abbrèschere , vrb: arbesce,
arbèscere,
arbèschede,
abrèschere,
arbesci,
albèschere,
arbèschere,
arbèssere,
alvèschere,
arvèschere,
arvèssere,
avèschere 1,
avrèschere,
avrèssere Definition
cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa
Synonyms e antonyms
albeschire,
alburiai,
grinare,
illuchèschere,
illughintinare,
intrabatzinare,
ispalèschere,
ispanescare,
ispanigai,
obbrèsciri
/
nàschere
| ctr.
iscorigai,
murinai
Sentences
dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat
2.
prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios
Etymon
ltn.
albescere
Translations
French
faire jour
English
to dawn
Spanish
amanecer
Italian
albeggiare
German
tagen,
grauen.
abbréschida , nf: albéschida,
alvéschita,
arbéschia,
arbéschida,
arbéscia,
arvéschida,
avéschida,
avréschida Definition
sa fata de sa die, candho cumènciat a fàere lughe su mengianu, abbreschendho / ctr. a s'iscurigada
Synonyms e antonyms
abbreschidorza,
abburiadroxu,
albore,
arborinu,
chentales,
ispanigada,
nea,
obbréscida,
postarva,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
ingalu,
interinada,
intríchinu,
iscurigantina,
murriadrosu
Sentences
tandho sa vida fit un'avréschida: ma como sa die est finida! ◊ a s'avréschida sa lughe nos dat una die noa
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
aube
English
dawn
Spanish
alba,
amanecer
Italian
alba
German
Tagesanbruch,
Morgengrauen.
abbreschidórgiu, abbreschidòrza, abbreschidórzu , nm, nf: abbressidorzu,
albeschidolza,
albeschidolzu,
albeschidorza,
albeschidorzu,
albescidólgiu,
albescidórgiu,
arbeschidorju,
arbeschidorza,
arbeschidorzu,
arbissidórgiu,
arveschidorza,
arvescidórgiu,
avreschidorju Definition
s'ora chi cumènciat a fàere die, su mengianu chitzo / a s'arvescidórgiu = ante paxi e luxi, abbreschindhe, faghindhe die
Synonyms e antonyms
abbréschida,
albore,
alboriadórgiu,
chentales,
nea,
obrescidórgiu,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
ingalu,
interinada,
intríchinu,
murriadrosu
Sentences
sa cosa de papae dha preparant a s'abbreschidorza prima de tzucae a campu ◊ fit a s'ora de albeschidorza ◊ ibbabbu s'est isérghiu in su caminu longu de s'avreschidorju ◊ sa gara cun Tucone e Piras agabbaiat a s'arveschidorza (P.Pillonca)◊ seo andhau s'incràs a mengianu a s'abbreschidórgiu
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
aube
English
dawn
Spanish
alba,
amanecer
Italian
alba
German
Tagesanbruch,
Morgengrauen.
albòre, albòri , nm: alvore,
arbore,
arbori,
avrore Definition
s'ora chi est cumenciandho a fàere die, chi si cumènciat a bíere, a fàere lughe su mengianu
Synonyms e antonyms
abbréschida,
abbreschidorza,
alboriadórgiu,
chentales,
impodhile,
ispanigada,
nea,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
ingalu,
intríchinu,
iscurigantina
Idioms
csn:
ghetai arbori = abbrèschere, comintzare a fàghere die; missa de arbore = missa de chito
Sentences
a chitzu a su primu albore est candho si pesat su bachedhu ◊ fendi e no fendi arboris portu su chetzi a moli (P.Siddi)◊ su massaju s'impunnat po arai candu ghetat arbori ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ in su serenu alvore si coronat su chelu de lizos e de rosas… (M.Bussalay)
Scientific Terminology
sdi
Etymon
ltn.
albore(m)
Translations
French
aube
English
dawn
Spanish
alba,
amanecer
Italian
alba
German
Morgendämmerung.
