Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbagnàre , vrb: abbangiai, abbangiare, abbanzare 1, bagnai* Definition istare o pònnere a modhe in s'abba, betare abba o cosas deasi Synonyms e antonyms abbangiuledhai, abbanzulare, abbugnare, ifúndhere, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Sentences sas làgrimas a poju ndhe las umpro a las gíghere pro abbangiare sa terra ◊ torras po ti abbanzare in su frúmene ◊ istídhius mannus apitzus mi arruint e totu mi abbàngiu (G.Solinas) 2. at própiu meda e seu totu abbangiau ◊ sentza pasu so andhadu abbanzadu dai bidhias e nie cascu (T.Becciu)◊ in domu mia proit in dónnia logu: apenas istídhiat seu abbangiau! Etymon srd. Translations French mouiller English to wet Spanish mojar, bañar Italian bagnare German naß machen.

allatadòra , agt, nf Definition fémina o fintzes animale fémina allatandho, chi allatat Synonyms e antonyms allatarza, allatera Etymon srd. Translations French nourrice English wet nurse Spanish nodriza Italian allattatrice German Amme.

allatàrza , nf Definition mama de tita, fémina chi est allatandho, mescamente chi giaet a súere a unu pipiedhu angenu (fígiu de tita) Synonyms e antonyms allatadora, allatera, dhedha, dida, mammedita, tadàgia Etymon srd. Translations French nourrice English wet nurse Spanish nodriza, madre de leche Italian nutrice German Amme.

allentoríre , vrb: lentorire* Definition isciúndhere de lentore Synonyms e antonyms allentorai, insaurrare, issaghinare Translations French faire devenir humide de rosée English to wet with dew Spanish rociar Italian bagnare di rugiada German mit Tau befeuchten.

assaghinàre , vrb Definition isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu Synonyms e antonyms issaghinare, saurrare Etymon srd. Translations French faire devenir humide de rosée English to wet with dew Spanish rociar Italian bagnare di rugiada German mit Tau benetzen.

dàrsana, dàrtzana , nf Definition parte prus aintru de unu portu, prus amparau, ue si acònciant is naves Translations French darse English wet dock Spanish dársena Italian dàrsena German Dock.

dída , nf Definition mama de tita, mamma titedha, fémina chi giaet a súere o chi pesat una criadura angena Synonyms e antonyms allatadora, allatarza, allatera, dhedha, mamadita, tadàgia, tata Sentences dhi serbit ancora sa dida po pòdiri iscapai a pei e camminai ◊ a pagu a pagu, dida, chi su nènniri est dormendi! ◊ su pipiu, a pesai, donadhu a una dida bona! ◊ luego li chircat una dida pro lu nutrire e allatare Etymon ctl. dida Translations French nourrice English wet nurse Spanish nodriza Italian bàlia German Amme.

ifúndhere , vrb: ifúnnere, ilfúndhere, infúndere, infúndhere, infundi, infúndiri Definition isciúndhere, pònnere in s’abba (o àtera cosa deasi), ispergiare o betare apitzu abba o cosas deasi (bastat chi siant modhes – es. fintzes oro o àteru metallu iscagiau –, o fintzes a pruine, faendho sa cosa de ‘ifúndhere’ a imbuscinadura); provare calecuna cosa, mescamente cosas chi dolent, chi costant, dificurtades / pps. ifustu Synonyms e antonyms abbagnare, bagnai, inciundi, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Idioms csn: fàghere a mossu infundhe = isciundi s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai, fàghere ifundhindhe e manighendhe; ifúndhere su pódhighe in calecuna chistione = connòschere, proare, isperimentare una dificurtade Sentences su pane de fresa si podet ifúndhere o manigare àrridu ◊ candho proet ifundhet su logu ◊ in tempus de calura andhat bene a s'ifúndhere pro s'ifriscare ◊ cun cuss'abba mi fia ilfustu ◊ in su giumpatógliu si potet colare chene nos ifúnnere ◊ ti dao s'arracada de prata ifusta in oro 2. tue faedhas gai ca in custas cosas no bi as mai ifustu su pódhighe! 3. apo manigadu pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ s'ifundhet su biscotu in su gafè, in su late, fintzas su pane russu in su binu Surnames and Proverbs prb: daghi proet a totu infundhet Etymon ltn. infundere Translations French mouiller English to wet, to dip Spanish mojar Italian bagnare, irrorare, intìngere, inùngere German eintauchen, bespritzen, benetzen, eintauchen.

