abbovài, abbovàre , vrb Definition
fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa
Synonyms e antonyms
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbovai,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
piocai,
scafai,
trampai
/
transire,
trassicare
Sentences
furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas!
2.
Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu
Etymon
srd.
Translations
French
faire l'idiot,
prendre pour un idiot
English
to mock
Spanish
abobar
Italian
prèndere per scémo
German
taüschen,
verdummen,
erstaunen.
adderétu , avb, nm Definition
a deretu: bene, de una manera chi andhat bene (si narat fintzes in adderetu); capacidade de fàere bene sa cosa
Synonyms e antonyms
afilu,
bene
/
gheretzu,
grabbu
Sentences
no ndhe faghet una adderetu! ◊ cussu paghennennudha de cosa in adderetu no ndhe faghet ◊ a medas annos cun fatueretu e totu bos andhet in adderetu! (G.Ruju)
2.
a ndhe tenes de adderetu!…
Etymon
srd.
Translations
French
avec ordre,
en ordre
English
tidily
Spanish
con orden,
bien
Italian
ordinataménte,
per bène
German
ordentlich.
aferradórzu, aferradróxu , nm Definition
tretu a ue si leat una cosa; aina po aferrare e istrínghere calecuna cosa
Synonyms e antonyms
picadorzu
Etymon
srd.
Translations
French
poignée
English
handle
Spanish
agarradero
Italian
impugnatura,
struménto per afferrare
German
Handgriff.
afílu , avb Definition
a filu: comente si tocat, comente andhat bene, a dovere, de sa manera giusta / essire afilu = bene, zustu, dritu
Synonyms e antonyms
adderetu,
bene
Sentences
no ndhe faghet una afilu ◊ custa lepa seghendhe no bi andhat afilu
Etymon
srd.
Translations
French
bien,
comme il faut
English
well
Spanish
bien,
debidamente
Italian
per bène
German
gut.
aggangusàre , vrb Definition
pònnere s’atzavoga, sa puligada, istrínghere in su tzugu cun ambas manos a unu de no dhi lassare torrare àlidu ne passare sàmbene
Synonyms e antonyms
aggangae,
aggrangugliare,
aggangulitare,
apuligare
Etymon
srd.
Translations
French
étrangler
English
to strangle
Spanish
estrangular
Italian
prèndere per la góla
German
würgen.
aggrillàu , agt Definition
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Synonyms e antonyms
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etymon
srd.
Translations
French
qui est plein de lubies
English
to be full of whims
Spanish
soliviantado
Italian
che ha grilli per la tèsta
German
wer Grillen im Kopf hat.
agioroscàre , vrb Translations
French
se jetter en grondant (chien qui gronde)
English
jumping of a growling dog with the intention of biting
Spanish
acometer los perros en la caza
Italian
l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere
German
sich knurrend auf jdn,
stürzen.
alimèta , nf: animeta 1,
limeta 1 Definition
bículu de tela tètera, bianca nida, pus che àteru a forma cuadrada, de pònnere po ammontare su càlighe naendho sa missa
Scientific Terminology
prdc
Translations
French
pale
English
pall
Spanish
palia
Italian
palla,
quadrato di téla per coprire il càlice nella méssa
German
Tuch,
das den Messkelch zudeckt.
alluscài , vrb: alluscare Definition
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Synonyms e antonyms
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Sentences
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Etymon
srd.
Translations
French
aveugler
English
to blind
Spanish
cegar (una pasión)
Italian
allampare,
accecare per passióne amorósa
German
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.
allústra , nf, nm: allústriu,
allustru,
lustra* Definition
genia de pasta o crema chi si frigat po fàere lúghida calecuna cosa (mescamente pedhe)
Synonyms e antonyms
illustru
Sentences
teniat allústriu de butinus po bendi ◊ po giogai a peincaredhu si ghetat una perda ciata o un'iscàtula de allustru
Translations
French
cirage
English
shoe-polish
Spanish
betún,
crema para el calzado
Italian
lùcido per scarpe
German
Schuhcreme.
ammantadórzu, ammantadróxu , nm: ammuntadorzu Definition
totu su chi serbit po ammontare, mescamente in su letu: ammantadorzu est fintzes sa de duas partes de unu mutetu
Synonyms e antonyms
ammontu,
ammuntolzu,
assacarru,
carralzamenta,
carrarzura,
cobertógliu,
coguzu,
cubutóngiu,
cucutzura,
cugutzadorza,
incarralzu
/
torrada
Sentences
àtzia is ammantadroxus e làssami biri sa brentixedha po biri ita tenis! ◊ addaghi si corcat, sas nues li faghent de ammuntadorzu
Scientific Terminology
ts
Etymon
srd.
Translations
French
tout ce qui sert à couvrir
English
covering
Spanish
mantas
Italian
tutto ciò che serve per coprirsi,
le copèrte del lètto
German
Decken.
ammóntu , nm: ammuntu Definition
su ammontare; calesiògiat cosa chi serbit po carragiare, a bestire / cotzare sos ammuntos in su letu = pinnigare sos oros a parte de fora, a s'ala de cabita
Synonyms e antonyms
afiagnu,
ammantu,
assacarru,
carrarzura,
coguzu,
cucutzura,
cugutzadorza
Sentences
a su piciochedhu ndhe dhi leat is ammontos po ndhe dhu fàere pesare! ◊ si est imboligau menzus in sos ammuntos e torrau a ormire ◊ a Cristos l'ant postu in sa rughe sen'ammuntu ◊ falaiat su lentore e deo sen'ammuntu! ◊ sa pinneta giughiat s'ammuntu de fenu e sida
Etymon
srd.
