abbagnàre , vrb: abbangiai,
abbangiare,
abbanzare 1,
bagnai* Definizione
istare o pònnere a modhe in s'abba, betare abba o cosas deasi
Sinonimi e contrari
abbangiuledhai,
abbanzulare,
abbugnare,
ifúndhere,
insúndhere,
isfúndhere
| ctr.
asciutai,
frobbire
Frasi
sas làgrimas a poju ndhe las umpro a las gíghere pro abbangiare sa terra ◊ torras po ti abbanzare in su frúmene ◊ istídhius mannus apitzus mi arruint e totu mi abbàngiu (G.Solinas)
2.
at própiu meda e seu totu abbangiau ◊ sentza pasu so andhadu abbanzadu dai bidhias e nie cascu (T.Becciu)◊ in domu mia proit in dónnia logu: apenas istídhiat seu abbangiau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mouiller
Inglese
to wet
Spagnolo
mojar,
bañar
Italiano
bagnare
Tedesco
naß machen.
allatadòra , agt, nf Definizione
fémina o fintzes animale fémina allatandho, chi allatat
Sinonimi e contrari
allatarza,
allatera
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nourrice
Inglese
wet nurse
Spagnolo
nodriza
Italiano
allattatrice
Tedesco
Amme.
allatàrza , nf Definizione
mama de tita, fémina chi est allatandho, mescamente chi giaet a súere a unu pipiedhu angenu (fígiu de tita)
Sinonimi e contrari
allatadora,
allatera,
dhedha,
dida,
mammedita,
tadàgia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nourrice
Inglese
wet nurse
Spagnolo
nodriza,
madre de leche
Italiano
nutrice
Tedesco
Amme.
allentoríre , vrb: lentorire* Definizione
isciúndhere de lentore
Sinonimi e contrari
allentorai,
insaurrare,
issaghinare
Traduzioni
Francese
faire devenir humide de rosée
Inglese
to wet with dew
Spagnolo
rociar
Italiano
bagnare di rugiada
Tedesco
mit Tau befeuchten.
assaghinàre , vrb Definizione
isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu
Sinonimi e contrari
issaghinare,
saurrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire devenir humide de rosée
Inglese
to wet with dew
Spagnolo
rociar
Italiano
bagnare di rugiada
Tedesco
mit Tau benetzen.
dàrsana, dàrtzana , nf Definizione
parte prus aintru de unu portu, prus amparau, ue si acònciant is naves
Traduzioni
Francese
darse
Inglese
wet dock
Spagnolo
dársena
Italiano
dàrsena
Tedesco
Dock.
dída , nf Definizione
mama de tita, mamma titedha, fémina chi giaet a súere o chi pesat una criadura angena
Sinonimi e contrari
allatadora,
allatarza,
allatera,
dhedha,
mamadita,
tadàgia,
tata
Frasi
dhi serbit ancora sa dida po pòdiri iscapai a pei e camminai ◊ a pagu a pagu, dida, chi su nènniri est dormendi! ◊ su pipiu, a pesai, donadhu a una dida bona! ◊ luego li chircat una dida pro lu nutrire e allatare
Etimo
ctl.
dida
Traduzioni
Francese
nourrice
Inglese
wet nurse
Spagnolo
nodriza
Italiano
bàlia
Tedesco
Amme.
ifúndhere , vrb: ifúnnere,
ilfúndhere,
infúndere,
infúndhere,
infundi,
infúndiri Definizione
isciúndhere, pònnere in s’abba (o àtera cosa deasi), ispergiare o betare apitzu abba o cosas deasi (bastat chi siant modhes – es. fintzes oro o àteru metallu iscagiau –, o fintzes a pruine, faendho sa cosa de ‘ifúndhere’ a imbuscinadura); provare calecuna cosa, mescamente cosas chi dolent, chi costant, dificurtades / pps. ifustu
Sinonimi e contrari
abbagnare,
bagnai,
inciundi,
insúndhere,
isfúndhere
| ctr.
asciutai,
frobbire
Modi di dire
csn:
fàghere a mossu infundhe = isciundi s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai, fàghere ifundhindhe e manighendhe; ifúndhere su pódhighe in calecuna chistione = connòschere, proare, isperimentare una dificurtade
Frasi
su pane de fresa si podet ifúndhere o manigare àrridu ◊ candho proet ifundhet su logu ◊ in tempus de calura andhat bene a s'ifúndhere pro s'ifriscare ◊ cun cuss'abba mi fia ilfustu ◊ in su giumpatógliu si potet colare chene nos ifúnnere ◊ ti dao s'arracada de prata ifusta in oro
2.
tue faedhas gai ca in custas cosas no bi as mai ifustu su pódhighe!