ifústu , pps, agt: infustu, infusu Definition de ifúndhere; chi dhi at fertu o ant betau abba / i. che istratzu samunadu = tirchiatírchia, colagola Synonyms e antonyms abbugnadu, afoxau, inciustu, sciustu | ctr. asciutu, asciugu, sicu Sentences fit proindhe, fimus chentza paracu e nos semus totu ifustos ◊ cuss'abba mi at ifustu 2. paries ifustos de su sudore chi bos est falandhe ◊ su èssere goi ifusta s'istrada cheret nàrrere chi inoghe che at próidu de pagu Translations French mouillé English wet Spanish mojado, empapado Italian bagnato, intriso German durchnäßt, naß.

inciústu , agt, pps: insustu, isciustu, issustu, sciustu Definition de inciundi; chi dhi at fertu abba, chi giughet abba o cosas deasi / isciustu che carroga = colagola, tirchiatírchia Synonyms e antonyms abbugnadu, ifustu | ctr. asciutu, istréxiu Sentences si at issustu sos pódhighes in s'abba santa 2. est insustu de suore ◊ sas fozas de sos àlvures parent insustas in s'oro ◊ s'erba est inciusta de arrosina ◊ sa vida est custa: sa luna budhia e s'abba issusta! ◊ in moris isciustus de ódiu ammostat duus ogus de pantàsima ◊ est difícili chi cussus cambus inciustus tengant a pampa Translations French mouillé English wet Spanish mojado Italian bagnato German durchnäßt.

insúndhere , vrb: isciúndhere, isciúndiri, isciúnnere, issúndhere, issundi, issúnnere, sciundi Definition pònnere in s'abba, betare abba o cosas deasi apitzu; intrare a modhe in s'abba / pps. inciustu, insustu, sciustu Synonyms e antonyms abbagnare, bagnai, ifúndhere*, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire, istrègere Sentences no podiant andai mancu a s'issundi sa limba in s'arriu ◊ rios e trainos insundhent sos poverinos suterrados fizos mios ◊ Gesús a Giudas oferesit unu bículu de pane ch'isciundhesit in su piatu (A.Loy)◊ s'abba no dhos isciunniat ◊ isciundendu sempri seus, pruendu sempri! ◊ cun totu custas nues, custu sero s'issundhimos! ◊ isciundhiosi sa cara ca bosi che ischidat! Translations French baigner, tremper English to wet Spanish bañar, mojar Italian bagnare German naß machen, eintauchen.

iscrobósu , agt, nm Definition chi o chie costumat a pònnere tréulu, burdellu, avolotu Synonyms e antonyms insulladori, intzodhineri, iscontritzu, piliseri, supuzeri, trebuleri Sentences mi che bogat in s'América lontana custa pesta iscrobosa e andhantana (G.Ruju) Translations French trouble-fête, turbulent English wet blanket, turbulent Spanish aguafiestas, turbulento Italian guastafèste, turbolènto German spielverderber, aufrürerisch.

mamadíta , nf: mamedita, mammadita Definition mama de late, mamma titedha, sa fémina chi giaet sa tita a súere, su late cosa sua, a unu pipiu angenu (fígiu de tita) Synonyms e antonyms allatadora, allatarza, allatera, dhedha, dida, mamaditedha, tadàgia Sentences sa Sardigna no siat che una mamedita chi is simingionis totus potzant suciai! (F.Locci) Etymon srd. Translations French nourrice English wet nurse Spanish nodriza Italian bàlia German Amme.

sciústu , pps, agt: inciustu Definition de sciundi; chi portat abba a fora / sciustu coment'e unu pillonedhu, coment'e carroga = ifustu tírchia tírchia Synonyms e antonyms ifustu, isfustu | ctr. asciutu 2. seu totu sciustu ca mi at cassau s'àcua ◊ ndi seus arribbaus sciustus coment'e carrogas ◊ fragu de terra sciusta a primu proidura Translations French mouillé English wet Spanish mojado, bañado Italian bagnato German naß.

tuèrra , nf Definition terra prana, in paris, frisca, niedha, bona meda po ortalítzia; fintzes paris bàsciu inue sumit o apaulat abba Synonyms e antonyms bena, benadroxu, benale, benarzu, benassu, benàtile, benatinu, bennaghe, bòdharu 2. ingunis est sa furriada aundi s'arriu si torrat a tuerra Scientific Terminology slg Etymon srdn. Translations French terrain plat humide English wet level ground Spanish terreno llano e húmedo Italian terréno pianeggiante ùmido German feuchtes, ebenes Gelände.

umàtu , agt Definition chi portat unu pagu de umedadi Synonyms e antonyms illenturiau, umaditu, umidedhu, umidonzu | ctr. asciutu, sicu Sentences falant rizolos in oros umatos (L.Mudadu)◊ umatos de suore e de fadiga fint sos ballones chi ndhe apo segadu Etymon srd. Translations French humide English wet Spanish húmedo Italian úmido German feucht.