Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

àtza 1 , nf Definitzione bentighedhu fridu Sinònimos e contràrios abra, abrina, araghe, frina Tradutziones Frantzesu bise Ingresu very cold air Ispagnolu brisa fría Italianu sizza Tedescu eisiger Wind.

friarósu , agt: fridarosu, fridorosu, fridurosu, frigorosu, friorosu, fritarosu, fritorosu, fritulosu, friturosu Definitzione chi sufrit meda su fritu; chi faet fritu meda, o dhue at fritu meda Sinònimos e contràrios firtorosu, fritulàntzigu, titirigosu, tudhosu / fridu | ctr. caente Frases ma ses friturosu, mih: tenes fritu fintzas candho sos àteros ant calura! 2. est faladu su nie in s'ierru fritorosu ◊ s’annu passau est istétiu un’ierru fridarosu ◊ no timiat sos manzanos friturosos ◊ me is dis friarosas si firmat acanta de sa forredha ◊ s'istait mali in custa coxinedha fridarosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frileux Ingresu sensitive to cold Ispagnolu friolero Italianu freddolóso Tedescu verfroren.

frídu , agt, nm: friru, fritu Definitzione chi est a unu gradu bàsciu de temperadura, chi giughet pagu calore; nau de gente, chi ndhe dh'importat pagu de s'àteru o fintzes chi no dhi faet bonu a cara, chi no sentit nudha po s'àteru (itl. indifferènte), chi est o si ammostat pagu interessau a una cosa; chi no tenet dinare; chi no narat àteru si no friduras Sinònimos e contràrios fríghidu | ctr. budhidu, caente Maneras de nàrrere csn: fritu che nie = fridu meda; donaindi una frida e una callenti = dàrendhe una cràdia e una lena (de fata, de nada e gai), lassendhe andhare o pretenindhe carchi cosa Frases s'ierru est prus fridu de su beranu ◊ est intrendi s'ierru e s'ària si est fata frira ◊ segundhu sa cosa, frita est prus tètera ◊ sa minestra si papat prus a fridu chi no callenti 2. inoghi fait giai fridu meda 3. lampu, totu cussas ispesas nos ant lassadu fritos che nie! ◊ cun isse so fritu fritu ca mi at allimbadu ◊ si fint lassados ambos fritos fritos Sambenados e Provèrbios prb: chini aspetat pratu allenu dhu papat fridu Ètimu ltn. frig(i)dus Tradutziones Frantzesu froid Ingresu cold Ispagnolu frío, frío Italianu fréddo, frìgido Tedescu kalt, Kälte.

frigidúmene, frigidúmini , nm: frizidúmene, frixidúmini Definitzione fritu forte meda; su èssere fritos de sentidos Sinònimos e contràrios frigilidade, fritore, frizidore, frixidadi Frases tempus mau, balla: arratza de frigidúmini!…◊ cussus animaledhus funt mortus de frixidúmini ◊ frixidúmini e nébida isceti dh'ammantat!…◊ est faendho temporadas de frigidúmene Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froid pénétrant Ingresu intense cold Ispagnolu frío intenso, frigidez Italianu fréddo intènso, frigidità Tedescu bittere, Kälte, Gefühllosigkeit.

