achè , avb, nm: achelu Definitzione
foedhu chi narant po ammostare una cosa; cositedha de pagu contu, fintzes iscusa, iscórtziga / no cumprèndhere un'achè = no cumprendi una cibudha
Sinònimos e contràrios
acodhu,
addeallu,
ajallu,
allodhu,
midhu
/
arraghèscia,
bóciga
Frases
mih sa luna, achè su chelu cun su mare adhae adhae chi si basant! ◊ achela, in su giardinu anzenu annidada che columba ferida, che umbra de manos réndhidas! (L.Massa)
2.
si agato un'achè ti che bogo dae sas terras mias! ◊ devo dare su contu a su sótziu meu e no cherzo chi bi nascat unu achè
Tradutziones
Frantzesu
voilà!,
rien,
prétexte
Ingresu
here it is!,
trifle,
excuse
Ispagnolu
he aquíahí,
aquíahí tienes
Italianu
ècco!,
nonnulla,
pretèsto
Tedescu
hier,
nichts.
acò , iscl Definitzione
foedhu chi atzitzat s'atentzione de unu po abbaidare una cosa chi acontesset
Sinònimos e contràrios
lah!,
mih!
Frases
acò sos castanzeris! ◊ acò s'animale! ◊ acò su mare de Sardigna biaitu e su chelu sou sempre giaru! ◊ acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue, acò sa luna!
2.
e acò chi sa mama si est detzisa de presentare su fizu sou a s'isposa ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama, leat filu a s'ala de sos anzones e ndhe sèberat unu
Ètimu
ltn.
eccu(m) hoc
Tradutziones
Frantzesu
voici!,
voilà!
Ingresu
here it is!
Ispagnolu
he aquíahí
Italianu
ècco!
Tedescu
hier,
da ist.
acódhu , avb, iscl: acollu 1 Definitzione
est innòi, est bénniu, si bit
Sinònimos e contràrios
addeallu,
allodhu,
midhu
Frases
a s'arbeschidorza acodhos, sos piratas! (G.Sanna)◊ chie tenet dinaris de avassu, de los impiegare acolla s'ora! ◊ che passat una die, duas, tres… a candho acollu totu caratzadu! ◊ si chircas unu padronu, su padronu acollu inoghe!
Tradutziones
Frantzesu
le voici,
le voilà
Ingresu
here he is!
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo!
Tedescu
Gastfreundschaft,
Heim.
acómi! , iscl Definitzione
seo innoghe, seo prontu, ma nau pruschetotu chentza prexu
Frases
acomi torra su padronu tou: s'última iscurrizada nos faghimus! ◊ acomi tristu a zorronada anzena!
Tradutziones
Frantzesu
me voilà!
Ingresu
here I am!
Ispagnolu
¡heme aquí!
Italianu
èccomi!
Tedescu
da bin ich.
acòndhe! , avb: aconne Definitzione
acò + ndhe
Sinònimos e contràrios
ècondhe!,
mindhe!
Frases
no bastaiat unu, acondhe un'àteru, de batu, a màulu postu! ◊ che fut apenas essidu unu, acondhe un'àteru chircandhe sa fiza!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
en voilà
Ingresu
here they are!
Ispagnolu
¡aquíahí tienes otro!
Italianu
èccone!
Tedescu
da sind welche!
addèa! , avb Definitzione
foedhu chi narant po ammostare una cosa / addèadi! = addea a tui!, addèabbos! = addea a bosatrus!, addeaghi = eco chi…
Sinònimos e contràrios
ecoghi
Frases
e addea chi li parfeit de bídere una cosa chi si assimizaiat a un'ou!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
voici!,
voilà!
Ingresu
here it is!
Ispagnolu
¡he aquí,
ahí!
Italianu
ècco!
Tedescu
siehe da!
allochélu , avb Definitzione
allodhu in cudhane, adheni!
Sinònimos e contràrios
alloncedhu,
billuchelu,
mianchelu,
millichelu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le voilà!
Ingresu
here he is!
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo!
Tedescu
hier ist er!
allódhu , avb, iscl: allollu Definitzione
foedhu chi si narat, coment'e inditandho, po unu o calecuna cosa chi essit, si biet o benit totinduna
Sinònimos e contràrios
achelu,
acodhu,
addeallu,
adhicoe,
ajallu,
edheà,
ellodhu,
lallodhu,
lalu,
midhu,
mirodhu
Frases
allodhu, dh'apu biu s'istedhu brincadori! ◊ nosu iaus a bolli: pedia sa gràtzia, allodhu in pratza! ◊ mellus a narri "allodhu" che "alloncedhu" ◊ nomenau su molenti… allodhu presenti!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le voilà
Ingresu
here he is!
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo
Tedescu
hier ist er!
allondhédhu , avb Sinònimos e contràrios
allodhu,
bidhu,
midhu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le voilà
Ingresu
here it is! (he)
Ispagnolu
¡helo aquí!
Italianu
èccolo
Tedescu
hier ist er!
currellài, currellàre , vrb: currigliare,
currillai,
currillare,
currilliai,
currizare,
currullai,
currullari Definitzione
andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru
Sinònimos e contràrios
currirzare,
curritai,
incorrillai,
iscurrizare,
scurrellai
/
perseghire
/
cobèrrere
Frases
cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari
2.
mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant!
