abbarigàu , avb Definition
a logos dhu narant po sa die de oe a duas, àteros po duas dies a oe o dinnanteriseru, e fintzes po de oe a tres dies
Synonyms e antonyms
daretu,
pusticràs
/
barigadu
2.
candu si bieus, cras, pusti cras o abbarigau?
Scientific Terminology
tpc
Etymon
srd.
Translations
French
après-demain
English
the day after tomorrow
Spanish
pasado mañana
Italian
dopodomani
German
übermorgen.
abbidamènte , avb: abbididamente,
abbididarmente Definition
coment’e biendho (craru) su chi s'est faendho o chi si bolet fàere, apostadamente, ischindho e bolendho su chi si faet (ctr. de malascigura)
Synonyms e antonyms
abbidentemente,
abbiduduidu,
apostadamente
Sentences
cussa fit mancàntzia fata abbididamente e la depiat pagare ◊ chi si fetat male in fadhina, pro no ischire, si podet cumprèndhere, ma abbididarmente nono! ◊ cussu est dannu fatu abbididarmente, no est irmarru!
Etymon
srd.
Translations
French
en connaissance de cause
English
after due consideration,
deliberately
Spanish
con conocimiento de causa
Italian
a ragion veduta,
deliberataménte
German
nach reiflicher Überlegung.
acòa , avb, prep: agò,
agoa,
agou Definition
a coa, tempus apustis, pustis de…; in daesegus, apalas / torrare agoa = itl. indietreggiare; torrare agoa sa lughe = itl. riflettere
Synonyms e antonyms
addaesegus,
aissegus,
apabas,
afatu
/
abosca,
addaboi,
apoi,
apusti
| ctr.
innantis
Idioms
csn:
acoa meu, tuo, suo = apustis meu, tou, sou; a s'acoa = assassegus; su martis de agoa = martis de carrasegare; su prat'e agoa = in isposonzu, zenia de brulla chi si faghet a su cojadu nou (piatu cun corza, ossos e àteru de frundhire chi li presentant cuguzadu che a… sa menzus cosa)
Sentences
a arrí agoa, a sa scuada de is ballus! ◊ chiscellu, a su cane: miret chi acoa murrunzamus nois! ◊ immou papai e agou andais! ◊ issu abbarrat agoa ca depit èssi s'úrtimu ◊ su de agou pigadhu in cou! ◊ a s'acoa at pentzau in su malu
2.
recuint acoa de s'iscurigada ◊ sa maista dhu poniat agò de sa lavagna candu fadiat a mau
Etymon
srd.
Translations
French
après
English
after
Spanish
atrás,
trás
Italian
indiètro,
addiètro,
dópo
German
zurück,
nachher,
dann.
afàtu , avb, prep: aifatu,
ainfatu,
avatu Definition
apustis, cun su significau siat de tempus e siat de logu / torrare aifatu = torrare issegus
Synonyms e antonyms
acoa,
devatu,
ifatu
| ctr.
innanti
Sentences
dogna tanti su celu dh'assurcant is lampus e avatu avatu s'intendit su carru de nannai…◊ depet sighire avatu sentza faedhare ◊ si coru bat sordau dèu avatu sorigu! ◊ portu is gatus avatu coment'e carancas!
2.
àrtziat is peis unu avatu de s'àteru ◊ in tzitadi funt is féminas chi andant avatu de is óminis…
3.
curriant avatu cosa sua coment'e dus canis ◊ fiat sempri avatu nostru: innui andiaus nosu beniat issa!
Etymon
srd.
Translations
French
après,
ensuite
English
after
Spanish
después,
tras
Italian
dópo,
diètro
German
hinten.
apústi , avb, prep: apustis,
postis Definition
tempus chi benit aifatu, fatante a calecuna cosa o a un’àteru tempus
Synonyms e antonyms
abosca,
acoa,
addaboi,
apoi,
deboschindhe,
otonni
| ctr.
aprimu,
innantis
Sentences
apustis torra e presenta su donu tuu! ◊ apustis non mi nd'incuru prus
2.
apustis de custu no iscieus nudha de issu ◊ apo a vènnere apustis vostru ◊ apusti de una mesoredha ndi fuant essius ◊ apusti mortu comunigaidhu! ◊ apustis chi at fatu una poriga de passus est torrau
Etymon
srd.
Translations
French
après
English
after
Spanish
después
Italian
dópo,
pòi
German
nachher,
nach.
atèndhere , vrb: atendi,
atèndiri,
atènnere Definition
tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego!
Synonyms e antonyms
achistiri,
contifizare,
oloire
| ctr.
irbandhonare,
lassai
Sentences
sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi
2.
cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu!
3.
is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua
Etymon
itl.
attendere
Translations
French
prendre soin,
s'occuper de qqn,
qqch.
English
to attend,
to look after
Spanish
atender
Italian
accudire,
dedicarsi,
badare a qlcs.,
a qlc
German
versorgen,
pflegen.
dabòscas , avb: daeposca,
deposca Synonyms e antonyms
acoa,
addaboi,
apusti,
daboschindhe,
otonni,
posca*
Sentences
comintzadu passu passu, coladu soe a trotighedhu e daeposca lómpidu soe a fua manna
Translations
French
après
English
after
Spanish
después
Italian
dópo
German
dann,
danach.
disòra , avb Definition
fora de s'ora adata o giusta, a trigadiora, in ora chi no andhat bene: s'impreat sèmpere cun sa prep. a e si narat mescamente in su sensu de apustis de s'ora sua / a oras e a disoras = in calesisiat ora
Sentences
torro a domo a disora: sa lughe insegus lasso cun amigos in festa (G.M.Cherchi)◊ su pudhu est cantandhe a disoras ◊ no andhes a disora ca no ti lassant intrare ◊ no torres a disora ca manzanu depimus pesare chito! ◊ sos istranzos sunt bénnidos a disora
Etymon
spn.
