Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

animigótu , agt, nm Definition chi o chie portat s'ànima cota de su male, de su pentzare e fàere male, chi o chi est malu meda Synonyms e antonyms animiniedhu, incruvu | ctr. bonu, santu Sentences animigotu, ses tirendhe dae sa zente bisonzosa! (Z.Frassu)◊ animigota, si est amigada finas a su dimóniu! ◊ cussos sunt animigotos de malu sentidu avesos a trumentare e a bochire Etymon srd. Translations French très méchant English wicked man Spanish malvado Italian malvàgio German böse, Bösewicht.

animiniédhu , agt, nm Definition chi o chie est prenu de tírria, de ódiu, bolet male, est giau a su malu fàere, est chentza régula morale nudha Synonyms e antonyms animigotu, cainu, incruvu, malu | ctr. bonu, santu Etymon srd. Translations French très méchant English wicked man Spanish malvado Italian malvàgio German böse, Bösewicht.

badústu , agt, nm, nf: bedussu, bedustu, bidusta, bidustu, vedustu Definition nau de gente, chi est intrau in tempus, béciu; de animale, brebeighedha de duos annos, brebè chi at angiau duos annos; nau de terra, chi dh'ant laorada s'annu innanti Synonyms e antonyms béciu, mannu / bisustu | ctr. giòvanu, minore Idioms csn: baghiana/u b. = baghiana/u intrada/u in tempus, no prus zòvana/u; moju b. = de s'annu coladu, cun puzone de s'annu innanti Sentences giòvanu chi t'incontres o bidustu, as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a sa bidha chi ses nadu 2. su bedustu no si che podet leare a su massazu: tocat a bi lu lassare s'annu ifatu puru Etymon ltn. vetustus Translations French vieux English old man Spanish viejo Italian vècchio German alt, Alte.

becitédhu , agt, nm Definition min. de béciu, betzedhu; ómine béciu meda, betzaredhu Synonyms e antonyms becedhu, becióngiu, betzaredhu | ctr. giovunedhu Translations French petit vieux, vieillot English old man Spanish viejales Italian vecchiétto German ziemlich alt, altes Männlein.

béciu , agt, nm: betzu, véciu Definition intrau in tempus, chi tenet tempus meda; nau de cosa, de trastu, chi no ndhe balet prus, chi est ispaciau; segundhu de ite si narat, chi est fatu in sa mota giusta o prus adata po calecuna cosa (es. casu betzu = sicau, bonu po tratagasare puru, binu betzu = de s'annu o de annos innanti de s'annada currente); giogandho a tòmbola, su betzu est su noranta / min. becedhu, betzaredhu, betzedhu, becigedhu, becitedhu Synonyms e antonyms ancianu, becru | ctr. nobu, giòvunu Idioms csn: betzu predale = béciu meda meda, comenti a is perdas; b. cadrudhu = mali pigau, béciu meda, chi fait farrixedha… Sentences béciu fiat Batista Nuxis, ca bogàt farrixedha de is genugus! ◊ est bénnidu betzu meda e malesanu ◊ candho mi ant bidu betzu e arrimadu, ca no batia prus perunu frutu mi ant che un'istratzu fuliadu ◊ tantas cosas si ndi andant cun is bècios chi morint 2. de tantu patire ndhe so betzu! Surnames and Proverbs smb: Becciu, Betza, Betzu, Bezza, Bezzu, (Ezza) / prb: a cuadhu béciu funi noa ◊ sa nassa bècia si ndi frigat de sa noa ◊ su betzu batit su nou Etymon itl. Translations French vieux English old man Spanish viejo Italian vècchio, stagionato German alt, Alte.

cagazechínus , nm Definition si narat de ómine bàsciu e male fatu Scientific Terminology zcrn Translations French trapu English short and badly formed man Spanish achaparrado Italian caramógio German kleiner und schlecht gewachsener Mann.

