afaltài, afaltàre , vrb: afartai,
faltai Definitzione
fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia
Sinònimos e contràrios
ammancai
2.
mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se sentir coupable
Ingresu
to feel guilty about stg
Ispagnolu
faltar,
tener la conciencia sucia
Italianu
sentirsi in cólpa,
in fallo
Tedescu
sich schuldig fühlen.
arrancài 1 , vrb Definitzione
pigare s'arrancu, su fragu
Sinònimos e contràrios
acarigai,
annajare,
annàsere,
fiagare,
franigai,
nuscai
Frases
sentza de mancu biri nudha connoscit tot'is fragus: cussu arrancat bèni, lah! ◊ cussu no bit e no arrancat ◊ mancai arranchis, de custu tui no ndi papas! ◊ is topis fiant cun su bruncu frungi frungi, arranchendi in logu de casu ◊ cussa si satzat sa pecedha e nosu arrancaus su fragu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
flairer,
sentir
Ingresu
to smell
Ispagnolu
oler
Italianu
odorare
Tedescu
riechen.
intèndhere , vrb: intendi,
intèndiri,
intènnere Definitzione
ingòllere cun s’oidu, cun is origas, totugantu su chi si podet cunsiderare sonu, boghe, fintzes chentza dhue atuare o pentzare, chentza iscurtare apostadamente; dhu narant fintzes in su sensu de pònnere mente a su chi narat s’àteru, de dh’acuntentare, in su sensu de fàere efetu; rfl. istare de salude, sapire calecuna cosa de malu o de bonu in sa carena / pps. inténdhidu, intésiu; ger. intendhendhe, intendhindhe
Sinònimos e contràrios
sentire
Maneras de nàrrere
csn:
èssiri bellu, o malu, a intèndiri = chi intendhet o chi no intendhet cun fatzilidade, chi no pecat o chi pecat a origras (ma fintzas chi ponet o no ponet mente); intèndhere a un'incamba = cumprèndiri allu pro cibudha; intè, intè!…, intendei!… = labai!; za l'intendhes = zenia de nada, in mesu de su chistionu, in mesu de un'àtera fràsia (e pro cussu iscrita in mesu de duas vírgulas), po no arrepítiri ma fintzas po fai arregordai su chi in su chistionu unu at giai nau; intendheresila = andai de acórdiu (fintzas èssiri afancedhaus a iscusi); abarrai inténdius = abarrai de acórdiu; mancu intesa l'at! = su corpu chi at leadu l'at furminadu, mortu in s'istante
Frases
est s'orija infadada de cantu a sa limba intendhiat ◊ a chie l'as intesu a nàrrere gai, maleducadu?! ◊ intendho chi sos babbais sunt fatendhe a litru intreu! ◊ chini no intendit a fuedhus no intendit mancu a cropus ◊ intendho su coro a bàtimos
2.
atzerrieimí su dotori ca m'intendu totu caramau! ◊ candu dh'arrexonasta no fut prus cudhu: si bit ca si dh'intendiat, sa maladia ◊ nerit, ita s'intendit? aundi dh'increscit? ◊ su malàidu como s'intendhet bene ◊ candu si est inténdia at avisau sa levadora
3.
intesa l'at: cheret nàrrere chi cussa fit sa meighina zusta ◊ Gesugristu, iscurtainnosí, intendeinnosí! ◊ gei est bellu a intendi, pichiendi totu s'ora!…◊ cussu est malu a intèndhere: li naras sa cosa a tantas bias ma no ponet mente etotu!
4.
sa muzere si l'intendhiat cun àter'ómine ◊ su mere si l'intendhiat chin sa teraca ◊ fint a cumone ma no si l'intendhiant e ant iscrobadu
5.
cussu, za l'intendhes, est malu: totu su chi at fatu a mie? odheu!…
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie no intendhet peràulas mancu corpos!
Ètimu
ltn.
intendere
Tradutziones
Frantzesu
entendre,
sentir
Ingresu
to hear
Ispagnolu
oír
Italianu
udire,
sentire
Tedescu
hören.
intzichíre , vrb Definitzione
fàere a corpu malu feri 'ene, andhare bene, arresurtare bene su chi si narat o chi si faet fintzes chentza ndh'èssere seguros; intrare, istichire
Sinònimos e contràrios
inciviri,
ingertai,
intzecare 1
/
iferchire,
intrare,
intzicare
Maneras de nàrrere
csn:
intzichidu ti est? = intesu l'as?, a ti resurtat?; intzichire una surra = surrai, donai una carda de corpus
2.
aiat intzichidu sa cresura de sazos de prunetza chi no b'iferchiat mancu su porcu ◊ no li fit avassata mancu sa balia de intzichire un'impodha a s'àinu ◊ custos sunt totu colpos chi intzichint
Ètimu
itl.
inzeccare
Tradutziones
Frantzesu
deviner,
sentir
Ingresu
to guess,
to acknowledge
Ispagnolu
acertar
Italianu
azzeccare,
recepire
Tedescu
versetzen,
erraten,
aufnehmen.