addèa! , avb Definition
foedhu chi narant po ammostare una cosa / addèadi! = addea a tui!, addèabbos! = addea a bosatrus!, addeaghi = eco chi…
Synonyms e antonyms
ecoghi
Sentences
e addea chi li parfeit de bídere una cosa chi si assimizaiat a un'ou!
Etymon
srd.
Translations
French
voici!,
voilà!
English
here it is!
Spanish
¡he aquí,
ahí!
Italian
ècco!
German
siehe da!
be , avb: bei,
bi 1,
vi Definition
inditat sèmpere logu, no sèmpere precisu, atesu de chie est foedhandho (in cue, in cussu logu, in cussu – no importat ite –, a cussu logu): po su prus narant bi (chi si ponet sèmpere innanti de su verbu), ma tantas bortas si fúrriat in bei (chi si podet pònnere apustis e totu a unu, o innanti e istacau de su vrb.)/ a./c.: candho su sugetu de su vrb. po su cuncetu de èssere/istare/agatàresi in est indeterminau o unu partitivu, su vrb. est sempre àere (bi at / bi aiat unu in domo tua, bi at una màchina in carrela, bi at zente, bi at calicunu, bi at/bi aiat cosa, no b'at de ite!, bi at àrbures, bi at domos) e in calecunu logu narant b'at fintzes in su sensu de Bae e ischi, bae e busca
Synonyms e antonyms
dhia,
dhoe,
ie
Sentences
ite bi at? ◊ in s'isterzu de s'ozu non be podiat àere che murca ◊ de listincu be ndh'aiat prus de una molinada ◊ a campu bi andho deo ◊ bazibbei a domo sua! ◊ a bi sezis, si benzo a domo bostra? ◊ in su putu bi aiat abba ◊ bi at un'ispéssia de arzola chi calchi annu innanti impreaiant a bi triulare su trigu (S.Patatu)◊ in su mont'e Gonare bi at una sirena…
2.
bi so pessendhe ◊ no bi creo! ◊ petzi bi cheriat cussa, como!…◊ siéntzia bei cheret, no bestire! ◊ a contos male fatos si bi torrat! ◊ si tue cun s'imbrógliu ti coloris, as a campare, ma pagu bi fioris! (Cugurra)◊ l’aiant dau chene be pessare duas bortas
3.
terremotos e illuviones no ndhe lis mancat mai, sinducas bi at de ite imbentos aviant vocadu!…(N.Rubanu)◊ si non fit istadu ca mamma mi at lassadu terrinu, bi at de comente avio fatu!
Etymon
ltn.
ibi
Translations
French
y
English
there
Spanish
aquí,
acá,
ahí,
allá,
allí
Italian
ci,
vi (avb)
German
dort,
dorthin.
dhòe, dhòi , avb, prn: dhue,
dhui,
idhoi Definition
foedhu po inditare unu css. logu inue dhue at calecuna cosa, o a inue si movet; coment'e prn. podet inditare css. cosa cun verbos chi suponent coment'e movimentu a una filada, a una bandha
Synonyms e antonyms
be,
dhia,
dhi 1
Sentences
su cras est su mundu prus bellu, sa fantasia dhoi bisat fortuna e saludi ◊ dhoi fut sa genti surruschiendu ◊ in cussu logu dhoi essit cosas màuas ◊ inue dhue at abba frisca? ◊ seu nàsciu in Seulu e dhue seu bíviu ◊ in sa pitzinnia nostra dhue fuit una lughe de incantu ◊ si no dhue pentzat issu pentzaedhoe bosàteros a dhi cricare fémina! ◊ incaraisidhoi a biri! ◊ cessu, curridhoi: ge dh'eus fata!…◊ cumandha e baidhoe! ◊ in su sartu dhue at margianes e sirbones
2.
dhoi fàciu s'acostiada mancai a iscurigadórgiu ◊ no permitit prus a nisciunus de dhui ghetai nudha in cussa terra ◊ ajó ca dhoi andaus nosu!
3.
un'àtera borta pentzadhoe bene a su chi faes! ◊ dhoi càstiu dèu a cussa cosa ◊ a is cosas chi naras tui dhoi creu ◊ dhue ndhe cheret de passiéntzia a dhu cumprèndhere!…
Etymon
ltn.
illoc(que)
Translations
French
y
English
here,
there,
us
Spanish
aquí,
allí,
ahí,
nos
Italian
ci,
vi (avb. stato in luògo,
mòto a luògo),
ci (prn.)
German
dort,
da.
eàllu! , iscl: eddeallu Definition
ea + lu (o + la)
Synonyms e antonyms
allu 2!
/
achelu!,
acoghi!,
ajallu,
edheà!,
millichelu!