chentàles , nm pl: chinciales,
chintales,
chintari 1,
chintzales,
sintzalis Definition
s'ora chi cumènciat a pònnere riga faendho die, abbreschendho; su colore sèmpere prus craru chi si biet in s'orizonte candho est acanta a fàere die e fintzes una genia de errigas de diferente colore chi si podent bíere in s'aera faendho die o iscurigandho
Synonyms e antonyms
abbréschida,
abbreschidorza,
abburiadroxu,
albore,
arborinu,
chinta 2,
nea,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
Idioms
csn:
a chentales, ponindhe chintales de die, betanno chinciales = orbescendi; sos chintales de su sero = sas umbras comente che abbàssiat e intrat su sole, iscurighendhe; su bentu de sos chentales = bentixedhu de ammengianu a chitzi
Sentences
fit un'iscéntzia pretzisa chei su lugore de sos chentales ◊ cras manzanu, apena a sos chentales, sa nave ti aprontamus pro tucare ◊ no bi at note chi no at chintzales ◊ chintzale ruju a sole… intra linna, pastore!
2.
dae sos chintales tuos ses andhadu in terighinos de ispinas
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
aube,
crépuscule
English
dawn,
twilight
Spanish
crepúsculo (matutino,
vespertino)
Italian
alba,
crepùscolo,
striature all'orizzónte
German
Morgendämmerung,
Zwielicht.
chínta 2 , nf Definition
colore de s'aera, prima lughe de su mengianu abbreschendho, genia de tenta orrúbia in s'aera ororu de sa terra in su fundhale a cara a ue essit su Sole
Synonyms e antonyms
chentales,
nea
Sentences
at postu zai chinta s'orizonte
Translations
French
aurore
English
dawn
Spanish
aurora
Italian
auròra
German
Morgenröte.
grína, grínas , nf Definition
su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho
Synonyms e antonyms
grindha,
nea,
riga
Idioms
csn:
pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura
Sentences
connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina?
2.
cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa
Surnames and Proverbs
smb:
Grina
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
la clarté de l'aube
English
the first light of dawn
Spanish
aurora
Italian
chiaróre dell'alba
German
Morgendämmerung.
illuchèschere , vrb: illucrèschere,
illuèschere Definition
cumenciare a fàere lughe, su mengianu chitzo, nau de sa die acanta a essire su sole, e fintzes de sa luna; fàere lughe, illuminare
Synonyms e antonyms
abbrèschere,
abrurai,
albeschire,
illughintinare,
intrabatzinare,
isgrinare,
ispanigai
/
ilgiarare,
iscrariai
| ctr.
iscuricare
Sentences
atacabant a traballare illucheschendhe e acabbabant a s'intríghinu
2.
sa luna illucreschiat in su monte: a cussu lucore bidu che apo tres sàgomas benendhe ◊ su locu est mesu iscuru: sa luche illucheschet sa prata ◊ sa domita de tiu Bachis est illuéschida dae una téula de bidru
Etymon
srd.
Translations
French
faire jour
English
to dawn
Spanish
amanecer
Italian
albeggiare
German
dämmern.
obbrèsciri , vrb: obresci,
obrèsciri,
obrexi,
orbèschere,
orbeschi,
orbesci,
orbèsciri Definition
cumenciare a fàere die / su stedhu de obresci = pianeta Vènere, s'úrtimu istedhu chi si podet bíere faendho die (e su primu chi si paret iscurigandho, istedhu de chenadorzu o de su boinarxu)
Synonyms e antonyms
abbrèschere*,
albeschire,
alburiai,
illuchèschere,
illughintinare,
ispanigai
| ctr.
iscorigai
Sentences
su bíere sa die orbeschendhe e pompiare sa taschedha bódia est pejus de àteros males! ◊ no s'iscít chi dh'obrexat, cras
Translations
French
faire jour
English
to dawn
Spanish
amanecer,
alborear
Italian
albeggiare
German
dämmern,
tagen.
obrescidórgiu, obrescidróxu , nm: arbescidórgiu,
orbescidórgiu,
orbescidroxu Definition
s'ora chi est cumenciandho a fàere die
Synonyms e antonyms
abbréschida,
albore,
chentales,
ispanigada,
nea,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
iscuricada,
murriadrosu
Scientific Terminology
sdi
Etymon
srd.
Translations
French
aube
English
dawn
Spanish
alba,
amanecer
Italian
alba
German
Morgendämme- rung,
Tagesanbruch.