àtza 1 , nf Definition
bentighedhu fridu
Synonyms e antonyms
abra,
abrina,
araghe,
frina
Translations
French
bise
English
very cold air
Spanish
brisa fría
Italian
sizza
German
eisiger Wind.
friarósu , agt: fridarosu,
fridorosu,
fridurosu,
frigorosu,
friorosu,
fritarosu,
fritorosu,
fritulosu,
friturosu Definition
chi sufrit meda su fritu; chi faet fritu meda, o dhue at fritu meda
Synonyms e antonyms
firtorosu,
fritulàntzigu,
titirigosu,
tudhosu
/
fridu
| ctr.
caente
Sentences
ma ses friturosu, mih: tenes fritu fintzas candho sos àteros ant calura!
2.
est faladu su nie in s'ierru fritorosu ◊ s’annu passau est istétiu un’ierru fridarosu ◊ no timiat sos manzanos friturosos ◊ me is dis friarosas si firmat acanta de sa forredha ◊ s'istait mali in custa coxinedha fridarosa
Etymon
srd.
Translations
French
frileux
English
sensitive to cold
Spanish
friolero
Italian
freddolóso
German
verfroren.
frídu , agt, nm: friru,
fritu Definition
chi est a unu gradu bàsciu de temperadura, chi giughet pagu calore; nau de gente, chi ndhe dh'importat pagu de s'àteru o fintzes chi no dhi faet bonu a cara, chi no sentit nudha po s'àteru (itl. indifferènte), chi est o si ammostat pagu interessau a una cosa; chi no tenet dinare; chi no narat àteru si no friduras
Synonyms e antonyms
fríghidu
| ctr.
budhidu,
caente
Idioms
csn:
fritu che nie = fridu meda; donaindi una frida e una callenti = dàrendhe una cràdia e una lena (de fata, de nada e gai), lassendhe andhare o pretenindhe carchi cosa
Sentences
s'ierru est prus fridu de su beranu ◊ est intrendi s'ierru e s'ària si est fata frira ◊ segundhu sa cosa, frita est prus tètera ◊ sa minestra si papat prus a fridu chi no callenti
2.
inoghi fait giai fridu meda
3.
lampu, totu cussas ispesas nos ant lassadu fritos che nie! ◊ cun isse so fritu fritu ca mi at allimbadu ◊ si fint lassados ambos fritos fritos
Surnames and Proverbs
prb:
chini aspetat pratu allenu dhu papat fridu
Etymon
ltn.
frig(i)dus
Translations
French
froid
English
cold
Spanish
frío,
frío
Italian
fréddo,
frìgido
German
kalt,
Kälte.
frigidúmene, frigidúmini , nm: frizidúmene,
frixidúmini Definition
fritu forte meda; su èssere fritos de sentidos
Synonyms e antonyms
frigilidade,
fritore,
frizidore,
frixidadi
Sentences
tempus mau, balla: arratza de frigidúmini!…◊ cussus animaledhus funt mortus de frixidúmini ◊ frixidúmini e nébida isceti dh'ammantat!…◊ est faendho temporadas de frigidúmene
Etymon
srd.
Translations
French
froid pénétrant
English
intense cold
Spanish
frío intenso,
frigidez
Italian
fréddo intènso,
frigidità
German
bittere,
Kälte,
Gefühllosigkeit.
frítu , nm, agt: fridu Definition
temperadura bàscia, nau fintzes de comente unu sentit diferéntzia de calore; chi est fridu, chi dhue faet fritu; foedhandho de dinare, chi unu ndhe tenet pagu e nudha; sentidu lenu, istima de pagu contu, su chi tenet unu fàere chentza interessamentu
Synonyms e antonyms
frios
| ctr.
basca,
caentu,
calura
/
caente
Idioms
csn:
intrare, pònnere, leare, tènnere, bènnere fritu, essire, catzàresi, bogaresiche su fritu; fàghere fritu chi faghet ballare sas píberas = meda, de no pòdere agguantare; èssere fritu fritu cun ccn. = no ndi fai contu
Sentences
triballa ca ti che bogas su fritu! ◊ caminendhe ch'essit su fritu a pes ◊ fit unu fritu chi belaiat sa salia in buca ◊ lampu a fritu: sa pedhe dae cara ndhe catzat!…◊ si ti corcas cugúzadi, ca sinono ti benit fritu
2.
cussa est fea che su fritu e su fàmine ◊ custa domo est frita ◊ betesit innanti s'abba frita, debustis s'abba caente ◊ in montes de artu est logu fritu
4.
totu cussos dannos nos ant lassadu fritos che nie: no tenimus unu sodhu!
