Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aprobài , vrb: aprovai, aprovare Definitzione cunsiderare bonu, chi andhat bene; foedhandho de iscolas e de istúdiu, passare a unu a sa classe prus ainnanti, prus arta Sinònimos e contràrios promòvere Tradutziones Frantzesu approuver Ingresu to approve of Ispagnolu aprobar Italianu approvare Tedescu billigen, zustimmen, versetzen.

cambiài , vrb: cambiare, cammiare, ciambare, giambare Definitzione giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, un'àtera filada (e àteru mezu), crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare / cambiare dinari = dare moneda russa in càmbiu de minudos, assignos cun moneda currente, fintzas una moneda cun àtera de istadu diferente Sinònimos e contràrios furriai, mudai, tramudai Frases seo semper sa própia e no apo cammiau ◊ no bi càmbiat mai cussu: dortu fit e dortu si che morit! ◊ tui puru depis cambiai, ca no ndi potzu prus de sa strolichéntzia cosa tua! ◊ su tempus a bortas càmbiat de una die a s'àtera ◊ carchi cosa ciambavat peri dae unu vichinadu a s'àteru ◊ e ite n'iscit mamma tua ci càmmias istrada?◊ immoi andaus a si acabbai de cambiai, ca parit chi portu s'inghisciadura! 2. no teniast duus annus candu ndi seus cambiaus a innòi ◊ su pastore ch'est ciambendhe su bestiàmine a s'àtera pastura ◊ apenas chi podimus noche cambiamus a sa domo noa ◊ a Fulanu che l'ant cambiadu a triballare in àtera bidha ◊ bae e càmbiadi ca essimus a cumandhu! ◊ innanti mi sàmuno e apustis mi che càmbio ◊ andhendhe a Núoro in trenu, in Macumere si càmbiat 3. candu dh'apu nau de aici at cambiau de idea Sambenados e Provèrbios prb: marxani càmbiat a pilu ma no a trassas Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu changer Ingresu to change Ispagnolu cambiar, trasladar Italianu cambiare, sostituire, trasferire Tedescu wechseln, versetzen.

incrivíre , vrb Definitzione calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira Sinònimos e contràrios isciúdere, tzacai Tradutziones Frantzesu frapper Ingresu to deal a blow Ispagnolu asestar un golpe Italianu assestare un cólpo Tedescu einen Schlag versetzen.

intzichíre , vrb Definitzione fàere a corpu malu feri 'ene, andhare bene, arresurtare bene su chi si narat o chi si faet fintzes chentza ndh'èssere seguros; intrare, istichire Sinònimos e contràrios inciviri, ingertai, intzecare 1 / iferchire, intrare, intzicare Maneras de nàrrere csn: intzichidu ti est? = intesu l'as?, a ti resurtat?; intzichire una surra = surrai, donai una carda de corpus 2. aiat intzichidu sa cresura de sazos de prunetza chi no b'iferchiat mancu su porcu ◊ no li fit avassata mancu sa balia de intzichire un'impodha a s'àinu ◊ custos sunt totu colpos chi intzichint Ètimu itl. inzeccare Tradutziones Frantzesu deviner, sentir Ingresu to guess, to acknowledge Ispagnolu acertar Italianu azzeccare, recepire Tedescu versetzen, erraten, aufnehmen.

isordulàre , vrb Definitzione pònnere a tréulu una cosa giai bene posta, assentada Sinònimos e contràrios isciasciai, iscordulare, iscunsertare, scuncodrai, suliertare, trauai | ctr. adaretzai, assantai, remonire 2. custa cosa est totu isordulada, nada goi, e no si cumprendhet! Tradutziones Frantzesu mettre sens dessus dessous Ingresu to upset Ispagnolu trastornar Italianu scombussolare Tedescu in Aufruhr versetzen.

istrallocàre , vrb Definitzione cambiare logu, portare de unu logu a un'àteru Sinònimos e contràrios istrallatare, trasladai Frases aèreos, naves, màchinas e trenos m'istrallocant in donzi parte e logu (G.Ruju) Tradutziones Frantzesu déménager Ingresu to move Ispagnolu mudarse, trasladarse Italianu traslocare Tedescu versetzen.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definitzione fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Sinònimos e contràrios agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Frases no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Tradutziones Frantzesu agiter, troubler, mettre en deroute Ingresu to cause a turmoil Ispagnolu alborotar, ahuyentar, dispersar Italianu subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare Tedescu in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definitzione pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Sinònimos e contràrios agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Frases arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en émoi, se jeter (sur) Ingresu to cause a turmoil, to throw oneself Ispagnolu alborotar, lanzarse, arremeter Italianu subbugliare, avventarsi Tedescu in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

tramudài , vrb: atramudai, tramudare, tramulare, tramunare, tramurai Definitzione cambiare, mescamente bestimentu, logu, cunditziones; fintzes traduire o furriare un'iscritura de una limba a s'àtera Sinònimos e contràrios cambiai, mudaciare, mudai, stramudai, tramuxulare Frases bi at cosas chi tràmunant in fele sos chervedhos ◊ si passas in logu chi potzas arrui, su mellus chi fatzas tramura caminu! (D.Bernardini)◊ cussos butios de suore si sunt tramulados in prellas ◊ po chi apas su pilu cambiau tramudai no podis sa natura ◊ su sole bellu si tràmunat in chimera ◊ sos pastores tramudant a sartu cajente a iverrare ◊ po Santu Zuanni cadhos e cadheris, tramudaos a festa, current a inghíriu de sa crésia 2. su pastore setziat s'ebba e faliat a bidha a si tramunare ◊ mi tràmuno ca esso a foraidha Ètimu ltn. tra(n)smutare Tradutziones Frantzesu changer, déménager Ingresu to change, to move Ispagnolu mudar, cambiar, mudarse Italianu mutare, cambiare, traslocare Tedescu ändern, versetzen.