Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acastài, acastàre , vrb: aggastare Definition parare arratza bona, prus bona Synonyms e antonyms acartare, arraciai Sentences comporadu ch'at porcos in Sarule e giutos a s'ingrassa màscios de acastare in sa Trexenta ◊ pro acastare sas bacas insoro cheriant boes de sa Pianarza Etymon srd. Translations French sélectionner English to grade Spanish seleccionar la raza Italian selezionare la razza German selektieren.

adhàe , avb, prep: adhane, adhai Definition logu atesu de chie est foedhandho, a s'àtera parte (ctr. ainche) Synonyms e antonyms adhàeche, adhei, adhia 1, cudhia / atesu Sentences tia cherrer bolare adhae adhae! ◊ so campanaju de sa turre e mandho adhae su sonu (F.Sechi)◊ como totu mi timent che a sa runza e si mi bient che ródiant adhane! ◊ sos faros de sas màchinas che lampant sa lughe adhae 2. ch'est adhae de riu ◊ colpat su matzucu a sa tzega adhae de letu ◊ mi so pompiandhe addananti e adha'e segus Etymon ltn. illac Translations French là English there Spanish allí, allá Italian là German dort.

adhía 1 , prep, nf Definition a s'àtera parte de…, a cudh'ala de…, prus atesu de…; s'àtera parte, apalas de… Synonyms e antonyms adhae, asegus, avatu Sentences s'ortu miu est adhia de s'istrada ◊ mi as agatadu adhia de is làcanas ◊ is ferrus de pudai funt in su tascapani adhia de sa porta ◊ ita fiast ascurtendi adhia de sa porta?! ◊ in sa becesa puru, adhia de aundi s'istrantaxat sa làcana de is bisus, apubu ancora is bellesas chi mi ant donau allirghia 2. bivu s'úrtimu bisu téndiu a s'adhia de sa làcana de is bisus Translations French au-delà de…, de l'autre côté de… English further Spanish más allá, allende Italian óltre, di là da… German weit, jenseits.

afenàre , vrb Definition abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Synonyms e antonyms incubae Sentences teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Etymon srd. Translations French affener, contracter la strongylose English to feed on hay, to catch strongylosis Spanish dar el heno, coger la strongilosis Italian affienare, contrarre la strongilósi German mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

aggangusàre , vrb Definition pònnere s’atzavoga, sa puligada, istrínghere in su tzugu cun ambas manos a unu de no dhi lassare torrare àlidu ne passare sàmbene Synonyms e antonyms aggangae, aggrangugliare, aggangulitare, apuligare Etymon srd. Translations French étrangler English to strangle Spanish estrangular Italian prèndere per la góla German würgen.

aggrillàu , agt Definition nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca Synonyms e antonyms acascabellau, dengosu, schinitzosu Etymon srd. Translations French qui est plein de lubies English to be full of whims Spanish soliviantado Italian che ha grilli per la tèsta German wer Grillen im Kopf hat.

aggrinzàre , vrb Definition fàere sa bia de conca, petenandho is pilos Translations French faire la raie English to part (hair) Spanish hacer la raya del pelo Italian fare la scriminatura German scheiteln.

allutzàre , vrb Definition castiare cun atentzione atesu Synonyms e antonyms abbadiai, allutae, annotare, apompiai, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Sentences totinduna si parat múdrigu allutzendhe su bultu de sa santa che unu pedidore Etymon itl. alluciare Translations French ouvrir grand les yeux English to keep one's eye peeled, to look far away Spanish aguzar la vista Italian guardare lontano, aguzzare la vista German fern schauen, den Blick schärfen.

amicàre , vrb rfl: amigai, amigare Definition fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada Synonyms e antonyms afancedhae, afantare, amicitziare, ammestadai Sentences pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos Etymon ctl., spn. amigar(se) Translations French vivre en concubinage English to find a mistress Spanish tener un amante Italian farsi l'amante, la concubina German einen Liebhaber haben.

ammamizàre , vrb: ammammizare Definition nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama Synonyms e antonyms ammammaritzare Sentences cussos crabitos si sunt ammamizados Etymon srd. Translations French se réfugier dans les bras de sa mère English to shelter by one's own mother Spanish enmadrarse Italian rifugiarsi prèsso la madre, èssere mólto attaccato alla madre German sehr an der Mutter hängen.

arragiolàre , vrb: arrajolare, arregiolare 1, arrejolare Definition ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda Synonyms e antonyms arragiolire, arraulare / airai, arrannegai, inchietae Sentences currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare! 2. cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese) Etymon ltn. rabies Translations French être atteints de la rage English to catch rabies Spanish rabiar Italian prèndere la ràbbia German sich die Tollwut zuziehen.

arragiolíre , vrb: arrajolire, arrazolire, arrejolire Definition ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu Synonyms e antonyms arragiolare* / achibberare, acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai, insutzuligai, intziminire, renignai Sentences dae atentu ca cussu cane est arrejolidu! 2. candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu Translations French se mettre en colère English to rage Spanish padecer la rabia, encolerizarse Italian contrarre la ràbbia, arrabbiarsi German sich die Tollwut zuziehen, zornig werden.

