alletiàe, alletiài , vrb Definizione
allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare
Sinonimi e contrari
abbajonare,
allacare,
allachedhare,
atrotiai,
atzumborai,
colembrai,
indortigare
Frasi
si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni)
2.
fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas
3.
portat is cambas alletiadas de su fàmini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fléchir,
courber
Inglese
to bow
Spagnolo
flexionar,
doblar
Italiano
flèttere
Tedesco
biegen.
colembrài , vrb: acolembrare,
collembrari,
colombrai Definizione
nau mescamente de su linnàmene segau a tàulas, essire trotu, allacau, atrotigau, colembru; fintzes pònnere o mantènnere una cosa betada a una parte, coment'e orruendho
Sinonimi e contrari
abbajonare,
abbrovinare,
acocovedhae,
agionedhare,
atrotiai,
atzumborai,
corcobare,
imbartzonare,
inconcobare,
ingiolvinare
/
aliverrare
Frasi
is portas si colombrant ◊ custa fentana est totu colembrara: linnàmini mau!
2.
dh'iscudit dus pinnigosus, dhi betat una manu a is gangas e nce dhu colombrat palas a su muru!
Traduzioni
Francese
gondoler,
fléchir
Inglese
to bend,
to twist
Spagnolo
torcerse
Italiano
incurvarsi,
contòrcersi (détto del legname)
Tedesco
sich beugen,
sich krümmen.
fritíre , vrb Definizione
tròchere e incrubare (comente faent is puntas de is matas po su bentu); su si mòvere o mòvere una cosa fintzes po che dha pònnere a una parte, su si mòvere a giagaradura, a cropu, tratènnere unu pagu faendho una cosa po ndhe fàere un’àtera o agiudare a unu
Sinonimi e contrari
allacanae,
chinnire,
frànghere,
grunare,
incruai,
incrunai,
indugi,
infritire,
ingrussiare,
mòere,
suncai,
truminare,
tziricare
/
trèmere
Frasi
denanti a una mama isconsolada frito sa fronte ◊ a su càntaru meu friti sas laras ca ndhe as ingranzeu (P.Mereu)◊ dolorosas penas ant fritidu sa forte conca tua ◊ fritinno is genugos dhi faiant s'adoracione ◊ donzi fundhu fit càrrigu de ua a ispantu chi fritiat sa bide totu a terra ◊ tristu e a passos lentos fit cun sos ojos fritidos a terra
2.
cun totu sos impitzos chi tenzo no mi poto fritire a fàghere àteru ◊ comente mi poto fritire andho a binza a meighinare ◊ sas berbeghes si sunt fritidas: bae a bídere no bi apat animale! ◊ frítidi ca inoghe istrobbas! ◊ a bos fritides ca depo passare?!
Traduzioni
Francese
fléchir,
courber
Inglese
to bow
Spagnolo
doblar
Italiano
flèttere,
chinare
Tedesco
beugen.
indúgi, indúgiri, indúgliri , vrb: indulli,
indúlliri,
indúxiri,
undúxiri Definizione
indrúchere, fàere abbasciare (sa conca o àteru) a cara a un’ala nau prus che àteru de cosa longa o arta chi a su normale istat prantada; nau de gente, su si abbasciare e fintzes cèdere o tròchere a una fortza, a un’àtera volontade / pres. ind. dèu indullu; pps. indúgiu (in-dú-gi-u), indúgliu, indúlliu, indurtu
Sinonimi e contrari
abasciai,
aúlghere,
dòrchere,
incruai,
indrúchere,
indrughire,
indugi,
muciare
/
conchinare,
cumbínchere,
tzèdere
Modi di dire
csn:
i. a unu a fai ccn. cosa = conchinarechelu; i. is costas a ccn. = dàreli surra manna, cannire sas costas a ccn.; a conca indúllia = a conca incrubada; indugi sa cigirista = abbassiare sas pretesas
Frasi
is manus chi ti sonant campanas de pasca, o paxi, funt is chi t'indullint su ferru in centu ainas bonas (Danese)◊ femu làngia e m'indullemu che filu (Z.Sanfilippo)◊ indulliat is genugus fintzas a terra ◊ no seu dignu de m'indulli po dh'iscapiai is corriedhas de is crapitas ◊ dhi benit ammaròglia a s'indúgliri, si bolit papai!◊ indugit is ogros a terra e fait lavras de erriri
2.
mi at indúlliu a cambiai su cuntratu ◊ ammarolla dhi est bénniu a indugi sa cigirista!
Etimo
ltn.
indulgere (indulgeo)
Traduzioni
Francese
fléchir,
céder
Inglese
to give in (way),
to flex
Spagnolo
doblar,
ceder
Italiano
flèttere,
cèdere
Tedesco
biegen,
sich ergeben.
muciàre , vrb: mucrare,
mugiare,
mugrare,
mujare,
muxare Definizione
coment'e orrugare o fàere a mugros, a orrugos, ma nau in su sensu de incrubare, indrúchere, fintzes mòvere a furriadura
Sinonimi e contrari
allacanae,
aúlghere,
dòrchere,
incruai,
nugrare
Frasi
múcia s'ischina e càrrami predichedha! ◊ mi dolet su costazu ma za bi la fato a mi mugrare pro mi leare cosa ◊ si mujat s'àlvure a su bentu ◊ su bentu isfidiadu muxat sos briones chi in s'ànima mi tudhint (A.Porcheddu)◊ zughet sas palas mujadas de sos annos ◊ s'umanidade l'ant mugrada bentos berminosos ◊ si faghet isfortzu si múgiat che giuncu ◊ at mujadu sa conca a sas leadas in giru ◊ s'ària mugrat sa lughe e pro cussu su Sole si podet bídere naschindhe unu pagu innantis ◊ fint sétzidos in terra cun sas ancas mujadas fintzas a tocare sas petorras
Etimo
ltn.
mut(i)lare
Traduzioni
Francese
fléchir,
courber,
incurver
Inglese
to bend
Spagnolo
flexionar,
doblar
Italiano
flèttere,
curvare
Tedesco
biegen.