abballinàre , vrb Definizione
fàere a ballinas, a birillas
Sinonimi e contrari
abbotzichedhare,
aculingionai,
aggromerare,
allomborae,
arranedhare,
arrombulonai
Frasi
s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire une boule (de)
Inglese
to roll into a ball
Spagnolo
hacer pelotitas
Italiano
appallottolare
Tedesco
zur Kugel rollen.
aggradheràre , vrb Definizione
fàere a gràdhera, a bocitedhas
Sinonimi e contrari
abballinare
Frasi
est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire une boule,
bouler
Inglese
to roll into a ball
Spagnolo
hacer pelotitas
Italiano
appallottolare
Tedesco
zur Kugel rollen,
mögen.
alleputzadúra , nf Definizione
pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'habiller avec une certaine recherche
Inglese
refinement in dressing
Spagnolo
refinamiento en el vestir
Italiano
ricercatézza nel vestire
Tedesco
sich gesucht kleiden.
ammoràre , vrb: amorai,
amurai Definizione
totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare
Sinonimi e contrari
fastigiai
/
abbaradhare,
abbelare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
Frasi
oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru!
2.
totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?!
Terminologia scientifica
ssl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être fiancés,
s'engager par une promesse de mariage
Inglese
to be connected with
Spagnolo
ser novios,
llevarse bien con alguien
Italiano
avére una relazióne d'amóre,
èssere fidanzati
Tedesco
ein Liebesverhältnis unterhalten,
verlobt sein.
anninniài, anninniàre , vrb: niniare Definizione
cantare s'anninnia, dormire su pipiu
Sinonimi e contrari
ammutare 1,
ciannigare,
nanniai
Frasi
su pipiu in su bartzolu bolit a dh'anninniai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
endormir en chantant une berceuse
Inglese
to lullaby
Spagnolo
acunar,
cantar una nana
Italiano
ninnare
Tedesco
einlullen.
apojài 2, apojàre , vrb: apozare 1,
apoxare Definizione
nau de s'abba, fàere a poju, a paule, a lotzina, a foxina (ma si narat fintzes de àteru, in su sensu de arregòllere totu a unu, totu impare); pònnere in abba apojada, intrare a s'abba
Sinonimi e contrari
abburgare,
apadulare,
apajolare
/
impogiare
Frasi
in cue ca faghet a fossu bi apojat abba
2.
est menzus a ischirent a apojare totus a manera chi non si che afochet nisciunu
3.
totu sa musca apojada in sa porta est, ca bollit intrai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
former une flaque,
des flaques
Inglese
to make a thud
Spagnolo
encharcar
Italiano
farsi tónfano,
pozzànghera
Tedesco
eine Pfütze bilden.
arrebbechinàre , vrb: rebbechinare* Definizione
istare a perrica, fàere s'abbetiosu, arrespòndhere po abbétia
Sinonimi e contrari
abbetiae,
reotare,
tricatare
Traduzioni
Francese
avoir une prise de bec
Inglese
to squabble
Spagnolo
altercar
Italiano
battibeccare
Tedesco
zanken.
arrecatài 1 , vrb rfl: arrechetai,
recatai Definizione
fàere su giuditziosu
Sinonimi e contrari
refrenai
Etimo
spn.
recatarse
Traduzioni
Francese
se retenir,
se moderer,
garder une prudente réserve
Inglese
to show reluctance
Spagnolo
ser juicioso
Italiano
usare ritégno
Tedesco
sich scheuen.
atufài , vrb Definizione
fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu
Sinonimi e contrari
afungai,
afungorai,
allanire,
ammucorai,
ammufai,
annabrai,
intufire,
intuvare,
limire,
morighinire,
tufire
Etimo
spn.
atufar
Traduzioni
Francese
prendre une odeur de moisi,
moisir
Inglese
to grow musty
Spagnolo
enmohecer,
atufar
Italiano
prèndere odóre di tanfo,
ammuffire
Tedesco
dumpfig riechen,
verschimmeln.
