abbrèschere , vrb: arbesce, arbèscere, arbèschede, abrèschere, arbesci, albèschere, arbèschere, arbèssere, alvèschere, arvèschere, arvèssere, avèschere 1, avrèschere, avrèssere Definitzione cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa Sinònimos e contràrios albeschire, alburiai, grinare, illuchèschere, illughintinare, intrabatzinare, ispalèschere, ispanescare, ispanigai, obbrèsciri / nàschere | ctr. iscorigai, murinai Frases dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat 2. prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios Ètimu ltn. albescere Tradutziones Frantzesu faire jour Ingresu to dawn Ispagnolu amanecer Italianu albeggiare Tedescu tagen, grauen.

abbréschida , nf: albéschida, alvéschita, arbéschia, arbéschida, arbéscia, arvéschida, avéschida, avréschida Definitzione sa fata de sa die, candho cumènciat a fàere lughe su mengianu, abbreschendho / ctr. a s'iscurigada Sinònimos e contràrios abbreschidorza, abburiadroxu, albore, arborinu, chentales, ispanigada, nea, obbréscida, postarva, scampiadórgiu, spanigadroxu | ctr. ingalu, interinada, intríchinu, iscurigantina, murriadrosu Frases tandho sa vida fit un'avréschida: ma como sa die est finida! ◊ a s'avréschida sa lughe nos dat una die noa Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aube Ingresu dawn Ispagnolu alba, amanecer Italianu alba Tedescu Tagesanbruch, Morgengrauen.

abbreschidórgiu, abbreschidòrza, abbreschidórzu , nm, nf: abbressidorzu, albeschidolza, albeschidolzu, albeschidorza, albeschidorzu, albescidólgiu, albescidórgiu, arbeschidorju, arbeschidorza, arbeschidorzu, arbissidórgiu, arveschidorza, arvescidórgiu, avreschidorju Definitzione s'ora chi cumènciat a fàere die, su mengianu chitzo / a s'arvescidórgiu = ante paxi e luxi, abbreschindhe, faghindhe die Sinònimos e contràrios abbréschida, albore, alboriadórgiu, chentales, nea, obrescidórgiu, scampiadórgiu, spanigadroxu | ctr. ingalu, interinada, intríchinu, murriadrosu Frases sa cosa de papae dha preparant a s'abbreschidorza prima de tzucae a campu ◊ fit a s'ora de albeschidorza ◊ ibbabbu s'est isérghiu in su caminu longu de s'avreschidorju ◊ sa gara cun Tucone e Piras agabbaiat a s'arveschidorza (P.Pillonca)◊ seo andhau s'incràs a mengianu a s'abbreschidórgiu Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aube Ingresu dawn Ispagnolu alba, amanecer Italianu alba Tedescu Tagesanbruch, Morgengrauen.

albòre, albòri , nm: alvore, arbore, arbori, avrore Definitzione s'ora chi est cumenciandho a fàere die, chi si cumènciat a bíere, a fàere lughe su mengianu Sinònimos e contràrios abbréschida, abbreschidorza, alboriadórgiu, chentales, impodhile, ispanigada, nea, scampiadórgiu, spanigadroxu | ctr. ingalu, intríchinu, iscurigantina Maneras de nàrrere csn: ghetai arbori = abbrèschere, comintzare a fàghere die; missa de arbore = missa de chito Frases a chitzu a su primu albore est candho si pesat su bachedhu ◊ fendi e no fendi arboris portu su chetzi a moli (P.Siddi)◊ su massaju s'impunnat po arai candu ghetat arbori ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ in su serenu alvore si coronat su chelu de lizos e de rosas… (M.Bussalay) Terminologia iscientìfica sdi Ètimu ltn. albore(m) Tradutziones Frantzesu aube Ingresu dawn Ispagnolu alba, amanecer Italianu alba Tedescu Morgendämmerung.

