Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acoiladórgiu , nm: acoliadroxu, acujadroxu, acuiladroxu, aculiadorzu, aculiadroxu Definition logu a crocare prus che àteru de is animales, niu, tana, logu a ue si che arretirant is pudhas, o fintzes àteros animales, po crocare Synonyms e antonyms acóbiu, cabonera, corcadorju, cortidórgiu, crochidógiu, prudhaxu, pudhile Sentences de cussa mata ndi ant fatu s'acoliadroxu is carrogas Etymon srd. Translations French tanière, couche, poulailler English lair, den, hen house Spanish cubil, cueva, gallinero Italian covile, covàccio, pollàio German Bau, Nest, Hühnerstall.

aposentàe, aposentài, aposentàre, aposentàri , vrb Definition su si pònnere in s'aposentu (fintzes su si fàere mere de una cosa), su si firmare po istare; su si firmare in d-unu logu candho o cantu no si depet Synonyms e antonyms acuartierai, allogiai / apoderare, cotulare / pasare | ctr. isposentai Sentences sa televisioni megat de si ndi aposentai fintzas de is bisus de is piciochedhus 2. Fulanu si ch'est aposentau in domo de sa fémina ◊ funt andaus a si aposentai e bivi in cuss'arruga ◊ in su tronu de s'imperadore si ch'est aposentadu un'àteru ◊ cussa súrbile si est aposentada in su palatu de dommo cumonale 3. s'àcua, candu est trulla, boit lassada aposentai Etymon spn. aposentar Translations French s'installer English to house Spanish aposentar Italian alloggiare, installarsi German sich einquartieren.

cantonèra 1 , nf: contonera 1 Definition domo po contoneri ororu de ferrovias o de istradas Synonyms e antonyms cdh. cantunera Sentences arribbaus a contonera in moto nci fut sa politzia! ◊ sos contoneris istaiant in contonera ◊ connosco a unu basciotu, bete cara, paret una cantonera! ◊ a manu dereta nci fut Stupara cun is màcias de modhitzi e sa cantonera arrubiasta Etymon itl. Translations French maison cantonnière English roadman's house Spanish caseta del peón caminero (casilla) Italian casa cantonièra German Bahnwärterhaus.

domèdha, domédhu , nf, nm Definition min. de domo, domo pitica Synonyms e antonyms domighedha, dominighedha, domita Sentences camino in sas carrelas che istranza chircandhe sa domedha inuve so naschia e fata manna ◊ tandho custu locu fit totu ortos, íscias e unu domedhu in mesu ◊ v'at una corte chin su linnarju e unu domedhu chi depet èssere una bàscia Translations French masure English modest little house Spanish casita Italian casúpola German kleines Haus.

domíta , nf: Definition min. de domo, domo minore; prus pitica puru: dommitedha Synonyms e antonyms domedha, domighedha Sentences pòvera domita, comente ses reduida! ◊ sa domita za nos l'amus fata nois, mancari a sacrifítziu Translations French maisonnette English pretty house Spanish casita Italian casùccia German kleines Haus (sehr).

dòmmo, dómmu, dòmo, dòmu, dómu , nf Definition (si narat fintzes dómu, ma sèmpere is dòmus) logu, fràigu fatu prus che àteru po bívere sa gente cunsiderau siat coment’e aposentu solu e siat coment’e aposentos pigaos totus impare (e in custu sensu si narat fintzes pl.); sa gente chi bivet in sa domo e in calecuna nada fintzes famíglia / min. domedha, domigedha, domighedha, domita, domitedha, dominighedha, domixedha; sa domo in artària si podet cumpartire a pianos: su terra (= su paristerra), su pitzu totu (= su pianu prus in artu); a/c. foedhandho in 1ˆ p., domo fintzes chentza art. e ne agt. possessivu est sèmpere sa mia, sa nosta Synonyms e antonyms aposentu / famíglia Idioms csn: domos de istare = fatas apostadamente po dhoi bivi genti; pesare sa d. in muros = fai is murus de sa domu; a si dhu torrai in domu! = manera de ringratziare; sa d. de letu = s'aposentu de crocai; sa d. de su nie = zenia de bóidu mannu suta de terra pro collire e costoire su nie a s'istiu pro fàghere sa carapigna; d. de còghere = aposentu inue bi est su furru pro sa cota de su pane; sa d. de sa linna = linnarzu, logu a pònnere linna; sa d. de is ainas = logu inue si ponent sas forramentas; filera o cadena de domus = domos una ifatu de s'àtera; mezorare sas domos = arrangiai, acontzare sa domu; artziare sas domos = aciúngiri àteru pianu apitzus a una domu fata; dommedha terra terra = domos bassas, terranzas, a pei planu; domu de gianas = musoleu, bóidu fatu in sas rocas, in s'antigóriu, pro bi pònnere sos mortos; sa domu de s'Orcu = a logos, su nuraghe; sa d. de sa frommiga = tana de frommiga; d. de su prupu = sa zoga a ue si che intrat una zenia de animaledhu de mare chi assemizat a su prupu; èssiri de d. (nadu de pessone)= èssere de sa famíllia; èssiri de is primas domus = èssere de famíllia bona, onesta; betàreche sa d. a unu = fàghere dannu mannu meda a unu, arruinare a unu; fai d. = crèschere sa siendha, contivizare sa domo e sa famíllia; assusai sa d. = mezorare sos benes de una domo, pesare sa domo; andhare a santu seindomo (sei in d.) = abarrai in domu, no andai a perunu logu; su fatu de d. = sas fainas chi si faghent die cun die in sa domo Sentences che at betadu sa domo dae sos fundhamentos ◊ sa domo est sana, caente, códuma, noa, fata in forte, malesana, frita, iscóduma, betza, fata cun rispàrmiu ◊ fraigare, iscontzare, betàreche, mezorare, artziare una domo ◊ mi fatzu tres domus: in mesu sa coxina cun sa forredha, faci a sobi s'aposentu de crocai e s'atra po magasinedhu ◊ cussu istat in domos de afitu ◊ ndi pesaus is domus anca biveus, desinunca no dhui capeus prus ◊ coladindhe a domo a ti combidare! 2. sa fémina sàbia assusat sa domu, sa maca dha destruit ◊ e candho mai si arrivat a tantu, a nos pònnere su fogu intro de domo?! ◊ sa fémina onesta muntenet sa domo ◊ a furare in domo est sa peus cosa ◊ de domo siet o de fora, est contrària sempre a onzi briga ◊ bois za sezis de domo si no bos ponides su traste menzus ◊ sa domo tua no ti che catzat 3. ruta ti ndh'est sa domo… afrigidu su coro! ◊ sa domo mi ndh'est ruta… cun bator fizos suta! ◊ cussa ti nche ghetat sa dommo, ca est una fémina prena de bíssios! 4. s'únicu viàgiu chi eus fatu est a santu setzi in domu ◊ est genti bona meda, própiu de is primas domus de bidha Surnames and Proverbs prb: chie torrat a domo sua no est pérditu ◊ menzus chivalzu in domo tua chi no pane biancu in domo anzena ◊ su cuidadu faghet sa domo ◊ chie no at domo no at bighinu Etymon ltn. domo Translations French maison English house, home Spanish casa Italian casa, abitazióne, dimòra German Haus.