caínu , nm Definition unu malu che a su Cainu de sa Bíbbia Synonyms e antonyms animiniedhu, boge, malu, zudeu Sentences pro achipire a destrúere su logu, cainos coro de pedra ponent fogu! Translations French malfaisant English wicked man Spanish malvado Italian malvàgio German Bösewicht.

cantonéri 1 , nm: contoneri Definition operaju chi contivígiat un'istrada, una línia ferroviària Synonyms e antonyms cantoneralzu, istradoneri / cdh. cantuneri Scientific Terminology prf Etymon itl. Translations French cantonnier English signal man (road) Spanish peón caminero, peón de vía Italian cantonière German Bahnwärter.

còne, còni , nm: (su cone = nr. sugòne) Definition est un'arga, unu traitore chi portat a ogu sa cosa de furare o sa gente de idorrobbare agiudandho is furones chi benint a fàere su cropu Synonyms e antonyms bugoni, medianeri, ospia Sentences custu est su coni: est istràngiu e connoscit bèni sa zona ◊ su coni… sa metadi in galera e s'atra in prasoni: s'est fuiu cumenti a unu macu! ◊ s'est fuiu su coni po sa timoria Surnames and Proverbs smb: Coni Translations French taupe, cerveau English inside man, mole Spanish topo Italian basista, talpa German krimineller Vorarbeiter.

criltiànu , nm, agt: cristianu Definition chi o chie, batiau, credet e andhat aifatu de Cristos; sa persona umana, s'èssere umanu, dónnia e css. persona, ómine o fémina chi siat, css. sa fide chi professat o fintzes chentza fide in divinidade peruna; si narat fintzes a persona connota, a su postu de su númene, tzerriandhodha po dhi giare cosa (de papare) a imboladura si no faet de àtera manera (ca sinono deasi si betat a un'animale) Synonyms e antonyms pelsone | ctr. animabi Idioms csn: fàchere unu moru a cristianu = batiai; no si biri fillu de cristianu = èssiri su logu sentza de genti nudha, solu deunudotu Sentences "ti batígio e ti fato cristianu!", narat Babbai unghendhe su chizu a su pupitu ◊ cussu no tenit bisura de cristianu batiau: est brentedhu e oghidrotu! ◊ chie no tenet dolu de s'àteru no si nat cristianu batizau ◊ naraus cristianu a chini at arriciu su batísimu, creit e cunfessat sa dotrina cristiana 2. cussu cristianu est mutu dae nàschita ◊ piús che in Roma cristianu tilibilche in Sardigna mi cheria (S.Baldino)◊ si cramaiat sa cane arrejonèndhela che a unu cristianu ◊ crediant chi a che picare sa bida a unu cristianu fit a zocare ◊ apu nau a fuedhai a sa moda de is cristianus! ◊ dh'apu curau coment'e unu cristianu ◊ cun cudhus ogus de cristianu, su cani pariat domandendu perdonu ◊ candho bident a Gavinu intrendhe in Sosso no si bi acherat unu cristianu (Còntene) 3. cristianu, leh, tene! ◊ in cussu logu dhoi fiat de timi, ca totu in giru no si bidiat fillu de cristianu Surnames and Proverbs prb: su cristianu est chei su terrinu: no ndhe li benzat cantu ndhe agguantat! Etymon ltn.e christianus Translations French chrétien, individu English christian, man Spanish cristiano Italian cristiano, uòmo, indivìduo German Christ, Mensch.

dàngaru , nm: dràngalu, tàngaru Definition ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu Synonyms e antonyms càngaru, dangallone, dangarone, giangalloi Sentences debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!… Scientific Terminology zcrn Etymon itl. tanghero Translations French gros homme maladroit English big and clumsy man Spanish hombre grueso y torpe Italian uòmo gròsso e gòffo German ungeschlachter Mensch.

galiòni , nm Definition ómine de carena manna meda, artu e grussu Scientific Terminology zcrn Translations French malabar, costaud English big man Spanish hombracho Italian omóne German Hüne.