chentàles , nm pl: chinciales, chintales, chintari 1, chintzales, sintzalis Definitzione s'ora chi cumènciat a pònnere riga faendho die, abbreschendho; su colore sèmpere prus craru chi si biet in s'orizonte candho est acanta a fàere die e fintzes una genia de errigas de diferente colore chi si podent bíere in s'aera faendho die o iscurigandho Sinònimos e contràrios abbréschida, abbreschidorza, abburiadroxu, albore, arborinu, chinta 2, nea, scampiadórgiu, spanigadroxu Maneras de nàrrere csn: a chentales, ponindhe chintales de die, betanno chinciales = orbescendi; sos chintales de su sero = sas umbras comente che abbàssiat e intrat su sole, iscurighendhe; su bentu de sos chentales = bentixedhu de ammengianu a chitzi Frases fit un'iscéntzia pretzisa chei su lugore de sos chentales ◊ cras manzanu, apena a sos chentales, sa nave ti aprontamus pro tucare ◊ no bi at note chi no at chintzales ◊ chintzale ruju a sole… intra linna, pastore! 2. dae sos chintales tuos ses andhadu in terighinos de ispinas Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aube, crépuscule Ingresu dawn, twilight Ispagnolu crepúsculo (matutino, vespertino) Italianu alba, crepùscolo, striature all'orizzónte Tedescu Morgendämmerung, Zwielicht.

chínta 2 , nf Definitzione colore de s'aera, prima lughe de su mengianu abbreschendho, genia de tenta orrúbia in s'aera ororu de sa terra in su fundhale a cara a ue essit su Sole Sinònimos e contràrios chentales, nea Frases at postu zai chinta s'orizonte Tradutziones Frantzesu aurore Ingresu dawn Ispagnolu aurora Italianu auròra Tedescu Morgenröte.

grína, grínas , nf Definitzione su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho Sinònimos e contràrios grindha, nea, riga Maneras de nàrrere csn: pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura Frases connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina? 2. cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa Sambenados e Provèrbios smb: Grina Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu la clarté de l'aube Ingresu the first light of dawn Ispagnolu aurora Italianu chiaróre dell'alba Tedescu Morgendämmerung.

illuchèschere , vrb: illucrèschere, illuèschere Definitzione cumenciare a fàere lughe, su mengianu chitzo, nau de sa die acanta a essire su sole, e fintzes de sa luna; fàere lughe, illuminare Sinònimos e contràrios abbrèschere, abrurai, albeschire, illughintinare, intrabatzinare, isgrinare, ispanigai / ilgiarare, iscrariai | ctr. iscuricare Frases atacabant a traballare illucheschendhe e acabbabant a s'intríghinu 2. sa luna illucreschiat in su monte: a cussu lucore bidu che apo tres sàgomas benendhe ◊ su locu est mesu iscuru: sa luche illucheschet sa prata ◊ sa domita de tiu Bachis est illuéschida dae una téula de bidru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire jour Ingresu to dawn Ispagnolu amanecer Italianu albeggiare Tedescu dämmern.

obbrèsciri , vrb: obresci, obrèsciri, obrexi, orbèschere, orbeschi, orbesci, orbèsciri Definitzione cumenciare a fàere die / su stedhu de obresci = pianeta Vènere, s'úrtimu istedhu chi si podet bíere faendho die (e su primu chi si paret iscurigandho, istedhu de chenadorzu o de su boinarxu) Sinònimos e contràrios abbrèschere*, albeschire, alburiai, illuchèschere, illughintinare, ispanigai | ctr. iscorigai Frases su bíere sa die orbeschendhe e pompiare sa taschedha bódia est pejus de àteros males! ◊ no s'iscít chi dh'obrexat, cras Tradutziones Frantzesu faire jour Ingresu to dawn Ispagnolu amanecer, alborear Italianu albeggiare Tedescu dämmern, tagen.

obrescidórgiu, obrescidróxu , nm: arbescidórgiu, orbescidórgiu, orbescidroxu Definitzione s'ora chi est cumenciandho a fàere die Sinònimos e contràrios abbréschida, albore, chentales, ispanigada, nea, scampiadórgiu, spanigadroxu | ctr. iscuricada, murriadrosu Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aube Ingresu dawn Ispagnolu alba, amanecer Italianu alba Tedescu Morgendämme- rung, Tagesanbruch.

«« Torra a chircare