frítu , nm, agt: fridu Definitzione temperadura bàscia, nau fintzes de comente unu sentit diferéntzia de calore; chi est fridu, chi dhue faet fritu; foedhandho de dinare, chi unu ndhe tenet pagu e nudha; sentidu lenu, istima de pagu contu, su chi tenet unu fàere chentza interessamentu Sinònimos e contràrios frios | ctr. basca, caentu, calura / caente Maneras de nàrrere csn: intrare, pònnere, leare, tènnere, bènnere fritu, essire, catzàresi, bogaresiche su fritu; fàghere fritu chi faghet ballare sas píberas = meda, de no pòdere agguantare; èssere fritu fritu cun ccn. = no ndi fai contu Frases triballa ca ti che bogas su fritu! ◊ caminendhe ch'essit su fritu a pes ◊ fit unu fritu chi belaiat sa salia in buca ◊ lampu a fritu: sa pedhe dae cara ndhe catzat!…◊ si ti corcas cugúzadi, ca sinono ti benit fritu 2. cussa est fea che su fritu e su fàmine ◊ custa domo est frita ◊ betesit innanti s'abba frita, debustis s'abba caente ◊ in montes de artu est logu fritu 4. totu cussos dannos nos ant lassadu fritos che nie: no tenimus unu sodhu! 5. Antónia cun megus fit frita frita e deo puru mi so infritada de issa ◊ so fritu fritu ca mi ant allimbadu Sambenados e Provèrbios prb: parente de intradura ne fritu e ne calura Terminologia iscientìfica tpm Ètimu ltn. frig(i)dus Tradutziones Frantzesu froid Ingresu cold Ispagnolu frío Italianu fréddo Tedescu Kälte, kalt.

friuvógu , nm Definitzione calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Sinònimos e contràrios cdh. caldafriosa Frases est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fièvre avec des frissons de froid Ingresu fever with cold shivers Ispagnolu fiebre con escalofrío Italianu fèbbre con brìvidi di fréddo Tedescu Fieber mit Schüttelfrost.

ifridàre , vrb: ifritare, infridai, infritare, isciadrai, isfridare, isfritare, sfridai Definitzione su abbasciare sa temperadura, su pèrdere o fàere pèrdere calore; nau in cobertantza, pèrdere s’istima, s’interessamentu po unu, po ccn. cosa / ifridare su sàmbene = pònniri pentzamentu, pistighíngiu, fàere pentzare in su malu Sinònimos e contràrios afritare, fritire 1, irbudhidae, isfriorzare, isfritire, stebidai | ctr. caglientai, imbudhighinare Frases su tempus si che ifritat comente intrat zerru ◊ no s'isfritat, no brujat, no at paura chi li apítzighet màcula peruna ◊ si est budhidu ifritadilu! ◊ su tempus at ifritadu ◊ fiaus in mari isciadrendu 2. de issos puru si ndh'est infritadu ◊ disgustu nisciunu ne suspetu isfridat s'afetu! ◊ sa chistione no cheret lassada ifritare! ◊ aintro de note at inténdhiu unu cane a gúgulos malos e dhi at ifridau su sàmbene ◊ su sentidu sou at fatu a s'ifrita ifrita e como no torrat mancu a crésia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu refroidir Ingresu to make cold Ispagnolu enfriar, refriar Italianu raffreddare, sfreddare Tedescu abkühlen (lassen).

ifritorídu, ifritoríu, ifriturídu , agt: infirtoriu, infriduridu, infritoridu, infritoriu, infritulitu, infrituridu Definitzione chi tenet fritu, chi est morindho de su fritu Sinònimos e contràrios afritoridu, afrituladu, allintugliadu, atilchinzadu, ifritorau | ctr. caente Frases sos canes sunt infrituridos ◊ ca su pipiu fut infritoriu, sa mama dh'at ammontau 2. su calore de beranu no favorit su coro meu tristu ifrituridu (P.Sechi) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu transi de froid Ingresu cold Ispagnolu muerto de frío, aterido Italianu infreddolito Tedescu durchgefroren.

illibriníu , pps, agt: illimbrinidu, illivrinidu Definitzione de illibrinire; nau de ccn., chi est morindho de su fritu (o fintzes chi est coment’e assicau de ccn. cosa), chi portat cara o bisura lègia e fintzes chi est de sentidos malos; a logos, fintzes chi est istrígile meda, cannàile, finigosu, de carena metzana Sinònimos e contràrios afritoridu, afriturigadu, aggruncidu, allintugliadu, ateterighedhadu / ispaurigau, isprauriu 2. fit illibriniu dae su fritu, chin sa cara líbida dae sa tramuntana ◊ si preguntat, ite li apo a dare a su pastore illivrinidu in sos montes? 3. illimbrinida, sa mama, a s'isparu, picat in bratzos sa pitzinna morta e pranghet a irgrighillos ◊ sunt berveghedhas chi a las bídere ti faghent pena, totu illivrinidas e fatigadas ◊ candho miro s'illivrinida lara, no bi at música e boghe pro cantare! (M.G.Orgolesu) 4. malallutrinidos, pensant a sa betzesa cun beste de vilesa e meda illivrinidos (G.Ruju) 5. ses tropu minuda e illivrinida e no cherzo chi ti seghes! Tradutziones Frantzesu transi de froid Ingresu cold Ispagnolu enfriado Italianu infreddolito Tedescu fröstelnd.