Translations
French
horaire inopportun
English
out of time,
after hours
Spanish
deshora
Italian
fuòri oràrio
German
außer der Zeit.
incràs , avb: uncràs Definition
sa die apustis de una die calesiògiat, difatu
Synonyms e antonyms
cras
Sentences
sa die nono, ma s'incràs fint andhados ◊ Micheledhu est arrenésciu a biri su mari isceti s’incràs ◊ s'incràs dh'at fuedhada ◊ s'incràs est andhadu pro faedhare cun s'inzenieri
Scientific Terminology
tpc
Etymon
srd.
Translations
French
le lendemain
English
the day after
Spanish
el día siguiente
Italian
indomani
German
Morgen.
perseghíre , vrb: persighire,
persighiri,
pessechire,
pesseghire,
pessichire,
pessighire,
pissichire,
pissighire,
pressighire,
pressighiri,
pussighire Definition
cúrrere aifatu po iscúdere, fàere male, cracare, po aferrare, po giagarare, fàere fuire (ma fintzes a giogu)/ pps. pessighidu, pressíghidu
Synonyms e antonyms
currellai,
cúrrere,
inchisiri,
pissíghere
/
fèrrere
Sentences
bi aiat duos pitzinnos pessighíndhesi ◊ su destinu mi pessighit fintzas in su reposu ◊ mi dispiaghet ca ses giagaradu e pessighidu ◊ azutóriu, mi sunt pissichindhe! ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare coment'e pissighidas ◊ pessighidu mi at s'ira fintzas a sa morte ◊ sas àbbiles, cun s'oju fichidu a lantzitare, pussighint su pizu de su sentidu (G.Orgolesu)◊ su malannu dh'at a pressighiri
Etymon
ctl., spn.
perseguir
Translations
French
poursuivre
English
to run after,
to persecute
Spanish
perseguir,
perseguir,
acosar
Italian
rincórrere,
inseguire,
perseguitare
German
nachsetzen,
verfolgen.
pesadamènti , avb Definition
in manera pentzada bene, cunsiderandho bene is cosas
Translations
French
avec pondération
English
after careful reflection
Spanish
ponderadamente
Italian
ponderataménte
German
besonnen.
pòsca, pòscas, pòsche, pòsches , avb, prep: abosca Definition
su tempus apustis de un'àteru / su como posca = sa cosa de un'iscutighedha como, de un'iscutighedha innantis; èssere de como a posca a… = de unu mamentu a s'àteru (ma tirendi acò)
Synonyms e antonyms
acoa,
addaboi,
apoi,
apusti,
daboscas,
otonni
| ctr.
innantis
Sentences
si cheres brunúsciu e paghe, prima pensa e posca faghe! ◊ no neres como "Emmo" e posca "No"◊ pagu poscas apo pérdidu s'isperàntzia ◊ si coghent coment'e una cugutza e posca nachi fundhant un'imperu!…
2.
posca de àere illuminadu sa terra, su sole che est colcadu dae ora ◊ píghidas nues posca de sa traschia dannu e dolu in bidhas e cussorzas ant lassadu (G.A.Salis)◊ est unu chi at a bènnere posca de a mie ◊ a bidha torreit posche de pagas chidas
3.
dea merie lassandho a mengianu, dea mengianu lassandho a merie, de como a posca a dhi betare manu! ◊ medas betzos no si ammentant de como a poscas! ◊ rimbambíndhedi ses, chi no ti arregodas su como posca!
Surnames and Proverbs
prb:
iscuru a chie costat bene innanti e male posca!
Etymon
ltn.
*pos(t)+ca
Translations
French
après
English
after
Spanish
después
Italian
dópo,
pòi
German
nachher,
nach.
postigràs , avb: pusticràs,
pustigràs Definition
sa die chi benit aifatu de cras, duas dies apustis de oe
Synonyms e antonyms
impusticràs,
postis
Sentences
oi est su 23, cras su 24 e pustigràs est Paschixedha! ◊ oje in iscola chèglio imparare deretu a lèghere, cras imparo a iscríere e pusticràs sos lúmeros
Scientific Terminology
tpc
Etymon
ltn.
post cras
Translations
French
après demain
English
the day after tomorrow
Spanish
pasado mañana
Italian
dopodomani
German
übermorgen.
scrèiri , vrb: iscrèdere*,
screri Definition
lassare o acabbare de crèdere, no crèdere in su sensu de no ibertare prus sa cosa chi unu fut ibertandho / pps. scrétiu
Synonyms e antonyms
disaprensionai,
discrèiri
/
storrai
Idioms
csn:
screi a unu = fàghere a manera chi no pesset prus a sa cosa chi fit ispetendhe, fàghere passare s’idea; screisí de una cosa, de unu = ispònnere, no pessare prus a una cosa, a unu
Sentences
no si screat, ca comenti cuberu su dinai ciai apu a èssi puntuali! ◊ pobidha mia depit èssi giai scrétia candu no mi at biu torrendi
2.
at cunvintu e scrétiu genti meda ◊ benemindi de prexu, ca fiat seguru de nd'ai scrétiu is bandidus! ◊ no mi ndi potzu screi, de tui: ti portu iscritu in su coru! ◊ mi femu apuntau, a salias longas, ananti de is liconerias, ma giaja mi nd'iat scrétiu
Translations
French
ne plus attendre
English
to give up after a vain waiting
Spanish
resignarse
Italian
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
German
vergebliches Warten abrechnen.