5.
Antónia cun megus fit frita frita e deo puru mi so infritada de issa ◊ so fritu fritu ca mi ant allimbadu
Surnames and Proverbs
prb:
parente de intradura ne fritu e ne calura
Scientific Terminology
tpm
Etymon
ltn.
frig(i)dus
Translations
French
froid
English
cold
Spanish
frío
Italian
fréddo
German
Kälte,
kalt.
friuvógu , nm Definition
calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios
Synonyms e antonyms
cdh. caldafriosa
Sentences
est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia)
Etymon
srd.
Translations
French
fièvre avec des frissons de froid
English
fever with cold shivers
Spanish
fiebre con escalofrío
Italian
fèbbre con brìvidi di fréddo
German
Fieber mit Schüttelfrost.
ifridàre , vrb: ifritare,
infridai,
infritare,
isciadrai,
isfridare,
isfritare,
sfridai Definition
su abbasciare sa temperadura, su pèrdere o fàere pèrdere calore; nau in cobertantza, pèrdere s’istima, s’interessamentu po unu, po ccn. cosa / ifridare su sàmbene = pònniri pentzamentu, pistighíngiu, fàere pentzare in su malu
Synonyms e antonyms
afritare,
fritire 1,
irbudhidae,
isfriorzare,
isfritire,
stebidai
| ctr.
caglientai,
imbudhighinare
Sentences
su tempus si che ifritat comente intrat zerru ◊ no s'isfritat, no brujat, no at paura chi li apítzighet màcula peruna ◊ si est budhidu ifritadilu! ◊ su tempus at ifritadu ◊ fiaus in mari isciadrendu
2.
de issos puru si ndh'est infritadu ◊ disgustu nisciunu ne suspetu isfridat s'afetu! ◊ sa chistione no cheret lassada ifritare! ◊ aintro de note at inténdhiu unu cane a gúgulos malos e dhi at ifridau su sàmbene ◊ su sentidu sou at fatu a s'ifrita ifrita e como no torrat mancu a crésia
Etymon
srd.
Translations
French
refroidir
English
to make cold
Spanish
enfriar,
refriar
Italian
raffreddare,
sfreddare
German
abkühlen (lassen).
ifritorídu, ifritoríu, ifriturídu , agt: infirtoriu,
infriduridu,
infritoridu,
infritoriu,
infritulitu,
infrituridu Definition
chi tenet fritu, chi est morindho de su fritu
Synonyms e antonyms
afritoridu,
afrituladu,
allintugliadu,
atilchinzadu,
ifritorau
| ctr.
caente
Sentences
sos canes sunt infrituridos ◊ ca su pipiu fut infritoriu, sa mama dh'at ammontau
2.
su calore de beranu no favorit su coro meu tristu ifrituridu (P.Sechi)
Etymon
srd.
Translations
French
transi de froid
English
cold
Spanish
muerto de frío,
aterido
Italian
infreddolito
German
durchgefroren.
illibriníu , pps, agt: illimbrinidu,
illivrinidu Definition
de illibrinire; nau de ccn., chi est morindho de su fritu (o fintzes chi est coment’e assicau de ccn. cosa), chi portat cara o bisura lègia e fintzes chi est de sentidos malos; a logos, fintzes chi est istrígile meda, cannàile, finigosu, de carena metzana
Synonyms e antonyms
afritoridu,
afriturigadu,
aggruncidu,
allintugliadu,
ateterighedhadu
/
ispaurigau,
isprauriu
2.
fit illibriniu dae su fritu, chin sa cara líbida dae sa tramuntana ◊ si preguntat, ite li apo a dare a su pastore illivrinidu in sos montes?
