allistài , vrb: allistrai,
allistrare,
listrai Definitzione
pònnere in lista, fàere sa lista
Sinònimos e contràrios
lezistrare,
malcare
Frases
usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
porter sur la liste
Ingresu
to put in a list
Ispagnolu
alistar
Italianu
méttere in lista
Tedescu
in eine Liste eintragen.
batíre, batíri , vrb: betiri,
bitiri,
vatire Definitzione
carrare, acortzire una cosa, fàere bènnere a unu, ma si narat fintzes in su sensu de causare un'efetu; nau de is matas e fintzes de sa terra, giare, bogare frutu; rfl., bogare s'erriu
Sinònimos e contràrios
batúchere*,
bature,
poltare
| ctr.
istesare,
leai
Maneras de nàrrere
csn:
batire (a unu) a su meu = cumbínciri, fàghere adduire s'àteru a su chi naro deo; batire a su sou = fai arrexonai, portai a unu a fuedhai, a nàrriri su ch'iscít, sa beridadi, cumbínciri a unu
Frases
ndhe cheret batidu totu a inoghe su chi bi tenimus in cudha domo ◊ sa cosa dae campu ndhe cheret batida a bidha ◊ totu cussos dannos nos ant batidu a malu batu ◊ bai e bati una màriga de àcua! ◊ ita at bitiu? ◊ si est intesu male, fintzas chi ndhe li ant batidu su dutore! ◊ prite un'azudu nessi no batides pro cariare su chivarzu?
2.
is antigos dhu naiant chi cussu sonu a denote batiat avolotu ◊ custu fritu batit nie! ◊ su bentu bosanu batit abba
3.
terra bona, cussa: su pore chi ocannu est batindhe l'ant a zúchere a montovu! ◊ sas arburedhas sunt mannitas e comintzendhe a batire
4.
o mala solte, a cantu mi as batidu!…◊ como l'apo batidu a su meu e mi ponet mente (G.Ruju)◊ cun sas bonas peràulas l'apo batidu a su meu
5.
candu si est betiu su frúmini, is àcuas fuant imbàtias finas a sa domu
6.
no cheret faedhare, ma sa giustíssia già lu batit a su sou! ◊ l'isúzigo bene, lu bato a su sou e, mih, chi narat chie bi aiat in s'irrobbamentu! ◊ no che at pessone chi lu batat a su sou, a isse! (G.Ruju)
Tradutziones
Frantzesu
porter,
fructifier
Ingresu
to bring,
to bear fruit
Ispagnolu
traer
Italianu
portare,
condurre,
fruttificare
Tedescu
bringen,
Früchte bringen.
birrandài , vrb Definitzione
fàere unu brindhis, bufare a sa salude de ccn., fàere unu brindhu
Sinònimos e contràrios
brindai
Frases
cun su trigu cotu si fiat inténdiu satzau prus chi essit birrandau sa mellus cosa
Tradutziones
Frantzesu
boire,
trinquer,
porter un toast
Ingresu
to drink a toast
Ispagnolu
brindar
Italianu
brindare
Tedescu
toasten,
anstoßen,
prosten.
carelàre , vrb: carellai,
carellare,
cuerelai,
cuerelare Definitzione
intrare o pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
cramari,
dannuntziai,
incherellare,
tzitare
Frases
m'abbàida a mi carellare de fura!…◊ issu si fiat carellau cun d-unu chi dh'iat fuedhau mali ◊ bandu a ti carellai a su pretori ca mi as iscutu!
Ètimu
itl.
quarellare
Tradutziones
Frantzesu
porter plainte
Ingresu
to bring an action against s.o
Ispagnolu
querellar
Italianu
querelare
Tedescu
verklagen.
carrucàre , vrb: carrugare Definitzione
portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare
Sinònimos e contràrios
assedare,
isseidare
Frases
los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
porter les graines à l'aire
Ingresu
to carry grain to barnyard
Ispagnolu
rebañar el trigo en la era
Italianu
portare il grano all'àia per la trebbiatura
Tedescu
den Weizen auf den Dreschplatz bringen.
codhilòne , nm: codhirone Definitzione
a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu
Sinònimos e contràrios
cadhigarone,
cocolloi,
codhedhu,
codhicorona,
codhubalone,
palaborcedhu
Frases
leare a unu a codhirone
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
porter sur les épaules (qqn)
Ingresu
astride one’s shoulders
Ispagnolu
a carramanchones
Italianu
a cavallùccio
Tedescu
huckepack.
giúchere , vrb: ciúghere,
giúghere,
zúchere Definitzione
prus che àteru, portare o àere cosa in dossu, in sa carena, o acanta meda, o in posse, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas, fintzes solu in chistionu: si narat fintzes in su sensu de s'unione inter mascu e fémina / ger. giutendhe, pps. giutu; 1ˆ p. sing. ind. pres. giutzo
Sinònimos e contràrios
batire,
batúchere,
bíghere,
dúcere,
gíchere,
leai,
poltare,
úgere
/
règhere
/
cadhicare,
cobèrrere,
futire
| ctr.
