aprobài , vrb: aprovai,
aprovare Definition
cunsiderare bonu, chi andhat bene; foedhandho de iscolas e de istúdiu, passare a unu a sa classe prus ainnanti, prus arta
Synonyms e antonyms
promòvere
Translations
French
approuver
English
to approve of
Spanish
aprobar
Italian
approvare
German
billigen,
zustimmen,
versetzen.
cambiài , vrb: cambiare,
cammiare,
ciambare,
giambare Definition
giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, un'àtera filada (e àteru mezu), crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare / cambiare dinari = dare moneda russa in càmbiu de minudos, assignos cun moneda currente, fintzas una moneda cun àtera de istadu diferente
Synonyms e antonyms
furriai,
mudai,
tramudai
Sentences
seo semper sa própia e no apo cammiau ◊ no bi càmbiat mai cussu: dortu fit e dortu si che morit! ◊ tui puru depis cambiai, ca no ndi potzu prus de sa strolichéntzia cosa tua! ◊ su tempus a bortas càmbiat de una die a s'àtera ◊ carchi cosa ciambavat peri dae unu vichinadu a s'àteru ◊ e ite n'iscit mamma tua ci càmmias istrada?◊ immoi andaus a si acabbai de cambiai, ca parit chi portu s'inghisciadura!
2.
no teniast duus annus candu ndi seus cambiaus a innòi ◊ su pastore ch'est ciambendhe su bestiàmine a s'àtera pastura ◊ apenas chi podimus noche cambiamus a sa domo noa ◊ a Fulanu che l'ant cambiadu a triballare in àtera bidha ◊ bae e càmbiadi ca essimus a cumandhu! ◊ innanti mi sàmuno e apustis mi che càmbio ◊ andhendhe a Núoro in trenu, in Macumere si càmbiat
3.
candu dh'apu nau de aici at cambiau de idea
Surnames and Proverbs
prb:
marxani càmbiat a pilu ma no a trassas
Etymon
itl.
Translations
French
changer
English
to change
Spanish
cambiar,
trasladar
Italian
cambiare,
sostituire,
trasferire
German
wechseln,
versetzen.
incrivíre , vrb Definition
calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira
Synonyms e antonyms
isciúdere,
tzacai
Translations
French
frapper
English
to deal a blow
Spanish
asestar un golpe
Italian
assestare un cólpo
German
einen Schlag versetzen.
intzichíre , vrb Definition
fàere a corpu malu feri 'ene, andhare bene, arresurtare bene su chi si narat o chi si faet fintzes chentza ndh'èssere seguros; intrare, istichire
Synonyms e antonyms
inciviri,
ingertai,
intzecare 1
/
iferchire,
intrare,
intzicare
Idioms
csn:
intzichidu ti est? = intesu l'as?, a ti resurtat?; intzichire una surra = surrai, donai una carda de corpus
2.
aiat intzichidu sa cresura de sazos de prunetza chi no b'iferchiat mancu su porcu ◊ no li fit avassata mancu sa balia de intzichire un'impodha a s'àinu ◊ custos sunt totu colpos chi intzichint
Etymon
itl.
inzeccare
Translations
French
deviner,
sentir
English
to guess,
to acknowledge
Spanish
acertar
Italian
azzeccare,
recepire
German
versetzen,
erraten,
aufnehmen.
isordulàre , vrb Definition
pònnere a tréulu una cosa giai bene posta, assentada
Synonyms e antonyms
isciasciai,
iscordulare,
iscunsertare,
scuncodrai,
suliertare,
trauai
| ctr.
adaretzai,
assantai,
remonire
2.
custa cosa est totu isordulada, nada goi, e no si cumprendhet!
Translations
French
mettre sens dessus dessous
English
to upset
Spanish
trastornar
Italian
scombussolare
German
in Aufruhr versetzen.
istrallocàre , vrb Definition
cambiare logu, portare de unu logu a un'àteru
Synonyms e antonyms
istrallatare,
trasladai
Sentences
aèreos, naves, màchinas e trenos m'istrallocant in donzi parte e logu (G.Ruju)
Translations
French
déménager
English
to move
Spanish
mudarse,
trasladarse
Italian
traslocare
German
versetzen.
salargiàre , vrb: assalarzare,
salarjare,
salarzare Definition
fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu
Synonyms e antonyms
agegherai,
assuidari,
assulurgiare,
isciuliai,
ispabuciare,
istrajare,
istratallai,
isvalostiare,
surrullai,
trambuscare,
ussiare
/
grisai
| ctr.
achedare,
asserenare,
assussegai
Sentences
no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha
2.
m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu
Translations
French
agiter,
troubler,
mettre en deroute
English
to cause a turmoil
Spanish
alborotar,
ahuyentar,
dispersar
Italian
subbugliare,
esagitare,
méttere in fòrte agitazióne,
sgominare,
sbaragliare
German
in Aufruhr versetzen,
erschüttern,
aufregen.
trambuscàre , vrb: trobbuscare,
trubbuscare,
trumbuscare,
trummuscare Definition
pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu
Synonyms e antonyms
agegherai,
assulurgiare,
isciuliai,
ispabuciare,
trumbugliai
/
afarcai,
salargiare,
trubare
Sentences
arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados
2.
cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu
Etymon
srd.
Translations
French
mettre en émoi,
se jeter (sur)
English
to cause a turmoil,
to throw oneself
Spanish
alborotar,
lanzarse,
arremeter
Italian
subbugliare,
avventarsi
German
in Aufruhr versetzen,
sich stürzen.
tramudài , vrb: atramudai,
tramudare,
tramulare,
tramunare,
tramurai Definition
cambiare, mescamente bestimentu, logu, cunditziones; fintzes traduire o furriare un'iscritura de una limba a s'àtera
Synonyms e antonyms
cambiai,
mudaciare,
mudai,
stramudai,
tramuxulare
Sentences
bi at cosas chi tràmunant in fele sos chervedhos ◊ si passas in logu chi potzas arrui, su mellus chi fatzas tramura caminu! (D.Bernardini)◊ cussos butios de suore si sunt tramulados in prellas ◊ po chi apas su pilu cambiau tramudai no podis sa natura ◊ su sole bellu si tràmunat in chimera ◊ sos pastores tramudant a sartu cajente a iverrare ◊ po Santu Zuanni cadhos e cadheris, tramudaos a festa, current a inghíriu de sa crésia
2.
su pastore setziat s'ebba e faliat a bidha a si tramunare ◊ mi tràmuno ca esso a foraidha
Etymon
ltn.
tra(n)smutare
Translations
French
changer,
déménager
English
to change,
to move
Spanish
mudar,
cambiar,
mudarse
Italian
mutare,
cambiare,
traslocare
German
ändern,
versetzen.