refreàdu , pps, agt: arrasfriau, refriadu Definitzione de refreare; chi at ingortu arremadiu, chi est pigau a refriu o arremadiu Sinònimos e contràrios acatarradu, annastuladu, arremadiau, arrumatu, remadu / cdh. risfriatu 2. faedhaiat cun su nasu che un’ómine sempre refriadu Tradutziones Frantzesu enrhumé Ingresu cold, cooled Ispagnolu resfriado Italianu raffreddato Tedescu erkältet.

refreàre , vrb: arrasfriai, erresfriare, refriare, resfriai, rifriare Definitzione pigare, ingòllere o fintzes fàere ingòllere refriu, fàere a arremadiu Sinònimos e contràrios acatarrare, arremadiai, arremare, arrumai Frases zughia pagu cuguzura in su letu e mi so refriadu ◊ titia, custu fritu oe mi refriat!◊ pizu ti che as bogadu, chi ti ses refriendhe?! Ètimu ctl., spn. refredar Tradutziones Frantzesu s'enrhumer Ingresu to catch a cold Ispagnolu resfriarse Italianu infreddarsi Tedescu sich erkälten.

refréu , nm: arrefreu, refriu, resfriu, rifriu Definitzione genia de maladia chi faet mescamente a innisire, pigat a su nasu, a su gúturu, e chi benit po àere ingortu fritu meda, o po cambiamentu a cropu de temperadura Sinònimos e contràrios arramatia, arrema, arresfriori, refreadura / cdh. risfriu Frases mi est passau su resfriu e mi est passau s’arrennegu ◊ mi nche so dormiu inoche e mi nche so ischidau totu afritoriu: za mi apo a picare carchi rifriu, za! Terminologia iscientìfica mld Ètimu spn. resfrio Tradutziones Frantzesu rhume, rhinite Ingresu cold, rinithis Ispagnolu resfriado Italianu raffreddóre, rinite, infreddatura Tedescu Erkältung.

remàdu , agt Definitzione chi est pigau o atacau de arremadia Sinònimos e contràrios acatarradu, arrasfriau, arremadiau, arrumatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enrhumé Ingresu cold, cooled Ispagnolu resfriado Italianu raffreddato Tedescu erkältet.

saniète , nm Definitzione fragu bonu de papares, o in cobertantza légiu; in cobertantza e prus comunu, araxi, ispera frida, bentu de nie, mescamente cussu chi intrat in is filiduras de gennas e fentanas Sinònimos e contràrios abra, abrina, araghe, atza 1, frina / cdh. spunzina 2. sos muros los aiant arrebbussaos a ludru pro reparare assumancu su saniete chi intrabat incanalau ◊ sa cussorja abbarrabat istrempada dae sos sanietes ca fit in bassura ◊ za ifriscat in cussu saniete chi est tirandhe!… Terminologia iscientìfica tpm Ètimu spn. sainete Tradutziones Frantzesu courant d'air, vent glacial Ingresu draught, cold wind Ispagnolu corriente Italianu spìffero, vènto gèlido Tedescu Luftzug, Durchzug.

titirigósu , agt Definitzione chi est ateterau de su fritu, chi sufrit su fritu; si narat de custu puru, chi est forte de fàere ateterare Sinònimos e contràrios fridorosu, fritulàntzigu, titicu | ctr. imbaschidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frileux Ingresu sensitive to cold Ispagnolu friolero Italianu freddolóso Tedescu gegen Kälte empfindlich.

«« Torra a chircare