3.
apo manigadu pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ s'ifundhet su biscotu in su gafè, in su late, fintzas su pane russu in su binu
Cognomi e Proverbi
prb:
daghi proet a totu infundhet
Etimo
ltn.
infundere
Traduzioni
Francese
mouiller
Inglese
to wet,
to dip
Spagnolo
mojar
Italiano
bagnare,
irrorare,
intìngere,
inùngere
Tedesco
eintauchen,
bespritzen,
benetzen,
eintauchen.
ifústu , pps, agt: infustu,
infusu Definizione
de ifúndhere; chi dhi at fertu o ant betau abba / i. che istratzu samunadu = tirchiatírchia, colagola
Sinonimi e contrari
abbugnadu,
afoxau,
inciustu,
sciustu
| ctr.
asciutu,
asciugu,
sicu
Frasi
fit proindhe, fimus chentza paracu e nos semus totu ifustos ◊ cuss'abba mi at ifustu
2.
paries ifustos de su sudore chi bos est falandhe ◊ su èssere goi ifusta s'istrada cheret nàrrere chi inoghe che at próidu de pagu
Traduzioni
Francese
mouillé
Inglese
wet
Spagnolo
mojado,
empapado
Italiano
bagnato,
intriso
Tedesco
durchnäßt,
naß.
inciústu , agt, pps: insustu,
isciustu,
issustu,
sciustu Definizione
de inciundi; chi dhi at fertu abba, chi giughet abba o cosas deasi / isciustu che carroga = colagola, tirchiatírchia
Sinonimi e contrari
abbugnadu,
ifustu
| ctr.
asciutu,
istréxiu
Frasi
si at issustu sos pódhighes in s'abba santa
2.
est insustu de suore ◊ sas fozas de sos àlvures parent insustas in s'oro ◊ s'erba est inciusta de arrosina ◊ sa vida est custa: sa luna budhia e s'abba issusta! ◊ in moris isciustus de ódiu ammostat duus ogus de pantàsima ◊ est difícili chi cussus cambus inciustus tengant a pampa
Traduzioni
Francese
mouillé
Inglese
wet
Spagnolo
mojado
Italiano
bagnato
Tedesco
durchnäßt.
insúndhere , vrb: isciúndhere,
isciúndiri,
isciúnnere,
issúndhere,
issundi,
issúnnere,
sciundi Definizione
pònnere in s'abba, betare abba o cosas deasi apitzu; intrare a modhe in s'abba / pps. inciustu, insustu, sciustu
Sinonimi e contrari
abbagnare,
bagnai,
ifúndhere*,
isfúndhere
| ctr.
asciutai,
frobbire,
istrègere
Frasi
no podiant andai mancu a s'issundi sa limba in s'arriu ◊ rios e trainos insundhent sos poverinos suterrados fizos mios ◊ Gesús a Giudas oferesit unu bículu de pane ch'isciundhesit in su piatu (A.Loy)◊ s'abba no dhos isciunniat ◊ isciundendu sempri seus, pruendu sempri! ◊ cun totu custas nues, custu sero s'issundhimos! ◊ isciundhiosi sa cara ca bosi che ischidat!
Traduzioni
Francese
baigner,
tremper
Inglese
to wet
Spagnolo
bañar,
mojar
Italiano
bagnare
Tedesco
naß machen,
eintauchen.
iscrobósu , agt, nm Definizione
chi o chie costumat a pònnere tréulu, burdellu, avolotu
Sinonimi e contrari
insulladori,
intzodhineri,
iscontritzu,
piliseri,
supuzeri,
trebuleri
Frasi
mi che bogat in s'América lontana custa pesta iscrobosa e andhantana (G.Ruju)
Traduzioni
Francese
trouble-fête,
turbulent
Inglese
wet blanket,
turbulent
Spagnolo
aguafiestas,
turbulento
Italiano
guastafèste,
turbolènto
Tedesco
spielverderber,
aufrürerisch.
mamadíta , nf: mamedita,
mammadita Definizione
mama de late, mamma titedha, sa fémina chi giaet sa tita a súere, su late cosa sua, a unu pipiu angenu (fígiu de tita)
Sinonimi e contrari
allatadora,
allatarza,
allatera,
dhedha,
dida,
mamaditedha,
tadàgia
Frasi
sa Sardigna no siat che una mamedita chi is simingionis totus potzant suciai! (F.Locci)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nourrice
Inglese
wet nurse
Spagnolo
nodriza
Italiano
bàlia
Tedesco
Amme.
sciústu , pps, agt: inciustu Definizione
de sciundi; chi portat abba a fora / sciustu coment'e unu pillonedhu, coment'e carroga = ifustu tírchia tírchia
Sinonimi e contrari
ifustu,
isfustu
| ctr.
asciutu
2.
seu totu sciustu ca mi at cassau s'àcua ◊ ndi seus arribbaus sciustus coment'e carrogas ◊ fragu de terra sciusta a primu proidura
Traduzioni
Francese
mouillé
Inglese
wet
Spagnolo
mojado,
bañado
Italiano
bagnato
Tedesco
naß.
tuèrra , nf Definizione
terra prana, in paris, frisca, niedha, bona meda po ortalítzia; fintzes paris bàsciu inue sumit o apaulat abba
Sinonimi e contrari
bena,
benadroxu,
benale,
benarzu,
benassu,
benàtile,
benatinu,
bennaghe,
bòdharu
2.
ingunis est sa furriada aundi s'arriu si torrat a tuerra
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
terrain plat humide
Inglese
wet level ground
Spagnolo
terreno llano e húmedo
Italiano
terréno pianeggiante ùmido
Tedesco
feuchtes,
ebenes Gelände.
umàtu , agt Definizione
chi portat unu pagu de umedadi
Sinonimi e contrari
illenturiau,
umaditu,
umidedhu,
umidonzu
| ctr.
asciutu,
sicu
Frasi
falant rizolos in oros umatos (L.Mudadu)◊ umatos de suore e de fadiga fint sos ballones chi ndhe apo segadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
humide
Inglese
wet
Spagnolo
húmedo
Italiano
úmido
Tedesco
feucht.