achè , avb, nm: achelu Definizione
foedhu chi narant po ammostare una cosa; cositedha de pagu contu, fintzes iscusa, iscórtziga / no cumprèndhere un'achè = no cumprendi una cibudha
Sinonimi e contrari
acodhu,
addeallu,
ajallu,
allodhu,
midhu
/
arraghèscia,
bóciga
Frasi
mih sa luna, achè su chelu cun su mare adhae adhae chi si basant! ◊ achela, in su giardinu anzenu annidada che columba ferida, che umbra de manos réndhidas! (L.Massa)
2.
si agato un'achè ti che bogo dae sas terras mias! ◊ devo dare su contu a su sótziu meu e no cherzo chi bi nascat unu achè
Traduzioni
Francese
voilà!,
rien,
prétexte
Inglese
here it is!,
trifle,
excuse
Spagnolo
he aquíahí,
aquíahí tienes
Italiano
ècco!,
nonnulla,
pretèsto
Tedesco
hier,
nichts.
acò , iscl Definizione
foedhu chi atzitzat s'atentzione de unu po abbaidare una cosa chi acontesset
Sinonimi e contrari
lah!,
mih!
Frasi
acò sos castanzeris! ◊ acò s'animale! ◊ acò su mare de Sardigna biaitu e su chelu sou sempre giaru! ◊ acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue, acò sa luna!
2.
e acò chi sa mama si est detzisa de presentare su fizu sou a s'isposa ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama, leat filu a s'ala de sos anzones e ndhe sèberat unu
Etimo
ltn.
eccu(m) hoc
Traduzioni
Francese
voici!,
voilà!
Inglese
here it is!
Spagnolo
he aquíahí
Italiano
ècco!
Tedesco
hier,
da ist.
acódhu , avb, iscl: acollu 1 Definizione
est innòi, est bénniu, si bit
Sinonimi e contrari
addeallu,
allodhu,
midhu
Frasi
a s'arbeschidorza acodhos, sos piratas! (G.Sanna)◊ chie tenet dinaris de avassu, de los impiegare acolla s'ora! ◊ che passat una die, duas, tres… a candho acollu totu caratzadu! ◊ si chircas unu padronu, su padronu acollu inoghe!
Traduzioni
Francese
le voici,
le voilà
Inglese
here he is!
Spagnolo
¡helo aquí!
Italiano
èccolo!
Tedesco
Gastfreundschaft,
Heim.
acómi! , iscl Definizione
seo innoghe, seo prontu, ma nau pruschetotu chentza prexu
Frasi
acomi torra su padronu tou: s'última iscurrizada nos faghimus! ◊ acomi tristu a zorronada anzena!
Traduzioni
Francese
me voilà!
Inglese
here I am!
Spagnolo
¡heme aquí!
Italiano
èccomi!
Tedesco
da bin ich.
acòndhe! , avb: aconne Definizione
acò + ndhe
Sinonimi e contrari
ècondhe!,
mindhe!
Frasi
no bastaiat unu, acondhe un'àteru, de batu, a màulu postu! ◊ che fut apenas essidu unu, acondhe un'àteru chircandhe sa fiza!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en voilà
Inglese
here they are!
Spagnolo
¡aquíahí tienes otro!
Italiano
èccone!
Tedesco
da sind welche!
addèa! , avb Definizione
foedhu chi narant po ammostare una cosa / addèadi! = addea a tui!, addèabbos! = addea a bosatrus!, addeaghi = eco chi…
Sinonimi e contrari
ecoghi
Frasi
e addea chi li parfeit de bídere una cosa chi si assimizaiat a un'ou!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
voici!,
voilà!
Inglese
here it is!
Spagnolo
¡he aquí,
ahí!
Italiano
ècco!
Tedesco
siehe da!
allochélu , avb Definizione
allodhu in cudhane, adheni!
Sinonimi e contrari
alloncedhu,
billuchelu,
mianchelu,
millichelu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le voilà!
Inglese
here he is!
Spagnolo
¡helo aquí!
Italiano
èccolo!
Tedesco
hier ist er!
allódhu , avb, iscl: allollu Definizione
foedhu chi si narat, coment'e inditandho, po unu o calecuna cosa chi essit, si biet o benit totinduna
Sinonimi e contrari
achelu,
acodhu,
addeallu,
adhicoe,
ajallu,
edheà,
ellodhu,
lallodhu,
lalu,
midhu,
mirodhu
Frasi
allodhu, dh'apu biu s'istedhu brincadori! ◊ nosu iaus a bolli: pedia sa gràtzia, allodhu in pratza! ◊ mellus a narri "allodhu" che "alloncedhu" ◊ nomenau su molenti… allodhu presenti!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le voilà
Inglese
here he is!
Spagnolo
¡helo aquí!
Italiano
èccolo
Tedesco
hier ist er!
allondhédhu , avb Sinonimi e contrari
allodhu,
bidhu,
midhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le voilà
Inglese
here it is! (he)
Spagnolo
¡helo aquí!
Italiano
èccolo
Tedesco
hier ist er!
currellài, currellàre , vrb: currigliare,
currillai,
currillare,
currilliai,
currizare,
currullai,
currullari Definizione
andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru
Sinonimi e contrari
currirzare,
curritai,
incorrillai,
iscurrizare,
scurrellai
/
perseghire
/
cobèrrere
Frasi
cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari
2.
mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant!
