abballinàre , vrb Definition
fàere a ballinas, a birillas
Synonyms e antonyms
abbotzichedhare,
aculingionai,
aggromerare,
allomborae,
arranedhare,
arrombulonai
Sentences
s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant
Etymon
srd.
Translations
French
faire une boule (de)
English
to roll into a ball
Spanish
hacer pelotitas
Italian
appallottolare
German
zur Kugel rollen.
aggradheràre , vrb Definition
fàere a gràdhera, a bocitedhas
Synonyms e antonyms
abballinare
Sentences
est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat
Etymon
srd.
Translations
French
faire une boule,
bouler
English
to roll into a ball
Spanish
hacer pelotitas
Italian
appallottolare
German
zur Kugel rollen,
mögen.
alleputzadúra , nf Definition
pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris
Etymon
srd.
Translations
French
s'habiller avec une certaine recherche
English
refinement in dressing
Spanish
refinamiento en el vestir
Italian
ricercatézza nel vestire
German
sich gesucht kleiden.
ammoràre , vrb: amorai,
amurai Definition
totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare
Synonyms e antonyms
fastigiai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
Sentences
oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru!
2.
totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?!
Scientific Terminology
ssl
Etymon
srd.
Translations
French
être fiancés,
s'engager par une promesse de mariage
English
to be connected with
Spanish
ser novios,
llevarse bien con alguien
Italian
avére una relazióne d'amóre,
èssere fidanzati
German
ein Liebesverhältnis unterhalten,
verlobt sein.
anninniài, anninniàre , vrb: niniare Definition
cantare s'anninnia, dormire su pipiu
Synonyms e antonyms
ammutare 1,
ciannigare,
nanniai
Sentences
su pipiu in su bartzolu bolit a dh'anninniai
Etymon
srd.
Translations
French
endormir en chantant une berceuse
English
to lullaby
Spanish
acunar,
cantar una nana
Italian
ninnare
German
einlullen.
apojài 2, apojàre , vrb: apozare 1,
apoxare Definition
nau de s'abba, fàere a poju, a paule, a lotzina, a foxina (ma si narat fintzes de àteru, in su sensu de arregòllere totu a unu, totu impare); pònnere in abba apojada, intrare a s'abba
Synonyms e antonyms
abburgare,
apadulare,
apajolare
/
impogiare
Sentences
in cue ca faghet a fossu bi apojat abba
2.
est menzus a ischirent a apojare totus a manera chi non si che afochet nisciunu
3.
totu sa musca apojada in sa porta est, ca bollit intrai
Etymon
srd.
Translations
French
former une flaque,
des flaques
English
to make a thud
Spanish
encharcar
Italian
farsi tónfano,
pozzànghera
German
eine Pfütze bilden.
arrebbechinàre , vrb: rebbechinare* Definition
istare a perrica, fàere s'abbetiosu, arrespòndhere po abbétia
Synonyms e antonyms
abbetiae,
reotare,
tricatare
Translations
French
avoir une prise de bec
English
to squabble
Spanish
altercar
Italian
battibeccare
German
zanken.
arrecatài 1 , vrb rfl: arrechetai,
recatai Definition
fàere su giuditziosu
Synonyms e antonyms
refrenai
Etymon
spn.
recatarse
Translations
French
se retenir,
se moderer,
garder une prudente réserve
English
to show reluctance
Spanish
ser juicioso
Italian
usare ritégno
German
sich scheuen.
atufài , vrb Definition
fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu
Synonyms e antonyms
afungai,
afungorai,
allanire,
ammucorai,
ammufai,
annabrai,
intufire,
intuvare,
limire,
morighinire,
tufire
Etymon
spn.
atufar
Translations
French
prendre une odeur de moisi,
moisir
English
to grow musty
Spanish
enmohecer,
atufar
Italian
prèndere odóre di tanfo,
ammuffire
German
dumpfig riechen,
verschimmeln.
avriàre 1 , vrb Synonyms e antonyms
addulgare,
ammítere,
atorgare,
cufessare
Sentences
Bacaredhu e Bainzu bi fint meses in presone, ma no aiant avriadu e perunu avocadu fit reséssidu a los fàghere iscapare (Q.Falchi)
Translations
French
avouer une faute
English
to confess
Spanish
confesar,
reconocer
Italian
confessare,
amméttere una mancanza
German
zugeben.
bandhiàre 1 , vrb Definition
andhandho, pèrdere sa filada de un'improntu, girare a una bandha de malesaura o a dónnia modu chentza dhu bòllere / andhare bandhiendhe = a egas e a ogas
Synonyms e antonyms
istantonai,
tontonare
Translations
French
faire une embardée
English
to skid
Spanish
derrapar
Italian
sbandare
German
schleudern.
bandhíre , vrb: bandiri,
bannire Definition
betare su bandhu; fàere ischire, nàrrere sa cosa a totus, a gente meda / b. in sas bàtoro contonadas = dare a ischire sa cosa a totugantos, iscandhulizire una cosa
Synonyms e antonyms
bandhizare,
gridai,
trumbitai
/
isprubbicare
Sentences
su benniolu est banninne frófighes e pètenes ◊ at bandhidu pumatas friscas a piatza
Etymon
itl.
