achipíre, achipíri , vrb Definition
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Synonyms e antonyms
achivire,
aciviri,
acodie
Idioms
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Sentences
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Etymon
itl.
accivire
Translations
French
faire vite,
travailler efficacement
English
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Spanish
despachar
Italian
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
German
leisten,
schaffen.
afracongiài , vrb Definition
su si pònnere a fàere, a trebballare, su istare sèmpere faendho
Synonyms e antonyms
afainai
Etymon
srd.
Translations
French
s'empresser avec assiduité
English
to busy oneself
Spanish
ajetrear
Italian
lavorare con assiduità,
affaccendarsi
German
sich beschäftigen.
allimbràre , vrb Definition
papare cun asuria
Synonyms e antonyms
lambrire,
irrujonare,
istruntzonare
Etymon
srd.
Translations
French
manger comme un goinfre
English
to eat greedily
Spanish
comer con avidez,
a dos carrillos
Italian
mangiare con ingordìgia
German
gierig essen.
ammajucàre , vrb Definition
pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas
Synonyms e antonyms
ammajucolare
Etymon
srd.
Translations
French
traiter avec douceur (ou avec les égards voulus)
English
to treats.o. with kindness
Spanish
coger por las buenas
Italian
prènder con le buòne
German
jdm. gut zureden.
ammossàre , vrb Definition
papare a móssigos mannos, pigare a móssigos
Synonyms e antonyms
addentai,
addenticare,
iscafitai,
monsiare,
mòssere
Sentences
l'ammossat su matzone a mossu licu (P.Casu)◊ mi bidia minoredhu ammossendhe mela birde porrale
Etymon
srd.
Translations
French
mordre avec avidité
English
to bite greedly
Spanish
morder con avidez
Italian
mòrdere con avidità
German
gierig beißen.
aperrighinàre , vrb Definition
no bòllere intèndhere s’arrexone de s'àteru, fàere a conca sua chentza bòllere ascurtare nudha, pecare a perronia
Synonyms e antonyms
abbetiae,
aconchinae,
acorrochinare,
intestai,
tostoinare
Etymon
srd.
Translations
French
s'obstiner,
s'entêter
English
to be obstinate
Spanish
emperrarse
Italian
fermarsi a lungo con ostinatézza,
incaponirsi
German
auf seinem Kopf bestehen,
sich versteifen.
apiliàre , vrb rfl: apilliare Definition
bènnere su disígiu, pigare a disígiu, disigiare forte, pedire ccn. cosa (o fintzes gente, agiudu) chi s'iat a bòllere; fintzes atacare, andhare o cúrrere aifatu po cracare
Synonyms e antonyms
apeliai
Sentences
si est apilliadu a li dare cosa ◊ sos fizos si sunt apiliados a sa mama ◊ sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ ite balet cust'umanu apiliare sentza ischire pro pòdere isperare si avreschet un'àteru manzanu? (G.A.Salis)◊ a sos carvonajos si apillieit a li dare su carvone ◊ so apilliadu a erba ◊ ti ses apilliadu a una castigada: no agataias una fémina menzus?!
2.
donzi borta chi bogo a pizu carchi faina paret chi si mi apíliet su malejanu ◊ si li sunt apilliados sos canes che dimónios
Etymon
itl.
appigliare
Translations
French
désirer ardemment
English
to have a strong wish,
to ask insistently
Spanish
anhelar,
pedir con insistencia
Italian
avére fòrte desidèrio,
chièdere con insistènza
German
wünschen,
eindringlich bitten.
apitàre , vrb: apitzare 1 Definition
istare apitu, abbaidandho a ccn. disigiandho de su chi tenet, o chi portat, coment’e pedindho a ndhe dhi giare
Synonyms e antonyms
acogai,
apatèssiri,
apedhiae,
apètere,
apetire,
desizare
Sentences
proite depo istare apitendhe abbaidendhe a manos suas?! ◊ istat apita apita abbaidendhe a li dare cosa candho si ndhe podet triballare! ◊ sa pisedhina est apitendhe sa cariasa ◊ lèvache cussu cane ca est apitendhe sa peta! ◊ sas pitzocas in partza e sos ómines abbadiandhe e apitzandhe!
Etymon
srd.