3.
apu fatu currullai sa conilla
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courir
Inglese
to run here and there
Spagnolo
correr
Italiano
córrere qua e là
Tedesco
hier und da laufen.
dhòe, dhòi , avb, prn: dhue,
dhui,
idhoi Definizione
foedhu po inditare unu css. logu inue dhue at calecuna cosa, o a inue si movet; coment'e prn. podet inditare css. cosa cun verbos chi suponent coment'e movimentu a una filada, a una bandha
Sinonimi e contrari
be,
dhia,
dhi 1
Frasi
su cras est su mundu prus bellu, sa fantasia dhoi bisat fortuna e saludi ◊ dhoi fut sa genti surruschiendu ◊ in cussu logu dhoi essit cosas màuas ◊ inue dhue at abba frisca? ◊ seu nàsciu in Seulu e dhue seu bíviu ◊ in sa pitzinnia nostra dhue fuit una lughe de incantu ◊ si no dhue pentzat issu pentzaedhoe bosàteros a dhi cricare fémina! ◊ incaraisidhoi a biri! ◊ cessu, curridhoi: ge dh'eus fata!…◊ cumandha e baidhoe! ◊ in su sartu dhue at margianes e sirbones
2.
dhoi fàciu s'acostiada mancai a iscurigadórgiu ◊ no permitit prus a nisciunus de dhui ghetai nudha in cussa terra ◊ ajó ca dhoi andaus nosu!
3.
un'àtera borta pentzadhoe bene a su chi faes! ◊ dhoi càstiu dèu a cussa cosa ◊ a is cosas chi naras tui dhoi creu ◊ dhue ndhe cheret de passiéntzia a dhu cumprèndhere!…
Etimo
ltn.
illoc(que)
Traduzioni
Francese
y
Inglese
here,
there,
us
Spagnolo
aquí,
allí,
ahí,
nos
Italiano
ci,
vi (avb. stato in luògo,
mòto a luògo),
ci (prn.)
Tedesco
dort,
da.
eàllu! , iscl: eddeallu Definizione
ea + lu (o + la)
Sinonimi e contrari
allu 2!
/
achelu!,
acoghi!,
ajallu,
edheà!,
millichelu!
Frasi
ealla chi che lórumu si est fata! ◊ in sa labia chi est tota lascinzu, pro pagu chi ti fides, ealla fata! ◊ tota sa fortza tua ealla in cue! ◊ eallu a babbu ingruxadu, isarghendhe su trigu! ◊ eallu s'istedhu de chenadorzu! ◊ eallumiche betzu e chentza cojadu! ◊ s’ammorada mea ealla!
Traduzioni
Francese
voilà!
Inglese
here he (she,
it) is
Spagnolo
he aquí,
he allí
Italiano
ècco!
Tedesco
da!
edheà , avb Sinonimi e contrari
achelu,
acodhu,
addeallu,
allodhu,
midhu
Frasi
edheà sa veridade!
Traduzioni
Francese
voilà
Inglese
here it is (you are)
Spagnolo
he aquí,
he allí
Italiano
ècco!
Tedesco
da.
innòce , avb: innoche,
innoe,
innoga,
innoge,
innoghe,
innòi,
innoxe,
innoxi,
inoce,
inoche,
inoe,
inoga,
inoge,
inoghe,
inoghi,
inoxe,
noxi Definizione
su tretu o logu inue est chie est foedhandho, pigau fintzes in su sensu prus largu possíbbile (es. totu su mundu, sa Terra); tempus: cun sa prep. de, s'ora chi unu est foedhandho leau coment'e cuménciu de unu tempus inditau
Sinonimi e contrari
indhenongi,
ineco,
inècondhe,
inolla,
noche,
nongi
| ctr.
cue,
icudhei,
innei
Modi di dire
csn:
inòchendhe = inoche + ndhe: inòchendhe in ispíritu est restau; a inoche!, a inoche! = agitóriu!, benei a innòi a mi agiudai!; inoghe zosso = innòi in bàsciu; inoghe subra = innòi apitzus; de inoghe a… (tempus) = a cumentzai de immoi fintzas a…
Frasi
me innoge una cópia nodia est sa prus digna de ammiratzione ◊ Sardos, Sardos, a innoghe sa manu, Sardos totu, a innoghe su coro: s'unione, s'afetu est tesoro! (A.Casula)◊ beni a inoghe! ◊ labaidha, bireis ca est arrimada innòi?! ◊ cun cussu dinai me innòi in bidha podis pigai tantis terras ◊ largaisí de innòi, piciochedhus! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ candho morimus lassamus totu inoghe! ◊ innoga za mi aggradat, cun totu custas pitzocas! ◊ inoga che ant meighina pro donzi male ◊ torra a innoje prima de iscorigare!
2.
de innoxi a unu paghedhu mi ndi torras isceda ◊ de inoghe a tandho za bi ndhe cheret!…◊ de innòi a ti ndi sapiri tui su mundu est francas a susu!
3.
a inoche, a inoche chi mi sunt bochindhe!
Etimo
ltn.
in + hoc
Traduzioni
Francese
ici
Inglese
here
Spagnolo
aquí,
ahora
Italiano
qui,
qua
Tedesco
hier.
peribellógu , avb Definizione
peri su logu, aifatu de su logu
Sinonimi e contrari
apetotu,
totube
Frasi
at ispeigau peribellogu totus is cumpàngius ◊ mi tragat peribellogu sèmpiri de mali in peus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
partout
Inglese
everywhere,
here and there
Spagnolo
por todas partes
Italiano
dappertutto,
qua e là
Tedesco
überall.