3.
apu fatu currullai sa conilla
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
courir
Ingresu
to run here and there
Ispagnolu
correr
Italianu
córrere qua e là
Tedescu
hier und da laufen.
dhòe, dhòi , avb, prn: dhue,
dhui,
idhoi Definitzione
foedhu po inditare unu css. logu inue dhue at calecuna cosa, o a inue si movet; coment'e prn. podet inditare css. cosa cun verbos chi suponent coment'e movimentu a una filada, a una bandha
Sinònimos e contràrios
be,
dhia,
dhi 1
Frases
su cras est su mundu prus bellu, sa fantasia dhoi bisat fortuna e saludi ◊ dhoi fut sa genti surruschiendu ◊ in cussu logu dhoi essit cosas màuas ◊ inue dhue at abba frisca? ◊ seu nàsciu in Seulu e dhue seu bíviu ◊ in sa pitzinnia nostra dhue fuit una lughe de incantu ◊ si no dhue pentzat issu pentzaedhoe bosàteros a dhi cricare fémina! ◊ incaraisidhoi a biri! ◊ cessu, curridhoi: ge dh'eus fata!…◊ cumandha e baidhoe! ◊ in su sartu dhue at margianes e sirbones
2.
dhoi fàciu s'acostiada mancai a iscurigadórgiu ◊ no permitit prus a nisciunus de dhui ghetai nudha in cussa terra ◊ ajó ca dhoi andaus nosu!
3.
un'àtera borta pentzadhoe bene a su chi faes! ◊ dhoi càstiu dèu a cussa cosa ◊ a is cosas chi naras tui dhoi creu ◊ dhue ndhe cheret de passiéntzia a dhu cumprèndhere!…
Ètimu
ltn.
illoc(que)
Tradutziones
Frantzesu
y
Ingresu
here,
there,
us
Ispagnolu
aquí,
allí,
ahí,
nos
Italianu
ci,
vi (avb. stato in luògo,
mòto a luògo),
ci (prn.)
Tedescu
dort,
da.
eàllu! , iscl: eddeallu Definitzione
ea + lu (o + la)
Sinònimos e contràrios
allu 2!
/
achelu!,
acoghi!,
ajallu,
edheà!,
millichelu!
Frases
ealla chi che lórumu si est fata! ◊ in sa labia chi est tota lascinzu, pro pagu chi ti fides, ealla fata! ◊ tota sa fortza tua ealla in cue! ◊ eallu a babbu ingruxadu, isarghendhe su trigu! ◊ eallu s'istedhu de chenadorzu! ◊ eallumiche betzu e chentza cojadu! ◊ s’ammorada mea ealla!
Tradutziones
Frantzesu
voilà!
Ingresu
here he (she,
it) is
Ispagnolu
he aquí,
he allí
Italianu
ècco!
Tedescu
da!
edheà , avb Sinònimos e contràrios
achelu,
acodhu,
addeallu,
allodhu,
midhu
Frases
edheà sa veridade!
Tradutziones
Frantzesu
voilà
Ingresu
here it is (you are)
Ispagnolu
he aquí,
he allí
Italianu
ècco!
Tedescu
da.
innòce , avb: innoche,
innoe,
innoga,
innoge,
innoghe,
innòi,
innoxe,
innoxi,
inoce,
inoche,
inoe,
inoga,
inoge,
inoghe,
inoghi,
inoxe,
noxi Definitzione
su tretu o logu inue est chie est foedhandho, pigau fintzes in su sensu prus largu possíbbile (es. totu su mundu, sa Terra); tempus: cun sa prep. de, s'ora chi unu est foedhandho leau coment'e cuménciu de unu tempus inditau
Sinònimos e contràrios
indhenongi,
ineco,
inècondhe,
inolla,
noche,
nongi
| ctr.
cue,
icudhei,
innei
Maneras de nàrrere
csn:
inòchendhe = inoche + ndhe: inòchendhe in ispíritu est restau; a inoche!, a inoche! = agitóriu!, benei a innòi a mi agiudai!; inoghe zosso = innòi in bàsciu; inoghe subra = innòi apitzus; de inoghe a… (tempus) = a cumentzai de immoi fintzas a…
Frases
me innoge una cópia nodia est sa prus digna de ammiratzione ◊ Sardos, Sardos, a innoghe sa manu, Sardos totu, a innoghe su coro: s'unione, s'afetu est tesoro! (A.Casula)◊ beni a inoghe! ◊ labaidha, bireis ca est arrimada innòi?! ◊ cun cussu dinai me innòi in bidha podis pigai tantis terras ◊ largaisí de innòi, piciochedhus! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ candho morimus lassamus totu inoghe! ◊ innoga za mi aggradat, cun totu custas pitzocas! ◊ inoga che ant meighina pro donzi male ◊ torra a innoje prima de iscorigare!
2.
de innoxi a unu paghedhu mi ndi torras isceda ◊ de inoghe a tandho za bi ndhe cheret!…◊ de innòi a ti ndi sapiri tui su mundu est francas a susu!
3.
a inoche, a inoche chi mi sunt bochindhe!
Ètimu
ltn.
in + hoc
Tradutziones
Frantzesu
ici
Ingresu
here
Ispagnolu
aquí,
ahora
Italianu
qui,
qua
Tedescu
hier.
peribellógu , avb Definitzione
peri su logu, aifatu de su logu
Sinònimos e contràrios
apetotu,
totube
Frases
at ispeigau peribellogu totus is cumpàngius ◊ mi tragat peribellogu sèmpiri de mali in peus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
partout
Ingresu
everywhere,
here and there
Ispagnolu
por todas partes
Italianu
dappertutto,
qua e là
Tedescu
überall.