Translations
French
convoiter
English
to crave for
Spanish
desear,
codiciar
Italian
bramare,
guardare con desidèrio
German
begehren.
apodhicàre , vrb: apodhigae,
apodhigai,
apodhigare,
podhicare Definition
su istare totu tocandho cun is pódhighes, ponendho is pódhighes apitzu de is cosas sentza de bisóngiu, imbrutandhodhas (e, segundu ite si tocat, faendho male puru, giaendho dolore, ma fintzes po vísita o àteru); fintzes trebballare a pódhighes (es. su casu)
Synonyms e antonyms
afarrancae,
ammanuncai,
cariedhare
Sentences
ohi ite tológiu candho apódhigant s'ógiu! ◊ donzi mermu ti ant apodhicau ◊ sa morte isetat chin gúrpinos risitos de acunnortu pro nos apodhicare sas pèrelas de s'ànima (F.Satta)◊ su dotore mi at apodhigau bene in préchias
2.
cussa picioca dh'ant apodhigada a deretu e a trevessu!
Etymon
srd.
Translations
French
toucher du doigt
English
to touch
Spanish
toquetear con los dedos
Italian
toccare,
tastare con le dita
German
berühren,
betasten.
aponciài , vrb: (a-pon-ci-a-i)
aponsare,
aponsiae,
aponsiare,
apontziai,
apontziare,
apuntziai,
apuntziare,
puntziare Definition
su si giare a bíere sériu, coment'e giaendhosi importu mannu o fintzes credendhosi pagu; camminare, foedhare o fàere sa cosa tropu addàsiu, tropu a sa lena; a logos fintzes ammurrionare, primmare / apontziai su murru = itl. stòrcere il muso
Synonyms e antonyms
allodhiai
Sentences
su piciocu arricu si fut apontziau candu Gesús dh'iat nau de bendi totu e de dhu donai a is pòburus
Etymon
itl.
ponzare
Translations
French
parler avec affectation
English
to speak affectedly
Spanish
hablar con afectación
Italian
parlare con gravità,
con affettazióne
German
ernst,
in gezierter Weise sprechen.
arrebbócu , nm Definition
carda de prantu, de arrennegu
Synonyms e antonyms
arrebbentu
Etymon
srd.
Translations
French
rage réprimée avec de chaudes larmes
English
anger reprimed with an implacable cry
Spanish
arrebato de ira
Italian
ira reprèssa con pianto implacàbile
German
verhaltener Zorn.
arregortzài , vrb: arregurtzai Definition
pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare
Etymon
ctl.
regalzar
Translations
French
boucher des fissures avec de petits bouts de pierre
English
to splinter again
Spanish
encascotar,
rellenar
Italian
riempire con schégge di piètra le fessure dei muri,
rinverzare
German
mit Spänen oder Splittern verstopfen.
arrepicài 2, arrepicàre , vrb rfl: repicare Definition
su si pònnere bene de bestimentu, cuncordare cun arrepicus
Synonyms e antonyms
allaputzai,
impompitare
Sentences
ma càstia comenti si arrepicat custa bècia! ◊ est totu bèni arrepicau, oi
Etymon
spn.
repicarse
Translations
French
se pomponner
English
to wear frills,
to dress elegantly
Spanish
acicalarse
Italian
ornarsi di frónzoli,
vestire con eleganza
German
sich mit Flitterwerk schmücken,
sich mit Eleganz kleiden.
arrogantàre , vrb: arrogantziare Definition
foedhare male, arrespòndhere, brigare, coment'e faendho is prepotentes, is barrosos, is tostorrudos, chentza bòllere arreconnòschere s'arrexone de is àteros; fàere is prepotentes / a. su trotu = pretare su dortu, sighire a pretènnere sa resone ischindhe de no ndh'àere
Synonyms e antonyms
abbetiae,
campaniare
Sentences
arrogantat sena frenu e puntígliat pro dogni gnagneria ◊ cudhos sunt torrados a arrogantare cun issu, a bortas a briga e a bortas in paghe ◊ Rosina si los leit amore amore e sos balentes no apeint prus it'e arrogantare ◊ insistis e poi no la piantas, ischindhe chi as tortu e arrogantas! (T.Curcu)
2.
su fogu est arrogantziendhe: peri sa carrela sunt brujendhe pabilu, fozos, e sa zente fuit gridendhe
Etymon
srd.
