abbrèschere , vrb: arbesce,
arbèscere,
arbèschede,
abrèschere,
arbesci,
albèschere,
arbèschere,
arbèssere,
alvèschere,
arvèschere,
arvèssere,
avèschere 1,
avrèschere,
avrèssere Definitzione
cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa
Sinònimos e contràrios
albeschire,
alburiai,
grinare,
illuchèschere,
illughintinare,
intrabatzinare,
ispalèschere,
ispanescare,
ispanigai,
obbrèsciri
/
nàschere
| ctr.
iscorigai,
murinai
Frases
dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat
2.
prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios
Ètimu
ltn.
albescere
Tradutziones
Frantzesu
faire jour
Ingresu
to dawn
Ispagnolu
amanecer
Italianu
albeggiare
Tedescu
tagen,
grauen.
abbréschida , nf: albéschida,
alvéschita,
arbéschia,
arbéschida,
arbéscia,
arvéschida,
avéschida,
avréschida Definitzione
sa fata de sa die, candho cumènciat a fàere lughe su mengianu, abbreschendho / ctr. a s'iscurigada
Sinònimos e contràrios
abbreschidorza,
abburiadroxu,
albore,
arborinu,
chentales,
ispanigada,
nea,
obbréscida,
postarva,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
ingalu,
interinada,
intríchinu,
iscurigantina,
murriadrosu
Frases
tandho sa vida fit un'avréschida: ma como sa die est finida! ◊ a s'avréschida sa lughe nos dat una die noa
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aube
Ingresu
dawn
Ispagnolu
alba,
amanecer
Italianu
alba
Tedescu
Tagesanbruch,
Morgengrauen.
abbreschidórgiu, abbreschidòrza, abbreschidórzu , nm, nf: abbressidorzu,
albeschidolza,
albeschidolzu,
albeschidorza,
albeschidorzu,
albescidólgiu,
albescidórgiu,
arbeschidorju,
arbeschidorza,
arbeschidorzu,
arbissidórgiu,
arveschidorza,
arvescidórgiu,
avreschidorju Definitzione
s'ora chi cumènciat a fàere die, su mengianu chitzo / a s'arvescidórgiu = ante paxi e luxi, abbreschindhe, faghindhe die
Sinònimos e contràrios
abbréschida,
albore,
alboriadórgiu,
chentales,
nea,
obrescidórgiu,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
ingalu,
interinada,
intríchinu,
murriadrosu
Frases
sa cosa de papae dha preparant a s'abbreschidorza prima de tzucae a campu ◊ fit a s'ora de albeschidorza ◊ ibbabbu s'est isérghiu in su caminu longu de s'avreschidorju ◊ sa gara cun Tucone e Piras agabbaiat a s'arveschidorza (P.Pillonca)◊ seo andhau s'incràs a mengianu a s'abbreschidórgiu
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aube
Ingresu
dawn
Ispagnolu
alba,
amanecer
Italianu
alba
Tedescu
Tagesanbruch,
Morgengrauen.
albòre, albòri , nm: alvore,
arbore,
arbori,
avrore Definitzione
s'ora chi est cumenciandho a fàere die, chi si cumènciat a bíere, a fàere lughe su mengianu
Sinònimos e contràrios
abbréschida,
abbreschidorza,
alboriadórgiu,
chentales,
impodhile,
ispanigada,
nea,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
ingalu,
intríchinu,
iscurigantina
Maneras de nàrrere
csn:
ghetai arbori = abbrèschere, comintzare a fàghere die; missa de arbore = missa de chito
Frases
a chitzu a su primu albore est candho si pesat su bachedhu ◊ fendi e no fendi arboris portu su chetzi a moli (P.Siddi)◊ su massaju s'impunnat po arai candu ghetat arbori ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ in su serenu alvore si coronat su chelu de lizos e de rosas… (M.Bussalay)
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
ltn.
albore(m)
Tradutziones
Frantzesu
aube
Ingresu
dawn
Ispagnolu
alba,
amanecer
Italianu
alba
Tedescu
Morgendämmerung.