Translations
French
crier une annonce
English
to announce
Spanish
pregonar
Italian
bandire,
pubblicizzare
German
bekanntmachen.
concevàre , vrb: concivare Definition
cuncordare filedhos, filare trobedhas po ingannare a unu
Synonyms e antonyms
contzebire
Translations
French
dresser une embûche,
tendre un piège
English
to plot
Spanish
hacer trampas
Italian
ordire insìdie
German
Ränke schmieden.
contraventzionài , vrb: cuntraventzionai Definition
pònnere contravintzione
Sentences
is carabbineris iant cuntraventzionau is chi no portànt is bullitinus
Etymon
srd.
Translations
French
donner,
flanquer une contravention
English
to fine
Spanish
multar
Italian
multare
German
mit einer Geldstrafe belegen.
crúju , nm: crúsiu,
cruxu,
cúgiu,
cuju 1,
cuzu cuxu,
grusu Definition
terrenu, possessu no meda mannu ma serrau; tretu apartau, frantu, mescamente tra duos muros o cresuras, fintzes loghighedhu po chistire cosa
Synonyms e antonyms
cugnau,
possessu,
tanca
/
angrone,
arranconi,
chizone,
coda 1,
corroncone,
crucuzone,
currungioni,
furringoni
Sentences
cuss'andhata nche dabat a su crúsiu issoro ◊ sunt andhaos a su crúsiu de ube su poledhu fit paschendhe ◊ su crúsiu de cudh'ómine no fit irfenau ◊ padronu de cujos serrat sos àidos ◊ sos crujos suos sunt vinzas, olivàrios e ortos ◊ ite bella est sa rosa chi frorit in sa corte in s’oru de su cruju…
2.
canno sas voches no s'intenniant prus, sos tres acratzaris si sont abbitzatos de nch'èssere in crujos, a curtzu a vidha ◊ cada crúsiu lis aperjat in pedes, a cussos cainos!
3.
de laore ocannu ndhe apo prenu totu is cúgios ca s'argiola fut mannita ◊ bi at fantàsimas cuadas in dogni cuzu ◊ su batu che intrat in totu sos cuzos ◊ a isse l'ant mortu in sos cujos de su pasciale sou ◊ mi che ant postu in d-unu cuzu po crupa sua ◊ cussu fit su cuzu de s'ainedhu in domo
Etymon
ltn.
clusiu(m)
Translations
French
terre fermée par une clôture
English
fenced farm
Spanish
cercado
Italian
podére recintato
German
eingefriedeter Gutshof.
demàre , vrb: addemare Definition
ingòllere tema, maladia, fàere dannu a sa salude
Synonyms e antonyms
ammagagnare,
ammaladiai,
apuntorai,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
| ctr.
sanai
Etymon
srd.
Translations
French
attraper une maladie
English
to get an illness
Spanish
enfermar
Italian
prèndere una malattìa
German
erkranken.
desbaratàre , vrb: disbaratai,
disbaratare Definition
fàere vida irregulada, fàere s'isperditziau, ispèrdere o perdimentare sa cosa, pesare a bolare sa cosa, ispaciare a tropu; nàrrere o fàere ispropósitos / disbaratai un'animali = pònnerelu a tropu a triballare
Synonyms e antonyms
aperdimentare,
distrúere,
isbaire,
ispazetare,
ispèldere,
ispeldisciare,
istravuciare
/
desatinai
| ctr.
avitare
Etymon
spn.
Translations
French
mener une vie déréglée
English
to lead a dissolute life
Spanish
desbaratar
Italian
menare una vita sregolata
German
ein unsittliches Leben führen.
discumbidài , vrb Definition
nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu o brindhu no si faet prus, o chi a su cómbidu no si dhue andhat
Sentences
mi seu discumbidau e no dhoi andu
Translations
French
révoquer,
annuler une invitation
English
to cancel
Spanish
desconvidar
Italian
revocare o disdire un invito
German
eine Einladung absagen.
dugonàre , vrb Definition
bufare meda
Etymon
srd.
Translations
French
boire comme une éponge
English
to booze
Spanish
empinar el codo
Italian
bére spésso e mólto
German
saufen.
incalancàre , vrb Definition
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Synonyms e antonyms
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Etymon
srd.
Translations
French
mettre quelque chose dans une fissure
English
to slip in
Spanish
meter algo en un agujero,
encavarse
Italian
métter qlcs. déntro una fessura
German
etw. in einen Spalt stecken.