Translations
French
parler avec arrogance
English
to speak with arrogance
Spanish
hablar con arrogancia
Italian
parlare con arroganza
German
mit Anmaßung sprechen.
atoliàre , vrb: atuliare Definition
fàere is cosas impresse e bene chentza istare perdendho tempus faendho e chentza fàere: a logos dhu narant in su sensu de iscumbatare, fàere unu cunfrontu, atobiare, tzerriare a su matessi logu
Synonyms e antonyms
afiliatare,
spodhai
Sentences
za ti ndhe cheret de tempus a ndhe atuliare!…◊ istat sempre faghindhe ma no ndhe atúliat, no, de sa cosa! ◊ e candho ndhe atúlias a collire una maghinada de olia collindhe a una a una?!
2.
suta su palcu si atzendhiant sos cuntrestos pro atoliare cale fit su mezus poeta cantendhe (S.Patatu)
Etymon
srd.
Translations
French
faire vite,
travailler efficacement
English
to work efficiently
Spanish
trabajar bien,
despachar
Italian
lavorare,
fare con efficiènza
German
tüchtig arbeiten.
atracàe, atracài , vrb Definition
sodigare, giare a pitzu, betare manos a unu a trampa candho no si dh’ibertat
Synonyms e antonyms
atacai,
atrapare 1
Sentences
a cussa fémina dh'enta atracada in tali logu e furau ndi dh'enta s'oraria ◊ peronòspera e pesta niedha funt atracandu sa sarmenta, e àteras pestas prus malas funt atracandu sa limba nostra! (G.C.Mameli)
Translations
French
attaquer,
surprendre qqn. par la ruse
English
to catch by fraud
Spanish
atracar
Italian
assalire,
sorprèndere con inganno
German
überfallen,
erwischen.
atracàre , vrb: atragare,
atregare Definition
su si cuare, firmare, camminare firmandhosi dónnia tanti giaendho atentzione po no si fàere a bíere, iscocandho
Synonyms e antonyms
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
apatai,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
intuzare,
istichire,
istumponai,
tudai
Sentences
sa robba si est atregada ◊ su lèpere est a s'atrega atrega ◊ su batu ch'est essidu atrega atrega ◊ sa gatu li est andhada a s'atrega atrega, a su sórighe, e candho che fit acurtzu che li est brincada a subra ◊ atracatu in su canale, mai ti cheres mustrare (G.Farris)◊ si est atracatu in d-una tupa isetandhe s'inimicu ◊ inoghe colat lestru, mancu si atregat
Translations
French
marcher avec circonspection en s'arrêtant
English
to walk cautiously
Spanish
esconderse,
andar con circunspección
Italian
nascóndersi,
camminare con circospezióne,
soffermàndosi
German
sich verstecken,
mit Vorsicht gehen.
cadeliàre , vrb: cadoliare Definition
àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu
Synonyms e antonyms
acolomizare,
arresparmiai,
avitare,
istraviare 1
| ctr.
perdimentare,
sperditziai
Idioms
csn:
pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai
Sentences
apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente
2.
si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai
Translations
French
gagner de quoi vivre à la sueur de son front
English
to gain with sacrifice
Spanish
gañar con sacrificio
Italian
guadagnare con sacrifìcio
German
mühsam verdienen.
cadredhài , vrb: cadredhare,
cardedhai,
cardidhari,
cradedhare Definition
fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida
Synonyms e antonyms
catrichidhare,
ispeinchinare,
istrumpidare,
matanare,
scadronai
/
iscradedhiare
Sentences
si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!…
2.
candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina
Translations
French
se démener
English
to fidget
Spanish
agitar
Italian
agitarsi,
dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs
German
sich hin und her bewegen.
cadredhaméntu , nm Definition
su atripare is peis a terra comente faet chie no bolet abbarrare o no bolet calecuna cosa
Synonyms e antonyms
acuadhinadura,
cadredhada,
cadredhadura,
cadredhu
Etymon
srd.
Translations
French
remuement de pieds par souffrance
English
fidgeting
Spanish
forcejeo de los pies
Italian
dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs
German
Schlenkern.