Translations
French
couverture,
tout ce qui sert à couvrir
English
everything useful to cover
Spanish
ropa
Italian
tutto ciò che serve per coprire,
vestiàrio
German
Kleiderbestand.
apesórzu , nm Definition
cordedha, codriola, giuncu o àteru (css. acàpiu) po aguantare cosa apicada
Etymon
srd.
Translations
French
corde
English
slipknot
Spanish
ligadura
Italian
càppio per cui si appende qls.
German
Schlaufe.
arratonèra , nf: arretonera,
ratonera Definition
aparíciu po cassare is sórighes / parai o pònniri s'arretonera
Synonyms e antonyms
altana,
arratera,
cassadopis,
soricàrgiu
Sentences
custa est un'arretonera preparada po si cassai a totus coment'e merdonas! ◊ is topis cassaus de s'arretonera casi mai si papant su casu ◊ in mangasinu dhui manígiat topis: subeni de ponni s'arretonera!
Etymon
spn.
Translations
French
ratière
English
mousetrap
Spanish
ratonera
Italian
tràppola per tòpi
German
Mausefalle.
assetiài, assetiàre , vrb Definition
istare in assentu, in asséliu, firmos; pònnere a postu, assentare sa cosa in logu suo, bene, agiustare, giare sétiu
Synonyms e antonyms
abarrai,
acabidae,
acodomai,
acollocare,
adaretzai,
assantai,
assebiai
/
allichidie,
arremonire
| ctr.
isordulare
Idioms
csn:
assetiare su logu = remonire su logu, pònnere su logu a sétiu; assetiai su bestiàmini = ammaniare, furriare a manera chi paschindhe istet o andhet de una tzerta manera
Sentences
ti mandho a sa tanca e inibe assétias e azudas ◊ assétia cue! ◊ assétia, no sias che pitzinnalla chi no l'interessat nudha! ◊ no assétiat, est semper a furriebborta ◊ sos tronos si fint assetiaos
2.
su re si at assetiadu sa corona in conca ◊ aderetzant sa perda e dh'assétiant cun is àtaras ◊ assetiadí sa camisa, ca dha portas ammurigonada! ◊ si funt assetiadas is mortis e no si agiustant is fesserias?! ◊ mi ant azudau a assetiare medas peràulas e càntidos ◊ si seus firmaus a si assetiai is cambas ca dhas portaiaus cancaradas a fortza de abarrai sétzius in màchina
3.
is brebeis mi dhas apu assetiadas e immoi funt tirendi a su bacu
Etymon
ctl.
assetiar
Translations
French
arranger,
ranger,
placer
English
to arrange,
to set
Spanish
arreglar
Italian
assettare,
collocare per bène
German
in Ordnung bringen.
bruscàu , nm Definition
tina o cobedina a fundhu cuadrau, de linna, po catzigare s'àghina e fintzes genia de mola a rullos móvios a orroda a manu (como a motore, fatu cun àteru materiale), sèmpere po mòlere s'àghina po dh'incubonare
Synonyms e antonyms
cracadolza
Sentences
po mòliri s'àxina manigiaus su bruscau, po dha prenciai sa prència
Scientific Terminology
ans
Translations
French
meule à écraser le raisin
English
grindstone
Spanish
moledora
Italian
màcina per uva
German
Traubenmühle.
cadredhài , vrb: cadredhare,
cardedhai,
cardidhari,
cradedhare Definition
fàghere de ancas, mòvere is cambas iscudendho is peis a terra, prus che àteru po tostorrudéntzia o protesta o dolore; istare a su brínchida brínchida
Synonyms e antonyms
catrichidhare,
ispeinchinare,
istrumpidare,
matanare,
scadronai
/
iscradedhiare
Sentences
si ndhe pesat calchidendhe e andhat cadredha cadredha ◊ chi dhi ponit sabi, a sa ferida, su sannori gei cadredhat! ◊ dh'at aferrau a sa braba e dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ su porcu fit male trobeidu e cadredhendhe s'est isortu ◊ is animalis arestis cadridhant si dhus aferras ◊ axiu tenit sa croxueta cardedhendi candu est cassara a soga a conca!…
2.
candu su craboni est malu a tenni tocat a cardedhai cun su sulavogu ◊ chi is predis si podiant cojai, cussu no iat a cardedhai meda po agatai fémina
Translations
French
se démener
English
to fidget
Spanish
agitar
Italian
agitarsi,
dimenarsi con i pièdi per insofferènza di qlcs
German
sich hin und her bewegen.
cadredhaméntu , nm Definition
su atripare is peis a terra comente faet chie no bolet abbarrare o no bolet calecuna cosa
Synonyms e antonyms
acuadhinadura,
cadredhada,
cadredhadura,
cadredhu
Etymon
srd.
Translations
French
remuement de pieds par souffrance
English
fidgeting
Spanish
forcejeo de los pies
Italian
dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs
German
Schlenkern.
cadrédhu , nm, agt Definition
su cadredhare, fintzes una genia de tostorrudéntzia, de murrúngiu
Synonyms e antonyms
cadredhada,
cadredhadura,
cadredhamentu
2.
lassàdemi su cadredhu, no est comente nades bois!
3.
custa teraca fit cadredha
Etymon
srd.
Translations
French
remuement des pieds par souffrance
English
fidgeting
Spanish
forcejeo de los pies
Italian
dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs
German
Schlenkern.
cannutígliu , nm: canotígliu Definition
filu de prata o de oro po borderia
Etymon
spn.
canutillo
Translations
French
fil d'argent ou d'or à broder
English
silver or gold yarn for imbroidery
Spanish
canutillo
Italian
filo d'argènto o d'òro per ricami
German
Silber-oder Goldstickgarn.