achè , avb, nm: achelu Definition
foedhu chi narant po ammostare una cosa; cositedha de pagu contu, fintzes iscusa, iscórtziga / no cumprèndhere un'achè = no cumprendi una cibudha
Synonyms e antonyms
acodhu,
addeallu,
ajallu,
allodhu,
midhu
/
arraghèscia,
bóciga
Sentences
mih sa luna, achè su chelu cun su mare adhae adhae chi si basant! ◊ achela, in su giardinu anzenu annidada che columba ferida, che umbra de manos réndhidas! (L.Massa)
2.
si agato un'achè ti che bogo dae sas terras mias! ◊ devo dare su contu a su sótziu meu e no cherzo chi bi nascat unu achè
Translations
French
voilà!,
rien,
prétexte
English
here it is!,
trifle,
excuse
Spanish
he aquíahí,
aquíahí tienes
Italian
ècco!,
nonnulla,
pretèsto
German
hier,
nichts.
acò , iscl Definition
foedhu chi atzitzat s'atentzione de unu po abbaidare una cosa chi acontesset
Synonyms e antonyms
lah!,
mih!
Sentences
acò sos castanzeris! ◊ acò s'animale! ◊ acò su mare de Sardigna biaitu e su chelu sou sempre giaru! ◊ acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue, acò sa luna!
2.
e acò chi sa mama si est detzisa de presentare su fizu sou a s'isposa ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama, leat filu a s'ala de sos anzones e ndhe sèberat unu
Etymon
ltn.
eccu(m) hoc
Translations
French
voici!,
voilà!
English
here it is!
Spanish
he aquíahí
Italian
ècco!
German
hier,
da ist.
acódhu , avb, iscl: acollu 1 Definition
est innòi, est bénniu, si bit
Synonyms e antonyms
addeallu,
allodhu,
midhu
Sentences
a s'arbeschidorza acodhos, sos piratas! (G.Sanna)◊ chie tenet dinaris de avassu, de los impiegare acolla s'ora! ◊ che passat una die, duas, tres… a candho acollu totu caratzadu! ◊ si chircas unu padronu, su padronu acollu inoghe!
Translations
French
le voici,
le voilà
English
here he is!
Spanish
¡helo aquí!
Italian
èccolo!
German
Gastfreundschaft,
Heim.
acómi! , iscl Definition
seo innoghe, seo prontu, ma nau pruschetotu chentza prexu
Sentences
acomi torra su padronu tou: s'última iscurrizada nos faghimus! ◊ acomi tristu a zorronada anzena!
Translations
French
me voilà!
English
here I am!
Spanish
¡heme aquí!
Italian
èccomi!
German
da bin ich.
acòndhe! , avb: aconne Definition
acò + ndhe
Synonyms e antonyms
ècondhe!,
mindhe!
Sentences
no bastaiat unu, acondhe un'àteru, de batu, a màulu postu! ◊ che fut apenas essidu unu, acondhe un'àteru chircandhe sa fiza!
Etymon
srd.
Translations
French
en voilà
English
here they are!
Spanish
¡aquíahí tienes otro!
Italian
èccone!
German
da sind welche!
addèa! , avb Definition
foedhu chi narant po ammostare una cosa / addèadi! = addea a tui!, addèabbos! = addea a bosatrus!, addeaghi = eco chi…
Synonyms e antonyms
ecoghi
Sentences
e addea chi li parfeit de bídere una cosa chi si assimizaiat a un'ou!
Etymon
srd.
Translations
French
voici!,
voilà!
English
here it is!
Spanish
¡he aquí,
ahí!
Italian
ècco!
German
siehe da!
allochélu , avb Definition
allodhu in cudhane, adheni!
Synonyms e antonyms
alloncedhu,
billuchelu,
mianchelu,
millichelu
Etymon
srd.
Translations
French
le voilà!
English
here he is!
Spanish
¡helo aquí!
Italian
èccolo!
German
hier ist er!
allódhu , avb, iscl: allollu Definition
foedhu chi si narat, coment'e inditandho, po unu o calecuna cosa chi essit, si biet o benit totinduna
Synonyms e antonyms
achelu,
acodhu,
addeallu,
adhicoe,
ajallu,
edheà,
ellodhu,
lallodhu,
lalu,
midhu,
mirodhu
Sentences
allodhu, dh'apu biu s'istedhu brincadori! ◊ nosu iaus a bolli: pedia sa gràtzia, allodhu in pratza! ◊ mellus a narri "allodhu" che "alloncedhu" ◊ nomenau su molenti… allodhu presenti!
Etymon
srd.
Translations
French
le voilà
English
here he is!
Spanish
¡helo aquí!
Italian
èccolo
German
hier ist er!
allondhédhu , avb Synonyms e antonyms
allodhu,
bidhu,
midhu
Etymon
srd.
Translations
French
le voilà
English
here it is! (he)
Spanish
¡helo aquí!
Italian
èccolo
German
hier ist er!
currellài, currellàre , vrb: currigliare,
currillai,
currillare,
currilliai,
currizare,
currullai,
currullari Definition
andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru
Synonyms e antonyms
currirzare,
curritai,
incorrillai,
iscurrizare,
scurrellai
/
perseghire
/
cobèrrere
Sentences
cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari
2.
mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant!
3.
apu fatu currullai sa conilla
Etymon
srd.