ómine , nm: ómini, ommi, ómmine Definition de sa genia umana, su mascu, nau agiummai sèmpere cun s'idea de is méngius capacidades chi distinghent su cristianu (inteligéntzia, istima, bonuvàere, coràgiu, caràtere, naturale, fortza) e po cussu est fintzes pigau a paragone; cunsiderau po sa parentella cun sa pobidha, su maridu, su pobidhu / min. ominedhu = ó. minore o fintzas míseru de carena, metzanu, malu de fatas, de cumportamentos; cramendhe a unu chi no si connoschet: Bon'ómine!, Cudh'ómine! (goi, fintzas candho si narat cun s'idea de làstima, de dolu) Synonyms e antonyms | ctr. fémina Idioms csn: bi at ó., o no bi at ó. (fuedhendi de unu) = est ómine de zudu, chi s’imponet, o chi no balet a nudha, chi si lassat fàghere totu su chi cheret àtere; ó. de rejone, de mesu = su chi chircat de pònnere de acordu duos chi ant diferéssia, chi si ant fatu dannu e gai; èssere ó. de orropu = trivagliadore chi faghet trivàglios graes, triballos peleosos; fàghere una cosa a ómines, segare a ómines = pònnere ómines de rejone a detzidire de carchi cosa, perissiare unu dannu, pònnere de acordu duos; èssere ó. allegadu = bene faedhadu, chi arrexonat is cosas, chi scit fuedhai bèni; s'ómini de anadis, de nais = su serbidori postu a cumandai is àterus serbidoris; èssere, no èssere mortes de ómine = èssiri, no èssiri una chistioni gravi meda; ómini de mala tinta = arrennegosu, tirriosu; ómine pro ómine = pighendi a donniunu a solu, unu po unu Sentences fut un'ómini comenti pagus ndi nascit, de profetu, àbbili e giustu ◊ in crésia, sos ómines a un'ala, sas féminas a s'àtera ◊ gopai est un'ómini brullanu ◊ bi at chistiones de ómines e àteras de féminas ◊ pro èssere ómine unu depet peleare: sinono ite ómine est?! ◊ gei fuant óminis custus… ant a pensai atra cosa!…◊ s'ómine est ómine si fachet su chi devet ◊ a vint'annos unu est ómine fatu ◊ no bi ndh'at, de ómine: si lassat leare a fune! ◊ grand’ómini su dotori Ballai, connotu e bèni bófiu de totus 2. bon'ómini miu, su caboniscu suu si dh'at papau su porcu! ◊ o cudh'ómine, ite sezis bendhindhe? ◊ cudh'ómine ite podet fàghere malàidu coment'est?!…◊ tochit, bon'ómini, non si disisperit! 3. daghi s'ómine de rejone no resessiat a pònnere paghes, tandho si ndhe poniat duos, tres: unu de cada parte ◊ candho bi aiat carchi lite lu mutiant pro ómine de mesu a partire sas diferéssias 4. lassa pèrdere custas cosas, no sunt mancu mortes de ómine! ◊ pro cosa si est ofesu, mancus chi siant mortes de ómine! ◊ lampu a bentu forte: che trazat s'ómine! ◊ in campu bi est su fenu artu cantu s'ómine ◊ isse, ca est zòvanu e forte, ómine pro ómine no timet a neune Surnames and Proverbs prb: ómine fatu cun dinari no balet a nudha ◊ chie est ómine, a su bisonzu si paret ◊ ómine sàbiu no chircat fatos anzenos Etymon ltn. homine(m) Translations French homme English man Spanish hombre Italian uòmo German Mann.

professionéri , nm Definition chie tenet ccn. professione Synonyms e antonyms professionante Etymon srd. Translations French celui qui exerce une profession libérale English professional man Spanish profesional Italian professionista German Berufstätige.

toporodhòne , nm Definition persona grassa meda, a tropu Synonyms e antonyms brofodhu, budhone 1, mataudhone, trofodhu | ctr. fadicadu, làngiu Scientific Terminology zcrn Etymon srd. Translations French gros lard English fat man Spanish gordo Italian grassóne German Dicksack.