chentàles , nm pl: chinciales,
chintales,
chintari 1,
chintzales,
sintzalis Definitzione
s'ora chi cumènciat a pònnere riga faendho die, abbreschendho; su colore sèmpere prus craru chi si biet in s'orizonte candho est acanta a fàere die e fintzes una genia de errigas de diferente colore chi si podent bíere in s'aera faendho die o iscurigandho
Sinònimos e contràrios
abbréschida,
abbreschidorza,
abburiadroxu,
albore,
arborinu,
chinta 2,
nea,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
Maneras de nàrrere
csn:
a chentales, ponindhe chintales de die, betanno chinciales = orbescendi; sos chintales de su sero = sas umbras comente che abbàssiat e intrat su sole, iscurighendhe; su bentu de sos chentales = bentixedhu de ammengianu a chitzi
Frases
fit un'iscéntzia pretzisa chei su lugore de sos chentales ◊ cras manzanu, apena a sos chentales, sa nave ti aprontamus pro tucare ◊ no bi at note chi no at chintzales ◊ chintzale ruju a sole… intra linna, pastore!
2.
dae sos chintales tuos ses andhadu in terighinos de ispinas
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aube,
crépuscule
Ingresu
dawn,
twilight
Ispagnolu
crepúsculo (matutino,
vespertino)
Italianu
alba,
crepùscolo,
striature all'orizzónte
Tedescu
Morgendämmerung,
Zwielicht.
chínta 2 , nf Definitzione
colore de s'aera, prima lughe de su mengianu abbreschendho, genia de tenta orrúbia in s'aera ororu de sa terra in su fundhale a cara a ue essit su Sole
Sinònimos e contràrios
chentales,
nea
Frases
at postu zai chinta s'orizonte
Tradutziones
Frantzesu
aurore
Ingresu
dawn
Ispagnolu
aurora
Italianu
auròra
Tedescu
Morgenröte.
grína, grínas , nf Definitzione
su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho
Sinònimos e contràrios
grindha,
nea,
riga
Maneras de nàrrere
csn:
pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura
Frases
connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina?
2.
cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa
Sambenados e Provèrbios
smb:
Grina
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
la clarté de l'aube
Ingresu
the first light of dawn
Ispagnolu
aurora
Italianu
chiaróre dell'alba
Tedescu
Morgendämmerung.
illuchèschere , vrb: illucrèschere,
illuèschere Definitzione
cumenciare a fàere lughe, su mengianu chitzo, nau de sa die acanta a essire su sole, e fintzes de sa luna; fàere lughe, illuminare
Sinònimos e contràrios
abbrèschere,
abrurai,
albeschire,
illughintinare,
intrabatzinare,
isgrinare,
ispanigai
/
ilgiarare,
iscrariai
| ctr.
iscuricare
Frases
atacabant a traballare illucheschendhe e acabbabant a s'intríghinu
2.
sa luna illucreschiat in su monte: a cussu lucore bidu che apo tres sàgomas benendhe ◊ su locu est mesu iscuru: sa luche illucheschet sa prata ◊ sa domita de tiu Bachis est illuéschida dae una téula de bidru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire jour
Ingresu
to dawn
Ispagnolu
amanecer
Italianu
albeggiare
Tedescu
dämmern.
obbrèsciri , vrb: obresci,
obrèsciri,
obrexi,
orbèschere,
orbeschi,
orbesci,
orbèsciri Definitzione
cumenciare a fàere die / su stedhu de obresci = pianeta Vènere, s'úrtimu istedhu chi si podet bíere faendho die (e su primu chi si paret iscurigandho, istedhu de chenadorzu o de su boinarxu)
Sinònimos e contràrios
abbrèschere*,
albeschire,
alburiai,
illuchèschere,
illughintinare,
ispanigai
| ctr.
iscorigai
Frases
su bíere sa die orbeschendhe e pompiare sa taschedha bódia est pejus de àteros males! ◊ no s'iscít chi dh'obrexat, cras
Tradutziones
Frantzesu
faire jour
Ingresu
to dawn
Ispagnolu
amanecer,
alborear
Italianu
albeggiare
Tedescu
dämmern,
tagen.
obrescidórgiu, obrescidróxu , nm: arbescidórgiu,
orbescidórgiu,
orbescidroxu Definitzione
s'ora chi est cumenciandho a fàere die
Sinònimos e contràrios
abbréschida,
albore,
chentales,
ispanigada,
nea,
scampiadórgiu,
spanigadroxu
| ctr.
iscuricada,
murriadrosu
Terminologia iscientìfica
sdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aube
Ingresu
dawn
Ispagnolu
alba,
amanecer
Italianu
alba
Tedescu
Morgendämme- rung,
Tagesanbruch.