abbarigàu , avb Definizione
a logos dhu narant po sa die de oe a duas, àteros po duas dies a oe o dinnanteriseru, e fintzes po de oe a tres dies
Sinonimi e contrari
daretu,
pusticràs
/
barigadu
2.
candu si bieus, cras, pusti cras o abbarigau?
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
après-demain
Inglese
the day after tomorrow
Spagnolo
pasado mañana
Italiano
dopodomani
Tedesco
übermorgen.
abbidamènte , avb: abbididamente,
abbididarmente Definizione
coment’e biendho (craru) su chi s'est faendho o chi si bolet fàere, apostadamente, ischindho e bolendho su chi si faet (ctr. de malascigura)
Sinonimi e contrari
abbidentemente,
abbiduduidu,
apostadamente
Frasi
cussa fit mancàntzia fata abbididamente e la depiat pagare ◊ chi si fetat male in fadhina, pro no ischire, si podet cumprèndhere, ma abbididarmente nono! ◊ cussu est dannu fatu abbididarmente, no est irmarru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en connaissance de cause
Inglese
after due consideration,
deliberately
Spagnolo
con conocimiento de causa
Italiano
a ragion veduta,
deliberataménte
Tedesco
nach reiflicher Überlegung.
acòa , avb, prep: agò,
agoa,
agou Definizione
a coa, tempus apustis, pustis de…; in daesegus, apalas / torrare agoa = itl. indietreggiare; torrare agoa sa lughe = itl. riflettere
Sinonimi e contrari
addaesegus,
aissegus,
apabas,
afatu
/
abosca,
addaboi,
apoi,
apusti
| ctr.
innantis
Modi di dire
csn:
acoa meu, tuo, suo = apustis meu, tou, sou; a s'acoa = assassegus; su martis de agoa = martis de carrasegare; su prat'e agoa = in isposonzu, zenia de brulla chi si faghet a su cojadu nou (piatu cun corza, ossos e àteru de frundhire chi li presentant cuguzadu che a… sa menzus cosa)
Frasi
a arrí agoa, a sa scuada de is ballus! ◊ chiscellu, a su cane: miret chi acoa murrunzamus nois! ◊ immou papai e agou andais! ◊ issu abbarrat agoa ca depit èssi s'úrtimu ◊ su de agou pigadhu in cou! ◊ a s'acoa at pentzau in su malu
2.
recuint acoa de s'iscurigada ◊ sa maista dhu poniat agò de sa lavagna candu fadiat a mau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
après
Inglese
after
Spagnolo
atrás,
trás
Italiano
indiètro,
addiètro,
dópo
Tedesco
zurück,
nachher,
dann.
afàtu , avb, prep: aifatu,
ainfatu,
avatu Definizione
apustis, cun su significau siat de tempus e siat de logu / torrare aifatu = torrare issegus
Sinonimi e contrari
acoa,
devatu,
ifatu
| ctr.
innanti
Frasi
dogna tanti su celu dh'assurcant is lampus e avatu avatu s'intendit su carru de nannai…◊ depet sighire avatu sentza faedhare ◊ si coru bat sordau dèu avatu sorigu! ◊ portu is gatus avatu coment'e carancas!
2.
àrtziat is peis unu avatu de s'àteru ◊ in tzitadi funt is féminas chi andant avatu de is óminis…
3.
curriant avatu cosa sua coment'e dus canis ◊ fiat sempri avatu nostru: innui andiaus nosu beniat issa!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
après,
ensuite
Inglese
after
Spagnolo
después,
tras
Italiano
dópo,
diètro
Tedesco
hinten.
apústi , avb, prep: apustis,
postis Definizione
tempus chi benit aifatu, fatante a calecuna cosa o a un’àteru tempus
Sinonimi e contrari
abosca,
acoa,
addaboi,
apoi,
deboschindhe,
otonni
| ctr.
aprimu,
innantis
Frasi
apustis torra e presenta su donu tuu! ◊ apustis non mi nd'incuru prus
2.
apustis de custu no iscieus nudha de issu ◊ apo a vènnere apustis vostru ◊ apusti de una mesoredha ndi fuant essius ◊ apusti mortu comunigaidhu! ◊ apustis chi at fatu una poriga de passus est torrau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
après
Inglese
after
Spagnolo
después
Italiano
dópo,
pòi
Tedesco
nachher,
nach.
atèndhere , vrb: atendi,
atèndiri,
atènnere Definizione
tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego!
Sinonimi e contrari
achistiri,
contifizare,
oloire
| ctr.
irbandhonare,
lassai
Frasi
sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi
2.
cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu!
3.
is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua
Etimo
itl.
attendere
Traduzioni
Francese
prendre soin,
s'occuper de qqn,
qqch.
Inglese
to attend,
to look after
Spagnolo
atender
Italiano
accudire,
dedicarsi,
badare a qlcs.,
a qlc
Tedesco
versorgen,
pflegen.
dabòscas , avb: daeposca,
deposca Sinonimi e contrari
acoa,
addaboi,
apusti,
daboschindhe,
otonni,
posca*
Frasi
comintzadu passu passu, coladu soe a trotighedhu e daeposca lómpidu soe a fua manna
Traduzioni
Francese
après
Inglese
after
Spagnolo
después
Italiano
dópo
Tedesco
dann,
danach.
disòra , avb Definizione
fora de s'ora adata o giusta, a trigadiora, in ora chi no andhat bene: s'impreat sèmpere cun sa prep. a e si narat mescamente in su sensu de apustis de s'ora sua / a oras e a disoras = in calesisiat ora
Frasi
torro a domo a disora: sa lughe insegus lasso cun amigos in festa (G.M.Cherchi)◊ su pudhu est cantandhe a disoras ◊ no andhes a disora ca no ti lassant intrare ◊ no torres a disora ca manzanu depimus pesare chito! ◊ sos istranzos sunt bénnidos a disora
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
horaire inopportun
Inglese
out of time,
after hours
Spagnolo
deshora
Italiano
fuòri oràrio
Tedesco
außer der Zeit.