3.
illimbrinida, sa mama, a s'isparu, picat in bratzos sa pitzinna morta e pranghet a irgrighillos ◊ sunt berveghedhas chi a las bídere ti faghent pena, totu illivrinidas e fatigadas ◊ candho miro s'illivrinida lara, no bi at música e boghe pro cantare! (M.G.Orgolesu)
4.
malallutrinidos, pensant a sa betzesa cun beste de vilesa e meda illivrinidos (G.Ruju)
5.
ses tropu minuda e illivrinida e no cherzo chi ti seghes!
Translations
French
transi de froid
English
cold
Spanish
enfriado
Italian
infreddolito
German
fröstelnd.
refreàdu , pps, agt: arrasfriau,
refriadu Definition
de refreare; chi at ingortu arremadiu, chi est pigau a refriu o arremadiu
Synonyms e antonyms
acatarradu,
annastuladu,
arremadiau,
arrumatu,
remadu
/
cdh. risfriatu
2.
faedhaiat cun su nasu che un’ómine sempre refriadu
Translations
French
enrhumé
English
cold,
cooled
Spanish
resfriado
Italian
raffreddato
German
erkältet.
refreàre , vrb: arrasfriai,
erresfriare,
refriare,
resfriai,
rifriare Definition
pigare, ingòllere o fintzes fàere ingòllere refriu, fàere a arremadiu
Synonyms e antonyms
acatarrare,
arremadiai,
arremare,
arrumai
Sentences
zughia pagu cuguzura in su letu e mi so refriadu ◊ titia, custu fritu oe mi refriat!◊ pizu ti che as bogadu, chi ti ses refriendhe?!
Etymon
ctl., spn.
refredar
Translations
French
s'enrhumer
English
to catch a cold
Spanish
resfriarse
Italian
infreddarsi
German
sich erkälten.
refréu , nm: arrefreu,
refriu,
resfriu,
rifriu Definition
genia de maladia chi faet mescamente a innisire, pigat a su nasu, a su gúturu, e chi benit po àere ingortu fritu meda, o po cambiamentu a cropu de temperadura
Synonyms e antonyms
arramatia,
arrema,
arresfriori,
refreadura
/
cdh. risfriu
Sentences
mi est passau su resfriu e mi est passau s’arrennegu ◊ mi nche so dormiu inoche e mi nche so ischidau totu afritoriu: za mi apo a picare carchi rifriu, za!
Scientific Terminology
mld
Etymon
spn.
resfrio
Translations
French
rhume,
rhinite
English
cold,
rinithis
Spanish
resfriado
Italian
raffreddóre,
rinite,
infreddatura
German
Erkältung.
remàdu , agt Definition
chi est pigau o atacau de arremadia
Synonyms e antonyms
acatarradu,
arrasfriau,
arremadiau,
arrumatu
Etymon
srd.
Translations
French
enrhumé
English
cold,
cooled
Spanish
resfriado
Italian
raffreddato
German
erkältet.
saniète , nm Definition
fragu bonu de papares, o in cobertantza légiu; in cobertantza e prus comunu, araxi, ispera frida, bentu de nie, mescamente cussu chi intrat in is filiduras de gennas e fentanas
Synonyms e antonyms
abra,
abrina,
araghe,
atza 1,
frina
/
cdh. spunzina
2.
sos muros los aiant arrebbussaos a ludru pro reparare assumancu su saniete chi intrabat incanalau ◊ sa cussorja abbarrabat istrempada dae sos sanietes ca fit in bassura ◊ za ifriscat in cussu saniete chi est tirandhe!…
Scientific Terminology
tpm
Etymon
spn.
sainete
Translations
French
courant d'air,
vent glacial
English
draught,
cold wind
Spanish
corriente
Italian
spìffero,
vènto gèlido
German
Luftzug,
Durchzug.
titirigósu , agt Definition
chi est ateterau de su fritu, chi sufrit su fritu; si narat de custu puru, chi est forte de fàere ateterare
Synonyms e antonyms
fridorosu,
fritulàntzigu,
titicu
| ctr.
imbaschidu
Etymon
srd.
Translations
French
frileux
English
sensitive to cold
Spanish
friolero
Italian
freddolóso
German
gegen Kälte empfindlich.