Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arróscu , nm, nf: arruscu, orrusca, rusca* Definition su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas Sentences bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu Scientific Terminology rbr Translations French seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège English second rind of cork-tree Spanish segunda capa del corcho Italian secónda scòrza del sùghero German die zweite Korkrinde.

càpa , nf: gapa Definition genia de trastu (fintzes de preide) a bestire in pitzu; pígiu biancu fatu cun abru de ou murigau cun tzúcuru chi si ponet in pitzu a is pabassinos o àteros druches; genia de fogighedha chi imbodhigat su granu, segundhu su laore; in is gimineras, su cugudhu, pigighedhu de muru chi faet artzandho e menguandho, acabbat in artu a punta, po che acumpangiare su fumu a su fumajolu; s'orroda o peana de linna ue s'incàsciat su braxeri, a manera chi no istet in terra e de dhue pòdere fintzes acostire e pònnere is peis Sentences si est imboligadu in sa capa ◊ si su mortu fiat erricu, su préide si poniat sa capa froria, de grória 2. sa capa de sos pabassinos si faghet cun arbu de ou e túcaru ◊ a is pabassinas dèu dhis pòngiu sa capa cun sa tregea ◊ sa capa dha ponint a is mustatzolus 3. s'ispiga portat is naus, is naus portant sa camisedha o capa chi finit cun s'arista 4. suta de sa capa in sa ziminea bi istamus totu sétzidos in su fogu Surnames and Proverbs smb: Cappa Scientific Terminology bst, drc, rbr Translations French cape English cloak Spanish capa, glaseado, campana Italian cappa, glassa German Kappenmantel, Glasur.

capamàgna , nf Definition genia de bestimentu de preide, mannu, largu, po is funtziones de crésia / manera de nàrrere: èssere in c. = èssere bestios cun bestimentu de lussu, a meda Scientific Terminology prdc Translations French chape English cope Spanish capa pluvial Italian piviale German Pluviale.

mànta , nf: ammanta, màntua Definition ammontu prus che àteru lébiu, de pònnere a pígiu de pitzu in su letu, in pitzu de s'àteru ammontu; su pilu (e colore) de un'animale Synonyms e antonyms coce / bentina, intinnu Sentences sa manta chi zuchio a cuzicura dae su letu mi ndhe ant istratzadu ◊ at pigau sa manta de su letu e dh’at ghetada in palas de su béciu ◊ su pipiu in su letu s’acugúciat asuta de is mantas po iscadhiai su perígulu Surnames and Proverbs smb: Manta Scientific Terminology ts Etymon ctl., spn. manta Translations French couvre-lit English bedcover Spanish colcha, capa Italian coprilètto German Tagesdecke.

mantédhu , nm Definition genia de bestimentu de mannu, longu, a betare in codhos coment'e a imbodhigadura, grussu Synonyms e antonyms manteu Sentences fit totu ammuntau in su mantedhu Scientific Terminology bst Translations French manteau English mantle Spanish capa Italian mantèllo German Umhang, Mantel.

màntu , nm Definition genia de ammontu de fémina, de orrobba bona, fine, a betare in pitzu e coment'e a imbodhigadura, apertu ananti, longu meda; a logos est su muncadore mannu de seda, ma giaet su númene a totu su costúmene puru; si narat fintzes po bentina, colore de su pilu de su bestiàmene mannu Idioms csn: is mantus = sa montedhada, is nuis chi acarraxant is àrias (mantu ’e bentu, mant'e ària = nue forte de bentu) Sentences pro sogru meu su tempus mi dades de li tèssere unu mantu ◊ custu mantu aggradessi e tènelu arribbadu pro s'isposa chi ti as a leare ◊ su mantu de Nostra Segnora est de seda ◊ nade, Segnora, pro chie mantu niedhu portades? 2. a bortas arribbat mantu lizeru che alenu de pitzinnu ◊ no tenit assébiu gherrendi cun mantus e bentus contràrius Scientific Terminology bst Translations French manteau, pelage (des animaux) English mantle Spanish manto, capa Italian manto German Mantel, Fell.

pàntama , nf Definition su primu pígiu de sa terra totu arraighinas de s'erba a bisura de pedhe Etymon srd. Translations French gazon English grass mantle Spanish capa superior del suelo Italian cótica (erbosa) German Grasnarbe.

