acajonàre , vrb: cajonare Definition
betare a unu is curpas de unu dannu; fàere dannu, fàere a manera chi unu tèngiat dannu
Synonyms e antonyms
acriminai,
acrupai,
acusai,
imputai,
incrupai,
incausai
/
causai
Sentences
ahi, mi acajonas, tue, e mi das tragos frecuente: mi acusas barbaramente chi ti apo amore afaltzadu! ◊ pustis chi a faedhare mi as fortzadu mi acajonas de aer faedhadu?! (P.Mossa)
2.
tantu dannu reparade chi mi azis acajonadu!
Etymon
itl.
accagionare
Translations
French
accuser
English
to accuse
Spanish
inculpar,
culpar,
perjudicar
Italian
incolpare,
cagionare
German
beschuldigen,
schaden.
addagnài , vrb: addannae,
addannai,
addannare,
addanniai,
dannai Definition
fàere dannu, dannos; fàere male, guastu / denti addagnada = mantzada
Synonyms e antonyms
guastai,
indomaxai,
nòcere,
scalabrai
| ctr.
sanare
Sentences
sa cilixia at addagnau su trigu ◊ su píbiri no pistis, chi addagnat a su nasu! ◊ custus drucis no addànniant is cascialis
Etymon
spn?
Translations
French
endommager
English
to damage
Spanish
perjudicar,
dañar
Italian
danneggiare
German
beschädigen.
bisastràre , vrb: abbisastrare,
biseltrare,
bisestrare Definition
pònnere bisestru, fàere istrúpiu, dannu mannu a unu, a una mata, a una cosa
Synonyms e antonyms
abbutinare,
bistrasciare,
degogliai,
destrossai,
iscempiai,
iselmorare,
istropiare
Sentences
s'acheta mi est ruta e si est bisestrada ◊ su bentu de sa malignidade bisastrat sos ànimos trassicos ◊ acudie pínnicos pro sarbare su restu de custa terra nostra bisastrada! ◊ cussu pisedhu si bisestrat cun cussa forramenta, si bi la lassades ◊ nachi unu terremoto at bisestradu su Giapone
Etymon
srd.
Translations
French
dévaster,
endommager,
nuir
English
to devastate
Spanish
perjudicar,
dañar
Italian
devastare,
danneggiare
German
verwüsten,
zerstören,
beschädigen.
iscalabràre , vrb: iscalambrare,
iscalavrare,
iscalavriare,
scalabrai Definition
guastare, segare, fàere dannu, arrasigare sa pedhe
Synonyms e antonyms
addagnai,
indomaxai
/
arroinare,
atzimare,
azinare,
dissantarare,
ifasciare,
irderrúere,
iscempiai,
isciarrocai,
isperrumai,
strupiai
/
iscorazire
Sentences
mi ponzeint manu e mi lasseint che linu bargadadu, ma no mi ant iscalabradu e su chi fia so ◊ bi aiat tres ómines chin sa conca iscalavriata dae sos carches de sos animales ◊ cusse chin su bachedhu m’iscalavriaiat su gatile, chi giuchia sèmpere a bullones e ispilitu
Etymon
spn.
descalabrar
Translations
French
endommager
English
to damage
Spanish
perjudicar,
dañar
Italian
danneggiare
German
beschädigen.
nòcere , vrb: nòchere,
nòciri,
nògere,
nòghere,
nògiri,
noxi 1,
nòxiri Definition
fàere dannu o male, pònnere neghe a sa salude, a sa nedidesa de su cristianu, de sa cosa, de s'animale o matedu / pps. nóchidu, nóciu, nógiu (nó-ci-u, nó-gi-u)
Synonyms e antonyms
addagnai,
danneficai,
indomaxai,
scalabrai
| ctr.
giuai,
rechèdere
Sentences
is mortos no podent nògere a nemos ◊ ello chie ti est nochendhe chi no ti podes irbojare? ◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ a isse no li noghet ne caldu e ne fritu ◊ no si at a noxi prus nisciunu ingannu ◊ su mufore noghet a sas binzas ◊ a sa màchina li noghet a la dassare fora ◊ no ti pighis ferenu ca ti nocit!◊ cust'ària ti nogit!◊ su chi apu fatu no mi est nóciu
2.
fuo zente connota e logos mios, mi noghet su tocu ’e sas campanas (A.Spano)
Etymon
ltn.
nocere
Translations
French
nuire
English
to harm
Spanish
perjudicar,
dañar
Italian
nuòcere,
pregiudicare
German
schaden.
tacài 1 , vrb: tacare Definition
pònnere taca, imbrutare faendho tacas; nòghere a sa salude
Synonyms e antonyms
ammaciae,
macrare,
maculai 1,
punciai
| ctr.
smanciai
/
aciacai,
atzacorare,
inciacai,
nòcere,
tachignare,
tunconire
Sentences
no bortes s'imbustu a s'infache, si no cheres a lu tacare ◊ su sutzu de sa melaeranu tacat e no ndhe andhat prus ◊ e za no tacat, mih, su mústiu!…◊ si no ti pones guantes a tirare erba ti tacat sas manos
2.
su bentu fritu no ti at mai tacadu e ne fatu male ◊ su bene sou za est seguru: no siat chi bi lu tachent sos fritos de bennarzu, puru!…
Etymon
ctl.
tacar
Translations
French
tacher,
nuire
English
to stain,
to injure
Spanish
manchar,
perjudicar la salud
Italian
macchiare,
chiazzare,
nuòcere
German
beflecken,
schaden.