cabòri , nm: caori,
colore,
colori Definizione
sa diferente bisura chi leat sa lughe, e sa cosa posta in sa lughe, segundu sa longària de s'undha de su ràgiu de sa lughe etotu: sa lughe chi, po s'ogu umanu, tenet un'undha tropu longa o tropu curtza e no si biet; cosa chi serbit a intínghere, a giare unu colore (es. lapis); a logos, arrobba, pannu orrúbiu, fintzes mucadore / genias de colore: arrúbiu, asulu, biaitu, biancu, birde, brundhu, grogu, niedhu, tanadu; genias de grados de unu matessi colore: cotu, gàrrigu, inchesu, craru, irbiaridu, meru, nidu, píchidu, isprammau; genias diferentes de unu matessi colore: arrubiastu, biancàciu, birdànciu, brundixedhu, castangiatzu, cinixali, grogànciu, niedhutzu, porrale, sanguíngiu; colores leaos de calecuna cosa: colore de aera, de arantzu, de binu, de castanza, de chisina, de ferru, de late, de meladidòngia, de paza, de prata, de tzíntzulu, de tzúrfuru; colores chi no si agatant o chi no si podent precisare méngius: colori de brenti de mòngia, de brenti de mamma, de gana maba, de cani fuendi, de càul'e ozu (ma custos duos úrtimos dhos narant po unu colore brutu, mescamente de su biancu), colori de schina de para (chi narant fintzes po colore de castanza)
Modi di dire
csn:
c. allegru = chi praxit a dhu castiai, de arrobba chi ponit sa genti allirga, giòvuna; c. sériu = colori (de bestimenta) chi pro su prus ponit genti manna o fintzas pagu allirga; èssere in c. malu (nau de genti)= de cara mala, comenti e malàidu
Frasi
pòngiat a menti, bufit su piriciou ca dhi fait sàngui e dhi fait atziai cabori a faci! ◊ candu mi obiada nci furriàt su bruncu, ma a mei no mi nci torràt sa faci in colori, balla! ◊ tandho su sindhacau fit in colore de cane fughindhe: bi fit, ma comente a tziu Nemmos!
2.
a su pitzinnu li apo comporadu sos colores ca li serbint pro iscola
3.
bandhant a passu a passu, a chistionu, bestidas de furesi e de colore (A.Casula)◊ su colore fut un'incone de pannu orrúbiu indurau de feta: dhu poniant in conca is féminas po is simanas de festa
4.
ndi dhi depu nai de dógnia cabori!
Etimo
ltn.
colore(m)
Traduzioni
Francese
couleur
Inglese
colour
Spagnolo
color
Italiano
colóre,
colorito
Tedesco
Farbe.
colorídu , pps, agt, nm: coloriu Definizione
de colorire; chi est de colore; su colore bellu de sa carre, mescamente de cara
Sinonimi e contrari
tintu
/
cdh. culuritu
2.
mamma fut altighina, bella e colorida ◊ in d-un’ora de forru prus o mancu su civraxu est cotu, bèni pesau e coloriu ◊ colorida mariposa, totu briu e totu amore, visitas dogni fiore ◊ una m’incantat po s’arrubiori, s’àtera est bianca e apena coloria
Traduzioni
Francese
de couleur,
coloré
Inglese
stained
Spagnolo
colorido,
coloreado
Italiano
colorato
Tedesco
bunt.
groghímene, groghímine, groghímini , nm Sinonimi e contrari
groghera,
groghesa,
grogúmene
/
cdh. grughímini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couleur jaune
Inglese
dirty yellow
Spagnolo
amarillento
Italiano
giallume
Tedesco
gelbliche Farbe.
ilbiadíre , vrb: irbiarire Definizione
fàere su colore prus craru, coment’e biancu, nau pruscatotu de bestimentu o trastu chi perdet su colore cotu
Sinonimi e contrari
irbianchire,
isarbiare,
isbisorire,
isbiorire,
ischizire
| ctr.
acotilai,
anniedhigai,
recòghere
Frasi
sa robba cheret torrada a tínghere ca si est irbiarida
Traduzioni
Francese
perdre sa couleur,
décolorer
Inglese
to fade
Spagnolo
desteñirse
Italiano
sbiadire,
scolorire
Tedesco
verblassen,
verbleichen.
mèrtza , nf Definizione
sinnu de is cartas po giogare: si narat fintzes a disprétziu in su sensu de genia, arratza
Modi di dire
csn:
èssiri totus de una m. = de sa matessi zenia, de sa matessi calidade; s'assu de mertzas (in suspu) = su… sirile de s'ómine
Frasi
is mertzas de is cartas sunt orus, cupas, bastus e ispadas
2.
est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ de giogus in is negótzius ndi agatas de dónnia mertza
3.
a carrasecare cudhu fit chene mudannas, si artziaiat sa funnedha e fachiat a bíere s'assu de mertzas
Etimo
itl.p
mersa
Traduzioni
Francese
couleur
Inglese
suit
Spagnolo
palo
Italiano
séme delle carte da giòco
Tedesco
Farbe.