Translations
French
courir
English
to run here and there
Spanish
correr
Italian
córrere qua e là
German
hier und da laufen.
dhòe, dhòi , avb, prn: dhue,
dhui,
idhoi Definition
foedhu po inditare unu css. logu inue dhue at calecuna cosa, o a inue si movet; coment'e prn. podet inditare css. cosa cun verbos chi suponent coment'e movimentu a una filada, a una bandha
Synonyms e antonyms
be,
dhia,
dhi 1
Sentences
su cras est su mundu prus bellu, sa fantasia dhoi bisat fortuna e saludi ◊ dhoi fut sa genti surruschiendu ◊ in cussu logu dhoi essit cosas màuas ◊ inue dhue at abba frisca? ◊ seu nàsciu in Seulu e dhue seu bíviu ◊ in sa pitzinnia nostra dhue fuit una lughe de incantu ◊ si no dhue pentzat issu pentzaedhoe bosàteros a dhi cricare fémina! ◊ incaraisidhoi a biri! ◊ cessu, curridhoi: ge dh'eus fata!…◊ cumandha e baidhoe! ◊ in su sartu dhue at margianes e sirbones
2.
dhoi fàciu s'acostiada mancai a iscurigadórgiu ◊ no permitit prus a nisciunus de dhui ghetai nudha in cussa terra ◊ ajó ca dhoi andaus nosu!
3.
un'àtera borta pentzadhoe bene a su chi faes! ◊ dhoi càstiu dèu a cussa cosa ◊ a is cosas chi naras tui dhoi creu ◊ dhue ndhe cheret de passiéntzia a dhu cumprèndhere!…
Etymon
ltn.
illoc(que)
Translations
French
y
English
here,
there,
us
Spanish
aquí,
allí,
ahí,
nos
Italian
ci,
vi (avb. stato in luògo,
mòto a luògo),
ci (prn.)
German
dort,
da.
eàllu! , iscl: eddeallu Definition
ea + lu (o + la)
Synonyms e antonyms
allu 2!
/
achelu!,
acoghi!,
ajallu,
edheà!,
millichelu!
Sentences
ealla chi che lórumu si est fata! ◊ in sa labia chi est tota lascinzu, pro pagu chi ti fides, ealla fata! ◊ tota sa fortza tua ealla in cue! ◊ eallu a babbu ingruxadu, isarghendhe su trigu! ◊ eallu s'istedhu de chenadorzu! ◊ eallumiche betzu e chentza cojadu! ◊ s’ammorada mea ealla!
Translations
French
voilà!
English
here he (she,
it) is
Spanish
he aquí,
he allí
Italian
ècco!
German
da!
edheà , avb Synonyms e antonyms
achelu,
acodhu,
addeallu,
allodhu,
midhu
Sentences
edheà sa veridade!
Translations
French
voilà
English
here it is (you are)
Spanish
he aquí,
he allí
Italian
ècco!
German
da.
innòce , avb: innoche,
innoe,
innoga,
innoge,
innoghe,
innòi,
innoxe,
innoxi,
inoce,
inoche,
inoe,
inoga,
inoge,
inoghe,
inoghi,
inoxe,
noxi Definition
su tretu o logu inue est chie est foedhandho, pigau fintzes in su sensu prus largu possíbbile (es. totu su mundu, sa Terra); tempus: cun sa prep. de, s'ora chi unu est foedhandho leau coment'e cuménciu de unu tempus inditau
Synonyms e antonyms
indhenongi,
ineco,
inècondhe,
inolla,
noche,
nongi
| ctr.
cue,
icudhei,
innei
Idioms
csn:
inòchendhe = inoche + ndhe: inòchendhe in ispíritu est restau; a inoche!, a inoche! = agitóriu!, benei a innòi a mi agiudai!; inoghe zosso = innòi in bàsciu; inoghe subra = innòi apitzus; de inoghe a… (tempus) = a cumentzai de immoi fintzas a…
Sentences
me innoge una cópia nodia est sa prus digna de ammiratzione ◊ Sardos, Sardos, a innoghe sa manu, Sardos totu, a innoghe su coro: s'unione, s'afetu est tesoro! (A.Casula)◊ beni a inoghe! ◊ labaidha, bireis ca est arrimada innòi?! ◊ cun cussu dinai me innòi in bidha podis pigai tantis terras ◊ largaisí de innòi, piciochedhus! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ candho morimus lassamus totu inoghe! ◊ innoga za mi aggradat, cun totu custas pitzocas! ◊ inoga che ant meighina pro donzi male ◊ torra a innoje prima de iscorigare!
2.
de innoxi a unu paghedhu mi ndi torras isceda ◊ de inoghe a tandho za bi ndhe cheret!…◊ de innòi a ti ndi sapiri tui su mundu est francas a susu!
3.
a inoche, a inoche chi mi sunt bochindhe!
Etymon
ltn.
in + hoc
Translations
French
ici
English
here
Spanish
aquí,
ahora
Italian
qui,
qua
German
hier.
peribellógu , avb Definition
peri su logu, aifatu de su logu
Synonyms e antonyms
apetotu,
totube
Sentences
at ispeigau peribellogu totus is cumpàngius ◊ mi tragat peribellogu sèmpiri de mali in peus
Etymon
srd.
Translations
French
partout
English
everywhere,
here and there
Spanish
por todas partes
Italian
dappertutto,
qua e là
German
überall.