incràs , avb: uncràs Definizione
sa die apustis de una die calesiògiat, difatu
Sinonimi e contrari
cras
Frasi
sa die nono, ma s'incràs fint andhados ◊ Micheledhu est arrenésciu a biri su mari isceti s’incràs ◊ s'incràs dh'at fuedhada ◊ s'incràs est andhadu pro faedhare cun s'inzenieri
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le lendemain
Inglese
the day after
Spagnolo
el día siguiente
Italiano
indomani
Tedesco
Morgen.
perseghíre , vrb: persighire,
persighiri,
pessechire,
pesseghire,
pessichire,
pessighire,
pissichire,
pissighire,
pressighire,
pressighiri,
pussighire Definizione
cúrrere aifatu po iscúdere, fàere male, cracare, po aferrare, po giagarare, fàere fuire (ma fintzes a giogu)/ pps. pessighidu, pressíghidu
Sinonimi e contrari
currellai,
cúrrere,
inchisiri,
pissíghere
/
fèrrere
Frasi
bi aiat duos pitzinnos pessighíndhesi ◊ su destinu mi pessighit fintzas in su reposu ◊ mi dispiaghet ca ses giagaradu e pessighidu ◊ azutóriu, mi sunt pissichindhe! ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare coment'e pissighidas ◊ pessighidu mi at s'ira fintzas a sa morte ◊ sas àbbiles, cun s'oju fichidu a lantzitare, pussighint su pizu de su sentidu (G.Orgolesu)◊ su malannu dh'at a pressighiri
Etimo
ctl., spn.
perseguir
Traduzioni
Francese
poursuivre
Inglese
to run after,
to persecute
Spagnolo
perseguir,
perseguir,
acosar
Italiano
rincórrere,
inseguire,
perseguitare
Tedesco
nachsetzen,
verfolgen.
pesadamènti , avb Definizione
in manera pentzada bene, cunsiderandho bene is cosas
Traduzioni
Francese
avec pondération
Inglese
after careful reflection
Spagnolo
ponderadamente
Italiano
ponderataménte
Tedesco
besonnen.
pòsca, pòscas, pòsche, pòsches , avb, prep: abosca Definizione
su tempus apustis de un'àteru / su como posca = sa cosa de un'iscutighedha como, de un'iscutighedha innantis; èssere de como a posca a… = de unu mamentu a s'àteru (ma tirendi acò)
Sinonimi e contrari
acoa,
addaboi,
apoi,
apusti,
daboscas,
otonni
| ctr.
innantis
Frasi
si cheres brunúsciu e paghe, prima pensa e posca faghe! ◊ no neres como "Emmo" e posca "No"◊ pagu poscas apo pérdidu s'isperàntzia ◊ si coghent coment'e una cugutza e posca nachi fundhant un'imperu!…
2.
posca de àere illuminadu sa terra, su sole che est colcadu dae ora ◊ píghidas nues posca de sa traschia dannu e dolu in bidhas e cussorzas ant lassadu (G.A.Salis)◊ est unu chi at a bènnere posca de a mie ◊ a bidha torreit posche de pagas chidas
3.
dea merie lassandho a mengianu, dea mengianu lassandho a merie, de como a posca a dhi betare manu! ◊ medas betzos no si ammentant de como a poscas! ◊ rimbambíndhedi ses, chi no ti arregodas su como posca!
Cognomi e Proverbi
prb:
iscuru a chie costat bene innanti e male posca!
Etimo
ltn.
*pos(t)+ca
Traduzioni
Francese
après
Inglese
after
Spagnolo
después
Italiano
dópo,
pòi
Tedesco
nachher,
nach.
postigràs , avb: pusticràs,
pustigràs Definizione
sa die chi benit aifatu de cras, duas dies apustis de oe
Sinonimi e contrari
impusticràs,
postis
Frasi
oi est su 23, cras su 24 e pustigràs est Paschixedha! ◊ oje in iscola chèglio imparare deretu a lèghere, cras imparo a iscríere e pusticràs sos lúmeros
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
post cras
Traduzioni
Francese
après demain
Inglese
the day after tomorrow
Spagnolo
pasado mañana
Italiano
dopodomani
Tedesco
übermorgen.
scrèiri , vrb: iscrèdere*,
screri Definizione
lassare o acabbare de crèdere, no crèdere in su sensu de no ibertare prus sa cosa chi unu fut ibertandho / pps. scrétiu
Sinonimi e contrari
disaprensionai,
discrèiri
/
storrai
Modi di dire
csn:
screi a unu = fàghere a manera chi no pesset prus a sa cosa chi fit ispetendhe, fàghere passare s’idea; screisí de una cosa, de unu = ispònnere, no pessare prus a una cosa, a unu
Frasi
no si screat, ca comenti cuberu su dinai ciai apu a èssi puntuali! ◊ pobidha mia depit èssi giai scrétia candu no mi at biu torrendi
2.
at cunvintu e scrétiu genti meda ◊ benemindi de prexu, ca fiat seguru de nd'ai scrétiu is bandidus! ◊ no mi ndi potzu screi, de tui: ti portu iscritu in su coru! ◊ mi femu apuntau, a salias longas, ananti de is liconerias, ma giaja mi nd'iat scrétiu
Traduzioni
Francese
ne plus attendre
Inglese
to give up after a vain waiting
Spagnolo
resignarse
Italiano
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
Tedesco
vergebliches Warten abrechnen.