu brindhu
Synonyms e antonyms
brindai
Sentences
cun su trigu cotu si fiat inténdiu satzau prus chi essit birrandau sa mellus cosa
Translations
French
boire,
trinquer,
porter un toast
English
to drink a toast
Spanish
brindar
Italian
brindare
German
toasten,
anstoßen,
prosten.
carelàre , vrb: carellai,
carellare,
cuerelai,
cuerelare Definition
intrare o pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Synonyms e antonyms
cramari,
dannuntziai,
incherellare,
tzitare
Sentences
m'abbàida a mi carellare de fura!…◊ issu si fiat carellau cun d-unu chi dh'iat fuedhau mali ◊ bandu a ti carellai a su pretori ca mi as iscutu!
Etymon
itl.
quarellare
Translations
French
porter plainte
English
to bring an action against s.o
Spanish
querellar
Italian
querelare
German
verklagen.
carrucàre , vrb: carrugare Definition
portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare
Synonyms e antonyms
assedare,
isseidare
Sentences
los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu
Etymon
srd.
Translations
French
porter les graines à l'aire
English
to carry grain to barnyard
Spanish
rebañar el trigo en la era
Italian
portare il grano all'àia per la trebbiatura
German
den Weizen auf den Dreschplatz bringen.
codhilòne , nm: codhirone Definition
a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu
Synonyms e antonyms
cadhigarone,
cocolloi,
codhedhu,
codhicorona,
codhubalone,
palaborcedhu
Sentences
leare a unu a codhirone
Etymon
srd.
Translations
French
porter sur les épaules (qqn)
English
astride one’s shoulders
Spanish
a carramanchones
Italian
a cavallùccio
German
huckepack.
giúchere , vrb: ciúghere,
giúghere,
zúchere Definition
prus che àteru, portare o àere cosa in dossu, in sa carena, o acanta meda, o in posse, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas, fintzes solu in chistionu: si narat fintzes in su sensu de s'unione inter mascu e fémina / ger. giutendhe, pps. giutu; 1ˆ p. sing. ind. pres. giutzo
Synonyms e antonyms
batire,
batúchere,
bíghere,
dúcere,
gíchere,
leai,
poltare,
úgere
/
règhere
/
cadhicare,
cobèrrere,
futire
| ctr.
lassai
Idioms
csn:
giúghere a unu a corpos, a imbudadas, a frunzita = pigaidhu a corpus, a ispintuas, cumandaidhu de ndi fai su chi si bolit; giúghere a imbàrriu una cosa = portaidha a istrobbu; giúghere a unu a léria = pigaidhu a risu, a befa; giúghere a montovu = nomenai fatuvatu coment'e cosa de ispantu; giúghere a unu dae sa pira a sa mela = promítiri a candu una cosa a candu un'àtera tanti de dhu aguantai aspetendi ma sentza de dhu acuntentai mai, pigai in giru; giúghere a unu in buca = fuedhaindi fatuvatu (pruscatotu mali)
Sentences
cust'àrbure giughet sa pruna a pileri ◊ giuto custa cosa a imbargu: menzus l'arrimo ◊ a isse lu giughent a montovu ◊ prinnedhu giuchet sas pinnias niedhas
2.
devet andhare pro che giúghere sos dochimentos ◊ in caminu Gesugristu est rutu giutèndheche sa rughe a su Calvàriu ◊ bennarzu malu si che at giutu sos betzos a s'àteru mundhu
3.
ite bos giuto, dae tzitade? - at dimandhadu su babbu a sas fizas ◊ su dinari bollu do candho mi giughides su coro de Mariedha!
4.
su naturale lu giughet a èssere de avénia cun totu ◊ ite mala fortuna chi mi at giutu! ◊ lu giughent sos dimónios
5.
niunu sa fide giutesit a mie: totu los incontresi traitores
6.
sa trae giughet sa domo
Etymon
ltn.
ducere
Translations
French
tenir,
porter
English
to bring,
to have something on
Spanish
llevar
Italian
avére addòsso,
portare con sé
German
tragen,
mitnehmen.
incherellàre , vrb Definition
intrare giustítzia a unu, pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Synonyms e antonyms
carelare,
cramari,
tzitare
Translations
French
porter plainte
English
to proceed against
Spanish
querellarse
Italian
querelare
German
verklagen.
lesiài , vrb Definition
fàere dannu a unu in s'onore, in sa fama, in is diritos
Etymon
ctl., spn.
lesiar, lisiar
Translations
French
porter atteinte (à),
léser
English
to harm
Spanish
menoscabar
Italian
lédere
German
schädigen,
verletzen.
poltàre , vrb: portai,
portare,
potai Definition
giúghere o ingòllere de unu logu o tretu a un'àteru, siat istesiandho e siat acortzindho; giúghere in pitzu, acanta; rfl. nau de gente, àere relatzione, traténtzia cun ccn.
Synonyms e antonyms
batire,
bature
/
leai,
zúchere
Idioms
csn:
portai a ispàssiu = leare, zúghere carchi cosa pro passare ora, divertimentu e gai; portai a tragu = leare trazendhe; portai a domu = batire intrada, balanzu
Sentences
porta a innòi cussa cosa ca est sa mia! ◊ cun Gemilianu eus detzídiu de ti nci portai o a domu sua o a domu mia, ca a solu no podis abarrai ◊ su pastori at portau su tallu a monti
2.
si portu su dinai gei ti dha còmporu ◊ su dotori at arracumandau de dhas portai sempri in busciaca custas píndulas ◊ portat idea de fai is cosas comenti si depit ◊ cussa po frigociai portat tiaus!…◊ fiat tropu s'arrennegu chi portàt in corpus ◊ portat una manu longa longa
3.
s'àcua de su mari portat sa sai ◊ in Sardigna dhoi at arrocas chi portant òru
4.
cun cussu si portaus bèni meda e is cosas mi dhas narat ◊ nosu si portaus bèni cun totus, in bidha
Etymon
itl.
Translations
French
porter,
avoir
English
to bring,
to have
Spanish
llevar,
traer,
llevar
Italian
portare,
avére con sé,
contenére
German
bringen,
tragen,
mitnehmen.
vatúre , vrb: bature,
vaure Definition
carrare, acostire una cosa, fàere bènnere a unu; si narat fintzes de is matas in su sensu de fàere o bogare su frutu / ind. pres.: geo vato, tue vatus, isse vatut, issos vatunt; imp.: 1ˆ p. sing. vatua, 2ˆ p. sing. vatuas, 3ˆ p. sing. vatuat, 3ˆ p. pl. vatuant; impr. 2ˆ p. sing. vatu!, 2ˆ p. pl. vatute!
Synonyms e antonyms
batire,
batúchere*,
poltare
| ctr.
leai
Sentences
connosco custu locu dae canno babbu mi vatuat a inoche ◊ mi ant chérfiu vaure a inoche ◊ su ventu nche li vatut sa voche ◊ vatunchelu a domo su partò! ◊ vàtulu unu gútiu de vinu! ◊ vatu a inoche sa piluca mea! ◊ vatuteminche cudha mascaredha! ◊ vatunnelu, s'arantzu!
2.
peri su ruvu vatut su frutu
Translations
French
porter
English
to bring,
to take
Spanish
traer
Italian
portare
German
bringen.