Sentences
ealla chi che lórumu si est fata! ◊ in sa labia chi est tota lascinzu, pro pagu chi ti fides, ealla fata! ◊ tota sa fortza tua ealla in cue! ◊ eallu a babbu ingruxadu, isarghendhe su trigu! ◊ eallu s'istedhu de chenadorzu! ◊ eallumiche betzu e chentza cojadu! ◊ s’ammorada mea ealla!
Translations
French
voilà!
English
here he (she,
it) is
Spanish
he aquí,
he allí
Italian
ècco!
German
da!
edheà , avb Synonyms e antonyms
achelu,
acodhu,
addeallu,
allodhu,
midhu
Sentences
edheà sa veridade!
Translations
French
voilà
English
here it is (you are)
Spanish
he aquí,
he allí
Italian
ècco!
German
da.
innòce , avb: innoche,
innoe,
innoga,
innoge,
innoghe,
innòi,
innoxe,
innoxi,
inoce,
inoche,
inoe,
inoga,
inoge,
inoghe,
inoghi,
inoxe,
noxi Definition
su tretu o logu inue est chie est foedhandho, pigau fintzes in su sensu prus largu possíbbile (es. totu su mundu, sa Terra); tempus: cun sa prep. de, s'ora chi unu est foedhandho leau coment'e cuménciu de unu tempus inditau
Synonyms e antonyms
indhenongi,
ineco,
inècondhe,
inolla,
noche,
nongi
| ctr.
cue,
icudhei,
innei
Idioms
csn:
inòchendhe = inoche + ndhe: inòchendhe in ispíritu est restau; a inoche!, a inoche! = agitóriu!, benei a innòi a mi agiudai!; inoghe zosso = innòi in bàsciu; inoghe subra = innòi apitzus; de inoghe a… (tempus) = a cumentzai de immoi fintzas a…
Sentences
me innoge una cópia nodia est sa prus digna de ammiratzione ◊ Sardos, Sardos, a innoghe sa manu, Sardos totu, a innoghe su coro: s'unione, s'afetu est tesoro! (A.Casula)◊ beni a inoghe! ◊ labaidha, bireis ca est arrimada innòi?! ◊ cun cussu dinai me innòi in bidha podis pigai tantis terras ◊ largaisí de innòi, piciochedhus! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ candho morimus lassamus totu inoghe! ◊ innoga za mi aggradat, cun totu custas pitzocas! ◊ inoga che ant meighina pro donzi male ◊ torra a innoje prima de iscorigare!
2.
de innoxi a unu paghedhu mi ndi torras isceda ◊ de inoghe a tandho za bi ndhe cheret!…◊ de innòi a ti ndi sapiri tui su mundu est francas a susu!
3.
a inoche, a inoche chi mi sunt bochindhe!
Etymon
ltn.
in + hoc
Translations
French
ici
English
here
Spanish
aquí,
ahora
Italian
qui,
qua
German
hier.
nce, nche, nchi, nci , avb: che* Definition
avb. chi inditat logu, no sèmpere reale, de una manera pagu precisa, logu indefiniu (foras candho prus ainnanti si narat su foedhu chi inditat custu logu), e prus che àteru giaet un'idea de istesióngiu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est) ma podet inditare fintzes acostimentu: s'impreat istacau de su vrb. si est postu innanti, totu a unu cun su vrb. si est nau apustis (e cun prn. puru): bògache custa cosa!, toca, istesianci!, bessinci!, fuliancedhu!, bogancedhu!, ponincedhu!, ghetancedhu!, leachelu!, remonichelu!, picaenchelu!, vatunchelu!, essimichelu, fulliadechedhu!, enclíticu, nau che unícu foedhu cun sa forma verbale
Synonyms e antonyms
ci
/
bi,
ince
Sentences
nemos cheret andhare a nche batire sa botza ◊ cracu a perda a sa craba chi si nchi istésiat ◊ cumenti as fatu a nce dhu fai istrebedhai, su cani? ◊ oe nce funt is sindacaos ci nosi axudant ◊ sa bitella ti nce dha podes leare! ◊ si nche fit sichia a irfungudare ◊ su gurutu est astrintu ma nche colas ◊ - A si podet? a che sezis? ◊ nci fúliu is carramatzinas ◊ pentzanci e apustis mi arrispundis! ◊ si depeis essiri, esseidenci! ◊ seu intrada a cudha domu ponendidenchi su nasu torra
2.
dennantis a nce pònnere in marina a pè ince boliat peri coràgiu ◊ deo nce pogno sa matessi ispesa ◊ inoghe che cherias tue! ◊ che so essidu in Bono a cumandhu ◊ su pani ponincedhu in sa mesa ◊ e ita nci negótziat innòi? ◊ cussus piscixedhus no abetu prus po nce dhus papai: tengu fàmini!
Translations
French
y,
là,
en
English
there (here)
Spanish
aquí,
acá,
en este lugar,
allá,
allí,
en ese lugar
Italian
ce,
ci,
ne (avv. di luogo)
German
dort,
dorthin,
hier,
da,
hierher,
da durch,
von.