arrastài , vrb: arrastare, arrastari, arrastrai, rastai Definition andhare a s'arrastu de sa fera, pigare s'arrancu, fragare; sighire o pònnere aifatu de s'ormina, de is arrastos Synonyms e antonyms acarigai, annajare, annàsere, fiagare, isimare, nuscai, semare 1 / addromare, atratare, ildarrastare, orminare, trateare Sentences su cani miu at arrastau sa perdixi ◊ recuias a domo arrastendhe sabores dae tesu Etymon srd. Translations French flairer le gibier English to scent game Spanish rastrear Italian fiutare la selvaggina German wittern.

arremàre , vrb Definition ingòllere rema, arremadiu Synonyms e antonyms acatarrare, arrasfriai, arremadiai, arrumai Etymon srd. Translations French attraper la rhinite English to catch rhinitis Spanish coger la rinitis Italian prèndere la rinite German sich die Rhinitis holen.

assamodàre , vrb: assemodare Definition bestire a sa moda, bene Synonyms e antonyms allaputzai, allepuritzare 2. est una giòvana assemodada Etymon srd. Translations French pomponner, parer English to make fit tightly Spanish vestir a la moda, acicalar Italian vestire secóndo la mòda, attillare German nach der Mode anziehen.

assusài , vrb Definition migliorare, cambiare in méngius, fintzes artziare is domos faendho àteru pianu Synonyms e antonyms addelantai, atelentare / ammellorai, impannitziri Sentences si est assusau su cixiraju maresu: at fatu domus bendendi cíxiri e caramellas ◊ sa fémina sàbia assusat sa domu, sa maca dha destruit ◊ assusit o no assusit, su messaju fait s'alimentu chi serbit po papai Etymon srd. Translations French tirer avantage, tirer profit English to take advantage, to improve one's own condition Spanish mejorar Italian avvantaggiarsi, migliorare la pròpria condizióne German einen Vorsprung gewinnen.

bi , prn Definition prn. de 3ˆ pers. (= a isse/issu, a issa, a issos, a issas) impreau candho si agatat cun àteru prn. (lu, la, los, las, lis) abbandha postu innanti de su vrb. o fintzes totu a unu postu apustis: in nuoresu narant liu, lia = bi lu, bi la, si dhu, si dha; a logos dhu ponent a solu e faent fintzes su pl. bis = dhis, lis, a issos/a issus, a issas (bi chis = che lis) Synonyms e antonyms li, si 3 Sentences e ite pro bi l'àere ischidu!…◊ bi lu naro, a compare, si mi azuat ◊ daebbilu su chi li cheret! ◊ custa cosa bi lis torro, a issos ◊ mandhabbilis a fizas tuas unu saludu! ◊ bendhebbilis barata sa cosa! ◊ aiat lassadu sos boes a unu bighinarzu pro bi los tènnere contu (S.Patatu)◊ su frade pòberu andhaiat a su frade ricu a bi pedire pane, ma no bi zaiat nudha ◊ a su frutu de su rú nois bi namos "mura"◊ a issu bi dhu naro zeo ◊ narabbis ca za bi torro! ◊ dàbbila cussa cosa! ◊ zàbbidha! ◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu ◊ poite bis ant lassau fàere totu cussu degollu? Translations French lui English him (to), her (to) Spanish le, les Italian gli, le (a lui, a lei) + lo, la, le, li (cumpl. og.) German ihm, ihr, ihn, sie, es.

billuchélu! , iscl Definition bih lu nche lu! Synonyms e antonyms alloncedhu, millichelu Translations French le voilà English therehe is (it) Spanish ahí está Italian èccolo là German dort ist er!.

càrcara , nf Definition forru po còere sa pedra carcària de fàere a crachina Translations French four à chaux English limekiln Spanish calera Italian fornace per fare la calce German Kalkofen.

cariàre , vrb Definition suíghere, trebballare a istrecadura sa farra impastada, sighendho cun fortza fintzes a candho sa pasta essit bella lisa e de totunu andhare; frigare, faendho pagu o meda fortza, cun sa pranta de is manos o cun sa matza de su pódhighe un'arremu o unu tretu de carena addoloriu, bogau, atrotigau o àteru (ma fintzes po gustu, a allisadura, a istringidura); foedhandho de cosas díligas, tocare a tropu, pistare (ma si narat fintzes cariare sa pedhe conciada) Synonyms e antonyms ciuexi, iscarasciare 1, soíghere / apalpedhare, aplopodhare, cariedhare, pistae, surrai Sentences passabat notes intregas inturtandhe, cariandhe e tendhendhe 2. penso no as a chèrrere cariadu pro sos isfortzos tuos! ◊ ndh'est rutu dae su carru e como lu sunt cariendhe pro che li torrare unu pè bogadu 3. càriat subra de palas su bàrriu pesosu…◊ sa zente fit totu cariendhe miséria, cussos annos de annada mala ◊ e s'iscoberint mudandha e camija, cària cària e tòcami toca! ◊ si ti cheres cariadu beni, za che tenzo unu bellu fuste!…◊ no ti càries sos ogros ca ti faghet peus a ratinzu: pònedi collíriu! Etymon srd. Translations French pétrir English to knead, to massage Spanish amasar, masajear Italian gramolare la pasta, massaggiare German kneten.