cabòri , nm: caori,
colore,
colori Definitzione
sa diferente bisura chi leat sa lughe, e sa cosa posta in sa lughe, segundu sa longària de s'undha de su ràgiu de sa lughe etotu: sa lughe chi, po s'ogu umanu, tenet un'undha tropu longa o tropu curtza e no si biet; cosa chi serbit a intínghere, a giare unu colore (es. lapis); a logos, arrobba, pannu orrúbiu, fintzes mucadore / genias de colore: arrúbiu, asulu, biaitu, biancu, birde, brundhu, grogu, niedhu, tanadu; genias de grados de unu matessi colore: cotu, gàrrigu, inchesu, craru, irbiaridu, meru, nidu, píchidu, isprammau; genias diferentes de unu matessi colore: arrubiastu, biancàciu, birdànciu, brundixedhu, castangiatzu, cinixali, grogànciu, niedhutzu, porrale, sanguíngiu; colores leaos de calecuna cosa: colore de aera, de arantzu, de binu, de castanza, de chisina, de ferru, de late, de meladidòngia, de paza, de prata, de tzíntzulu, de tzúrfuru; colores chi no si agatant o chi no si podent precisare méngius: colori de brenti de mòngia, de brenti de mamma, de gana maba, de cani fuendi, de càul'e ozu (ma custos duos úrtimos dhos narant po unu colore brutu, mescamente de su biancu), colori de schina de para (chi narant fintzes po colore de castanza)
Maneras de nàrrere
csn:
c. allegru = chi praxit a dhu castiai, de arrobba chi ponit sa genti allirga, giòvuna; c. sériu = colori (de bestimenta) chi pro su prus ponit genti manna o fintzas pagu allirga; èssere in c. malu (nau de genti)= de cara mala, comenti e malàidu
Frases
pòngiat a menti, bufit su piriciou ca dhi fait sàngui e dhi fait atziai cabori a faci! ◊ candu mi obiada nci furriàt su bruncu, ma a mei no mi nci torràt sa faci in colori, balla! ◊ tandho su sindhacau fit in colore de cane fughindhe: bi fit, ma comente a tziu Nemmos!
2.
a su pitzinnu li apo comporadu sos colores ca li serbint pro iscola
3.
bandhant a passu a passu, a chistionu, bestidas de furesi e de colore (A.Casula)◊ su colore fut un'incone de pannu orrúbiu indurau de feta: dhu poniant in conca is féminas po is simanas de festa
4.
ndi dhi depu nai de dógnia cabori!
Ètimu
ltn.
colore(m)
Tradutziones
Frantzesu
couleur
Ingresu
colour
Ispagnolu
color
Italianu
colóre,
colorito
Tedescu
Farbe.
colorídu , pps, agt, nm: coloriu Definitzione
de colorire; chi est de colore; su colore bellu de sa carre, mescamente de cara
Sinònimos e contràrios
tintu
/
cdh. culuritu
2.
mamma fut altighina, bella e colorida ◊ in d-un’ora de forru prus o mancu su civraxu est cotu, bèni pesau e coloriu ◊ colorida mariposa, totu briu e totu amore, visitas dogni fiore ◊ una m’incantat po s’arrubiori, s’àtera est bianca e apena coloria
Tradutziones
Frantzesu
de couleur,
coloré
Ingresu
stained
Ispagnolu
colorido,
coloreado
Italianu
colorato
Tedescu
bunt.
groghímene, groghímine, groghímini , nm Sinònimos e contràrios
groghera,
groghesa,
grogúmene
/
cdh. grughímini
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couleur jaune
Ingresu
dirty yellow
Ispagnolu
amarillento
Italianu
giallume
Tedescu
gelbliche Farbe.
ilbiadíre , vrb: irbiarire Definitzione
fàere su colore prus craru, coment’e biancu, nau pruscatotu de bestimentu o trastu chi perdet su colore cotu
Sinònimos e contràrios
irbianchire,
isarbiare,
isbisorire,
isbiorire,
ischizire
| ctr.
acotilai,
anniedhigai,
recòghere
Frases
sa robba cheret torrada a tínghere ca si est irbiarida
Tradutziones
Frantzesu
perdre sa couleur,
décolorer
Ingresu
to fade
Ispagnolu
desteñirse
Italianu
sbiadire,
scolorire
Tedescu
verblassen,
verbleichen.
mèrtza , nf Definitzione
sinnu de is cartas po giogare: si narat fintzes a disprétziu in su sensu de genia, arratza
Maneras de nàrrere
csn:
èssiri totus de una m. = de sa matessi zenia, de sa matessi calidade; s'assu de mertzas (in suspu) = su… sirile de s'ómine
Frases
is mertzas de is cartas sunt orus, cupas, bastus e ispadas
2.
est una mertza de medianeris chi at traíxiu e béndiu sa Sardigna a is prus gavàcius de is istràngius (A.Cannas)◊ de giogus in is negótzius ndi agatas de dónnia mertza
3.
a carrasecare cudhu fit chene mudannas, si artziaiat sa funnedha e fachiat a bíere s'assu de mertzas
Ètimu
itl.p
mersa
Tradutziones
Frantzesu
couleur
Ingresu
suit
Ispagnolu
palo
Italianu
séme delle carte da giòco
Tedescu
Farbe.