beltíre , vrb, nm: bestire, bestiri, bistire, bistiri, vestire Definitzione pònnere bestimentu in dossu; su bestimentu etotu, ma prus che àteru de fémina o de pipios Sinònimos e contràrios ghestire / alentai, intrare, pònnere | ctr. ischígnere, ispogiare Maneras de nàrrere csn: bestire ànimu a unu = pònnere corazu, animare, alentai; bestire sidi, apititu = pònnere o batire sidi, apititu; bestire apare duas cosas = intràrelas apare; bestíresi a… (fémina, ómine, preíderu e gai) = bestíresi comente a…, de pàrrere unu…; bistiri abertu = chi l'ant fatu de pòdere abbèrrere o serrare a butones, limetas e gai; su bestire podet èssere nou, betzu, largu, astrintu, curtzu, longu, zustu, addatu, serradu, abbertu Frases los ant bistios e cartaos a nobu ◊ a filla mia dha bestu comenti bollu dèu ◊ Billoi bestiat a pantalonis biancus, cartzas niedhas a istafa, sa giacheta de orbaci niedhu e sa berrita ◊ a carrasegare isse si est bestidu a fémina, sa muzere a ómine ◊ una dí su príntzipi si est bestiu a piscadori 2. a sa pitzinna li ant fatu bestires bellos ◊ li cherent samunados sos bestiredhos, a su pitzinnu 3. e chie la podet bistire s'abba e chie ndhe la podet bocare sa malàida? ◊ a sa dommo noba che aiant bestiu petzi sas cadiras ◊ cherio cosa bona pro mi bestire apetitu ◊ pro li bestire ànimu lu bantabat ◊ su sudore li bestit prus sapore a su pane ◊ Bantoni aiat bestiu in mesu àteru nàrrere pro secare cussu negóssiu Sambenados e Provèrbios prb: chie de s'anzenu si bestit restat ispozadu Ètimu ltn. vestire Tradutziones Frantzesu habiller, vêtir, vêtement Ingresu to dress, suit Ispagnolu llevar, ropa Italianu vestire, indossare, vestito Tedescu anziehen Kleidung.

carrài , vrb: carrare Definitzione ingòllere, portare cosa a carru, ma si narat po css. manera de ingòllere cosas de unu logu a s'àteru; nàrrere male de unu / s'ogu est carranne = s'ogru (malàidu) est bogandho malesa Sinònimos e contràrios abbiaxai, acarrigiai, batire, carrutzare, poltare Frases est tota die carrendhe linna cun s'àinu ◊ chie no tenet àteru, carrat sa linna a codhu ◊ a s'incunzada carrat a domo sua trigu e orzu ◊ faghiant sos fogarones cun su sarmentu chi aiant carradu sos pisedhos 2. sos bentos sunt carrendhe nie, fritu, abba, bolasina ◊ sa gherra no est cosa de bi brugliare ca carrat morte, fàmine e corrutu (P.Canu) 3. mancari ndhe li carrent de onzi iscera, de pecos, eo los lasso cantare! ◊ sigheit a nàrrere contras a cudha carrèndheli canta arga bi aiat in su muntonarzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu transporter Ingresu to transport Ispagnolu transportar, llevar Italianu trasportare Tedescu befördern.

chígnere , vrb: chínghere, cíngiri Definitzione pònnere su bestimentu intrau in dossu (o fintzes in pitzu: bonete, muncadore), pònnere is coedhas de sa camisa o àteru aintru de is pantalones o de àteru bestimentu chi lompet a chintzu (a logos fintzes solu pònnere su costúmene); coment'e pigare a chintzu, nau in su sensu de bínchere / pps. chintu 1, cintu 1 Sinònimos e contràrios abbragare, arraghilare, atrintzai, bestire / chintare, inchínghere / bíncere | ctr. ischígnere, spogiai Frases addaghi ti ndhe pesas dae letu ti chinghes ◊ cussa camisa chinghedichela a intro de sos pantalones! ◊ sunt chinghindhe su mortu innantis chi s'ifritet ◊ como mi chingo su mucatore 2. bi cheret detzi continentales a la chínghere a unu sardu!…◊ cussu a tie ti la chinghet in totu ◊ bi l'apo chinta! Ètimu ltn. cingere Tradutziones Frantzesu habiller, vêtir Ingresu to dress Ispagnolu ceñir, vestir, llevar Italianu cìngere, vestire Tedescu umschließen, anziehen.