pígiu , nm, nf: pígliu, piju, pílgiu, pilla, pillai, pillu, pitzu 1, pixe, pixu 1, piza, pizu Definition css. cosa lada o istérria meda e fine (assumancu po s'istérria chi tenet), sa parte prus in pitzu, de fora, de sa cosa, ma si narat fintzes de bestimentu postu in dossu in cantu distintu de un’àteru e de ammontu po letu; foedhandho de logu, su matedu cracu chi dhu'est créschiu; in cobertantza, fintzes manera de fàere a ingannu, a trassa; a logos, is pillus funt una calidade de macarrones; foedhandho de domos, de fràigu, pitzu est fintzes pianu (su pitzu = su primu pianu; su pitzu de mesu = su pianu in mesu de àteros duos)/ min. pizaredhu, pizighedhu (a/c.: candho si narat cantos funt is pígios de una matessi cosa, su foedhu si fúrriat a piza, pilla, a bortas fintzes cun sa /s/ de su pl.: una pilla, dua piza, tre piza, cuatru pillas, bàtoro piza); is píglius = a logos, pistocu, pane carasau; avb. (èssere de una cosa) pígiu pigiu = itl. affiorante, superficiale Synonyms e antonyms pidhoncu, pillada, subrafaci / bestimenta, cuguzura / còglia / filedhos, pinnica, trassa / cdh. píciu Idioms csn: pillu de lati = mantega; avb. a pillu a pillu, pizu pizu (pizubizu)= subra subra, chentza falare a fundhu; a pillus a pillus = a pilladas, a pizos, a pillais (èssiri, pònniri a unu, a dus pillais); bogare, bogai a p. carchi cosa = imbentare, ispedientare, bogai a claru; essire a pizu = essire fora de si poder bídere, intèndhere; perda a pillus = chi essit a iscatas, a cantos lados, a tellas; pillu de pasta = pasta tesa a fine (es. pane carasau); fai pillu = pònnere su pizu (nadu de late, binu e gai); a pizas de denote = intro de note, a note russa Sentences apu fatu su lentzoru a cuatru pillas ◊ bogadiche carchi pizu ca est calura! ◊ in su letu bi amus postu un'àteru pizu ca est fritu ◊ a su pamentu li ant postu una piza de tzimentu ◊ frochendhe in pag'ora at postu pizu russu ◊ s'abbolotu chircat de pònnere pizu peri in sas abbas netas ◊ su late at fatu su pizu ◊ su pitzinnu at bogau una piza de pane ◊ su pani carasau essit a píglius ◊ cosatzas de leare a piju in apretos de nie a las brujare ◊ est frius e no fait a drommí a pillu de lentzolu ◊ cussa butíglia portat pillu de binu ◊ poltat su brutore a tre piza ◊ nc'est su pruini a pilla ◊ po fai cruguxonis sa pasta tocat a dha tendi a pillus ◊ cun sa màchina faiaus is pixos de is culurgiones 2. ghite ses faghendhe in custu pizu totu ispinas? ◊ in cussos pizos no si bi podet colare de sa malesa ◊ pastores e catzadores connoschent bassuras e pizos ◊ sas berbeghes che sunt in cussu pizu, ca bi agatant cosa frisca 3. aspeta chi cussa cosa chi as ghetau a s'àcua ndi àmpuit a pillu 4. totus intregaus a is tiaus funt, sa genti, a bogai a pillu fintzas màchina de fuedhai! ◊ e ite amus a bogare a pizu, nois, chi semus betzos?!…◊ pro no pèrdere gutzu su sartitzu orrostindhe li afranzat pane a pitzu a pitzu ◊ dhoi fut sa cosa de papai a pillas a pillas ◊ boghit a pillu su dinai! ◊ cussas pesant a pizas de denote po fàchere su pane (A.M.Carta) Surnames and Proverbs smb: Pillai Etymon ltn. pilleus Translations French couche, feuille, surface English foil, layer, surface Spanish capa, hoja, superficie Italian strato, sfòglia, superfìcie German Schicht, Folie, Oberfläche.

pillàda , nf: pirada Definition css. cosa lada o istérria meda e fine (cunforma a sa largària), fintzes pígios unu in pitzu de s'àteru, pígios a pira Synonyms e antonyms impizada, pígiu, pirada 1 Idioms csn: avb. a pilladas a pilladas = a pizos; una pillada de pani, una de casu = pane e casu a pizu pizu, unu pizu de s'unu e unu de s'àteru Sentences literaus de talentu ant lassau pilladas de paperi po connòsciri s'istória de Castedhu ◊ dhoi at una pillada de carcina arruta de su muru Etymon srd. Translations French couche, strate English layer Spanish capa Italian strato German Schicht.

talloràxu , agt, nm: telloràrgiu, telloraxi, telloraxu, telluràrgiu, telluraxu Definition nau de logu totu orroca ue is pedras chi essint funt de ladu a pígiu grussu totu pínnigu / terra telluràrgia = a pígiu fine, logu de pedra chi essit a pígios Synonyms e antonyms labidarzu, latatza, praicàrgiu, razile, tellaja Sentences sa perda de su telloraxi fait a dh'isperrai po intellai su logu Scientific Terminology slg Etymon srdn. Translations French strate pierreux English stony layer Spanish capa de piedras llanas Italian strato lapidóso German Kiesschicht.