lassai
Maneras de nàrrere
csn:
giúghere a unu a corpos, a imbudadas, a frunzita = pigaidhu a corpus, a ispintuas, cumandaidhu de ndi fai su chi si bolit; giúghere a imbàrriu una cosa = portaidha a istrobbu; giúghere a unu a léria = pigaidhu a risu, a befa; giúghere a montovu = nomenai fatuvatu coment'e cosa de ispantu; giúghere a unu dae sa pira a sa mela = promítiri a candu una cosa a candu un'àtera tanti de dhu aguantai aspetendi ma sentza de dhu acuntentai mai, pigai in giru; giúghere a unu in buca = fuedhaindi fatuvatu (pruscatotu mali)
Frases
cust'àrbure giughet sa pruna a pileri ◊ giuto custa cosa a imbargu: menzus l'arrimo ◊ a isse lu giughent a montovu ◊ prinnedhu giuchet sas pinnias niedhas
2.
devet andhare pro che giúghere sos dochimentos ◊ in caminu Gesugristu est rutu giutèndheche sa rughe a su Calvàriu ◊ bennarzu malu si che at giutu sos betzos a s'àteru mundhu
3.
ite bos giuto, dae tzitade? - at dimandhadu su babbu a sas fizas ◊ su dinari bollu do candho mi giughides su coro de Mariedha!
4.
su naturale lu giughet a èssere de avénia cun totu ◊ ite mala fortuna chi mi at giutu! ◊ lu giughent sos dimónios
5.
niunu sa fide giutesit a mie: totu los incontresi traitores
6.
sa trae giughet sa domo
Ètimu
ltn.
ducere
Tradutziones
Frantzesu
tenir,
porter
Ingresu
to bring,
to have something on
Ispagnolu
llevar
Italianu
avére addòsso,
portare con sé
Tedescu
tragen,
mitnehmen.
incherellàre , vrb Definitzione
intrare giustítzia a unu, pònnere in giustítzia a unu po calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
carelare,
cramari,
tzitare
Tradutziones
Frantzesu
porter plainte
Ingresu
to proceed against
Ispagnolu
querellarse
Italianu
querelare
Tedescu
verklagen.
lesiài , vrb Definitzione
fàere dannu a unu in s'onore, in sa fama, in is diritos
Ètimu
ctl., spn.
lesiar, lisiar
Tradutziones
Frantzesu
porter atteinte (à),
léser
Ingresu
to harm
Ispagnolu
menoscabar
Italianu
lédere
Tedescu
schädigen,
verletzen.
poltàre , vrb: portai,
portare,
potai Definitzione
giúghere o ingòllere de unu logu o tretu a un'àteru, siat istesiandho e siat acortzindho; giúghere in pitzu, acanta; rfl. nau de gente, àere relatzione, traténtzia cun ccn.
Sinònimos e contràrios
batire,
bature
/
leai,
zúchere
Maneras de nàrrere
csn:
portai a ispàssiu = leare, zúghere carchi cosa pro passare ora, divertimentu e gai; portai a tragu = leare trazendhe; portai a domu = batire intrada, balanzu
Frases
porta a innòi cussa cosa ca est sa mia! ◊ cun Gemilianu eus detzídiu de ti nci portai o a domu sua o a domu mia, ca a solu no podis abarrai ◊ su pastori at portau su tallu a monti
2.
si portu su dinai gei ti dha còmporu ◊ su dotori at arracumandau de dhas portai sempri in busciaca custas píndulas ◊ portat idea de fai is cosas comenti si depit ◊ cussa po frigociai portat tiaus!…◊ fiat tropu s'arrennegu chi portàt in corpus ◊ portat una manu longa longa
3.
s'àcua de su mari portat sa sai ◊ in Sardigna dhoi at arrocas chi portant òru
4.
cun cussu si portaus bèni meda e is cosas mi dhas narat ◊ nosu si portaus bèni cun totus, in bidha
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
porter,
avoir
Ingresu
to bring,
to have
Ispagnolu
llevar,
traer,
llevar
Italianu
portare,
avére con sé,
contenére
Tedescu
bringen,
tragen,
mitnehmen.
vatúre , vrb: bature,
vaure Definitzione
carrare, acostire una cosa, fàere bènnere a unu; si narat fintzes de is matas in su sensu de fàere o bogare su frutu / ind. pres.: geo vato, tue vatus, isse vatut, issos vatunt; imp.: 1ˆ p. sing. vatua, 2ˆ p. sing. vatuas, 3ˆ p. sing. vatuat, 3ˆ p. pl. vatuant; impr. 2ˆ p. sing. vatu!, 2ˆ p. pl. vatute!
Sinònimos e contràrios
batire,
batúchere*,
poltare
| ctr.
leai
Frases
connosco custu locu dae canno babbu mi vatuat a inoche ◊ mi ant chérfiu vaure a inoche ◊ su ventu nche li vatut sa voche ◊ vatunchelu a domo su partò! ◊ vàtulu unu gútiu de vinu! ◊ vatu a inoche sa piluca mea! ◊ vatuteminche cudha mascaredha! ◊ vatunnelu, s'arantzu!
2.
peri su ruvu vatut su frutu
Tradutziones
Frantzesu
porter
Ingresu
to bring,
to take
Ispagnolu
traer
Italianu
portare
Tedescu
bringen.