óssia, óssica , nf: óssiga Definition logu a ue portant e chistint is ossos de is mortos, in campusantu; fintzes is ossos etotu, is ossos salios de su porcu cun pagu pagu de prupa e de lardu bonos a fàere sa piscadura Synonyms e antonyms ossaja, ossera, óssina / ossàmene, ossamenta Sentences e ite fit, pro isse, a giúghere, a perra de mesanote, una conca de mortu dae s'óssiga a sa pinneta? ◊ in campusantu asuta de sa capella dhui est sa domu de s'óssia 2. dae su porcu tenent sas provistas totu s'annu: su lardu, sa sartitza, s'óssica ◊ sa piscadura si faghet cun óssica, sartitza, cantos de prossutu, frinucu, irimulata Etymon srd. Translations French ossuaire English charnel house Spanish osario Italian ossàrio German Ossarium.

pistigiòni, pistigliòni , nm: pistillone, pistilloni, pistiscione, pistixone Definition tzitzone de muru, genia de animaledhu che una tziligheta, ma cun is ogos prus mannos, sa pedhe picada totu a pintirighinos e puntighedhas: essit in istade mescamente a denote, istat in logos apartaos, fintzes aintru de domo in is muros candho essit su note: paret un'animaledhu ischifosu (e po cussu dhu narant a disprétziu puru) e nanca iat a abbruxare sa pedhe a dhu tocare ma no faet própriu nudha; a logos dhu narant fintzes a sa tziligheta / pistilloni murru = tarentola mauritanica; p. pintu = phyllodactylus europaeus Synonyms e antonyms ceréntula, ispogiadedhu, papabilledha, prantuledha, tilibbu, tzirinzone / tilicherta Sentences is pistillonis essint a pillu candu iscurigat e cassant tzíntzula ◊ gei furiast a frori… pariast unu pistilloni bestiu! Scientific Terminology anar, hemidactylus turcicus Etymon ltn. stellione(m) + pistai Translations French gecko nocturne English common house gecko Spanish salamanquesa rosada Italian gèco German Europäische Halbfinger.

prantulèdha , nf Definition tzitzone de muru, genia de animaledhu che una tziligheta, ma cun is ogos prus mannos (prus in fora), sa pedhe picada totu pintulinada e a puntighedhas: essit mescamente in istade a denote, istat in logos de trastos bècios, fintzes aintru de domo e in is muros, paret un'animaledhu chi faet a dhu crisare e nanca tocandhodhu iat a abbruxare sa pedhe, ma no faet male nudha; a logos dhu narant fintzes a sa tziligheta / àtera genia (a magas de diferentes colores) = phyllodactylus europaeus Synonyms e antonyms ceréntula, ispogiadedhu, papabilledha, pistigioni, tilibbu, tzirinzone Scientific Terminology anar, hemidactylus turcicus Translations French gecko nocturne English common house gecko Spanish salamanquesa rosada Italian gèco German Europäische Halbfinger.

prudhàxu , nm: pudhàgiu, pudhàgliu, pudhalzu, pudhàrgiu, pudharju, pudharzu, pudhaxu Definition acorru e aprigu po is pudhas, logu inue crocant is pudhas; chie contivígiat o bendhet pudhas e caboniscos Synonyms e antonyms acoiladórgiu, cabonera, pudhile / pudhaju Sentences bi at àpitu mancamentu in su pudhàgliu 2. nadu mi ant chi como ses pudharzu e chi sas pudhas tuas piús de tres ti faghent os che tundhas de chivarzu! Etymon ltn. pullarium Translations French poulailler English hen house Spanish gallinero, pollera Italian pollàio German Hühnerstall.