abbèrrere , vrb: abèrrere,
abèrriri,
apèrrede,
apèrrere,
obèrrere Definition
istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas
Synonyms e antonyms
abberberedhare,
afilai,
allargai,
cannire,
fresai,
irganzare,
sacai,
scaringiai
| ctr.
cugnare,
serrai
Idioms
csn:
abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale
Sentences
apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta!
2.
in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos
3.
custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda
Etymon
ltn.
aperire
Translations
French
ouvrir,
crocheter
English
to open,
to force open
Spanish
abrir,
descerrajar
Italian
aprire,
schiùdere,
scassinare
German
öffnen,
aufbrechen.
mòere , vrb: mòfere,
mòghere,
mòvere,
movi,
mòviri Definition
cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu
Synonyms e antonyms
irmoventare
/
andai,
bènnere,
caciare,
cambiai,
suncai,
tocai 1
/
coidai
| ctr.
firmai
Idioms
csn:
mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere")
Sentences
moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro!
2.
sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere
3.
moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas!
4.
zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta!
5.
mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini!
Etymon
ltn.
movere, moere
Translations
French
bouger,
remuer,
déplacer,
détourner (dissuadere),
se dépêcher
English
to move,
to shift
Spanish
mover,
desplazar,
moverse,
darse prisa
Italian
muòvere,
movimentare,
spostare,
smuòvere,
sbrigarsi
German
bewegen,
versetzen,
umstellen,
verrücken,
aufbrechen,
sich beeilen.
scadrancài , vrb: iscadancare*,
scardancai Definition
istacare sa cadanca; tirare o bogare de fundhu, de is arraighinas, iscosciare, orrugare totu (nau de cosa firma)/ s. una porta = betàrendhe una zanna, iscancarare
Synonyms e antonyms
irfraigare,
iscancarai,
iscratzare,
ispitzigare,
tostare
/
irraighinare
2.
su partiri suu fiat istau coment'e a ndi scardancai una mata de terra ◊ is piciochedhus nd'iant scardancau is téulas de teulara ◊ is maistas fiant pagadas po ndi scadrancai dónnia fuedhu chi iaus imparau de babbu e mamma
Translations
French
crocheter
English
to force open
Spanish
descerrajar,
forzar
Italian
scassinare
German
aufbrechen.