citàre , vrb: tzitare Definitzione pònnere a unu in càusa, denuntziare Tradutziones Frantzesu appeler en justice Ingresu to convene Ispagnolu llevar a juicio Italianu chiamare in giudìzio Tedescu jdn. verklagen.

ciúghere , vrb: giúchere, zúchere Definitzione prus che àteru, pigare o portare in dossu, in sa carena, o apresu meda, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas / ger. ciughindhe Sinònimos e contràrios batire, batúchere, bíghere, dúcere*, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire | ctr. lassai Frases su coro tue lu ciughes de granitu! ◊ sa pudhedra la ciughia in giru ◊ a minore, mi che aiant ciutu fena a su méigu de sos pisedhos ca no manigaia Tradutziones Frantzesu avoir sur soi Ingresu to have something on Ispagnolu llevar Italianu portare addòsso, avére con sé Tedescu tragen.

giúchere , vrb: ciúghere, giúghere, zúchere Definitzione prus che àteru, portare o àere cosa in dossu, in sa carena, o acanta meda, o in posse, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas, fintzes solu in chistionu: si narat fintzes in su sensu de s'unione inter mascu e fémina / ger. giutendhe, pps. giutu; 1ˆ p. sing. ind. pres. giutzo Sinònimos e contràrios batire, batúchere, bíghere, dúcere, gíchere, leai, poltare, úgere / règhere / cadhicare, cobèrrere, futire | ctr. lassai Maneras de nàrrere csn: giúghere a unu a corpos, a imbudadas, a frunzita = pigaidhu a corpus, a ispintuas, cumandaidhu de ndi fai su chi si bolit; giúghere a imbàrriu una cosa = portaidha a istrobbu; giúghere a unu a léria = pigaidhu a risu, a befa; giúghere a montovu = nomenai fatuvatu coment'e cosa de ispantu; giúghere a unu dae sa pira a sa mela = promítiri a candu una cosa a candu un'àtera tanti de dhu aguantai aspetendi ma sentza de dhu acuntentai mai, pigai in giru; giúghere a unu in buca = fuedhaindi fatuvatu (pruscatotu mali) Frases cust'àrbure giughet sa pruna a pileri ◊ giuto custa cosa a imbargu: menzus l'arrimo ◊ a isse lu giughent a montovu ◊ prinnedhu giuchet sas pinnias niedhas 2. devet andhare pro che giúghere sos dochimentos ◊ in caminu Gesugristu est rutu giutèndheche sa rughe a su Calvàriu ◊ bennarzu malu si che at giutu sos betzos a s'àteru mundhu 3. ite bos giuto, dae tzitade? - at dimandhadu su babbu a sas fizas ◊ su dinari bollu do candho mi giughides su coro de Mariedha! 4. su naturale lu giughet a èssere de avénia cun totu ◊ ite mala fortuna chi mi at giutu! ◊ lu giughent sos dimónios 5. niunu sa fide giutesit a mie: totu los incontresi traitores 6. sa trae giughet sa domo Ètimu ltn. ducere Tradutziones Frantzesu tenir, porter Ingresu to bring, to have something on Ispagnolu llevar Italianu avére addòsso, portare con sé Tedescu tragen, mitnehmen.

poltàre , vrb: portai, portare, potai Definitzione giúghere o ingòllere de unu logu o tretu a un'àteru, siat istesiandho e siat acortzindho; giúghere in pitzu, acanta; rfl. nau de gente, àere relatzione, traténtzia cun ccn. Sinònimos e contràrios batire, bature / leai, zúchere Maneras de nàrrere csn: portai a ispàssiu = leare, zúghere carchi cosa pro passare ora, divertimentu e gai; portai a tragu = leare trazendhe; portai a domu = batire intrada, balanzu Frases porta a innòi cussa cosa ca est sa mia! ◊ cun Gemilianu eus detzídiu de ti nci portai o a domu sua o a domu mia, ca a solu no podis abarrai ◊ su pastori at portau su tallu a monti 2. si portu su dinai gei ti dha còmporu ◊ su dotori at arracumandau de dhas portai sempri in busciaca custas píndulas ◊ portat idea de fai is cosas comenti si depit ◊ cussa po frigociai portat tiaus!…◊ fiat tropu s'arrennegu chi portàt in corpus ◊ portat una manu longa longa 3. s'àcua de su mari portat sa sai ◊ in Sardigna dhoi at arrocas chi portant òru 4. cun cussu si portaus bèni meda e is cosas mi dhas narat ◊ nosu si portaus bèni cun totus, in bidha Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu porter, avoir Ingresu to bring, to have Ispagnolu llevar, traer, llevar Italianu portare, avére con sé, contenére Tedescu bringen, tragen, mitnehmen.

zúchere , vrb: ciúghere, giúchere*, zúghere Definitzione prus che àteru, portare o àere in dossu, in sa carena, in pitzu, o apresu meda, aifatu, a trubbu, a contivigiare o trebballare, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas; nau de unu mascu, de un'ómine, unire cun sa fémina, betare a sa fémina, cobèrrere; si narat fintzes in su sensu de àere, tènnere / ind. pres. 1ˆp. sing. zuco, zuto, zutzo; cong. pres. 1ˆp. sing. zuca, zuta, 3ˆ p. sing. zutzet; ger. zughindhe; pps. zutu Sinònimos e contràrios batire, batúchere, bíghere, dúcere, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire, grumpire / manigiai | ctr. lassai Maneras de nàrrere csn: cantas berveches zuchet su mere tuo? = cantas berbeghes pastórigat?; zúghere in buca a unu = istare faedhendhe de unu, prus che àteru a zúdigu; zúghere a ogru (carchi cosa, a ccn.) = castiai, orbetai e biri, fai atentzioni a calecuna cosa, a ccn. (itl. tener d'òcchio); zúghere in manu una cosa = manigiai una cosa po dha trabballai, po dh'arrangiai, po dhi fai calincunu cambiamentu; zúghere una faina, unu triballu, un'òpera belle e in manu = belle e fata, acanta de acabbai; zúghere s'ingannia a ccn. = ordiminzare carchi ingannu, carchi trampa, fàghere su fartzu; zúghere a sa nuda, a sa lisa = chentza pònnere condò o àteru Frases la zughes in daisegus sa cosa de mi aporrire ◊ zuto s'istògomo imbarratzadu ◊ zughet un'anca isenta ◊ ite bellos ocros chi zuchet custu pitzinnu! ◊ est arrennegadu paret chi zutat dimónios! ◊ zuto su mucadoredhu in busaca ◊ a chie cheret fogu zutzet sa téula! 2. su carru che lis depet zúchere sos lapiolos, sa chisina e unu pacu de s'isterzu 3. su mascru zughet sas berbeghes candho benint in more ◊ cussu est ómine chi li piaghet a zúghere, sempre ifatu de sas féminas! 4. su zuighe sardu zughiat su Logu, o regnu chi siat, de sa Sardigna azummai totu líbberu de istranzos 5. no ti fides ca cussu ti zughet s'ingannia ◊ za est cabosu, zughet régula faghindhe sas cosas ◊ ti lassas zúghere in buca dae totugantos, pro su malu fàghere chi tenes! ◊ cussa bestimenta cheret totu zuta in manu, ca est fata male ◊ si lu zughes in manu, cussu traste, malandhadu comente est, si che agabbat de derrúere Terminologia iscientìfica ssl Tradutziones Frantzesu tenir sur, emmener, mener, monter Ingresu to keep, to wear, to bring, to take, to lead, to fuck Ispagnolu llevar, montar Italianu tenére, avére addòsso, portare con sé, condurre, montare Tedescu tragen, mitbringen, führen, begatten.

«« Torra a chircare