avriàre 1 , vrb Sinonimi e contrari
addulgare,
ammítere,
atorgare,
cufessare
Frasi
Bacaredhu e Bainzu bi fint meses in presone, ma no aiant avriadu e perunu avocadu fit reséssidu a los fàghere iscapare (Q.Falchi)
Traduzioni
Francese
avouer une faute
Inglese
to confess
Spagnolo
confesar,
reconocer
Italiano
confessare,
amméttere una mancanza
Tedesco
zugeben.
bandhiàre 1 , vrb Definizione
andhandho, pèrdere sa filada de un'improntu, girare a una bandha de malesaura o a dónnia modu chentza dhu bòllere / andhare bandhiendhe = a egas e a ogas
Sinonimi e contrari
istantonai,
tontonare
Traduzioni
Francese
faire une embardée
Inglese
to skid
Spagnolo
derrapar
Italiano
sbandare
Tedesco
schleudern.
bandhíre , vrb: bandiri,
bannire Definizione
betare su bandhu; fàere ischire, nàrrere sa cosa a totus, a gente meda / b. in sas bàtoro contonadas = dare a ischire sa cosa a totugantos, iscandhulizire una cosa
Sinonimi e contrari
bandhizare,
gridai,
trumbitai
/
isprubbicare
Frasi
su benniolu est banninne frófighes e pètenes ◊ at bandhidu pumatas friscas a piatza
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
crier une annonce
Inglese
to announce
Spagnolo
pregonar
Italiano
bandire,
pubblicizzare
Tedesco
bekanntmachen.
concevàre , vrb: concivare Definizione
cuncordare filedhos, filare trobedhas po ingannare a unu
Sinonimi e contrari
contzebire
Traduzioni
Francese
dresser une embûche,
tendre un piège
Inglese
to plot
Spagnolo
hacer trampas
Italiano
ordire insìdie
Tedesco
Ränke schmieden.
contraventzionài , vrb: cuntraventzionai Definizione
pònnere contravintzione
Frasi
is carabbineris iant cuntraventzionau is chi no portànt is bullitinus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner,
flanquer une contravention
Inglese
to fine
Spagnolo
multar
Italiano
multare
Tedesco
mit einer Geldstrafe belegen.
crúju , nm: crúsiu,
cruxu,
cúgiu,
cuju 1,
cuzu cuxu,
grusu Definizione
terrenu, possessu no meda mannu ma serrau; tretu apartau, frantu, mescamente tra duos muros o cresuras, fintzes loghighedhu po chistire cosa
Sinonimi e contrari
cugnau,
possessu,
tanca
/
angrone,
arranconi,
chizone,
coda 1,
corroncone,
crucuzone,
currungioni,
furringoni
Frasi
cuss'andhata nche dabat a su crúsiu issoro ◊ sunt andhaos a su crúsiu de ube su poledhu fit paschendhe ◊ su crúsiu de cudh'ómine no fit irfenau ◊ padronu de cujos serrat sos àidos ◊ sos crujos suos sunt vinzas, olivàrios e ortos ◊ ite bella est sa rosa chi frorit in sa corte in s’oru de su cruju…
2.
canno sas voches no s'intenniant prus, sos tres acratzaris si sont abbitzatos de nch'èssere in crujos, a curtzu a vidha ◊ cada crúsiu lis aperjat in pedes, a cussos cainos!
3.
de laore ocannu ndhe apo prenu totu is cúgios ca s'argiola fut mannita ◊ bi at fantàsimas cuadas in dogni cuzu ◊ su batu che intrat in totu sos cuzos ◊ a isse l'ant mortu in sos cujos de su pasciale sou ◊ mi che ant postu in d-unu cuzu po crupa sua ◊ cussu fit su cuzu de s'ainedhu in domo
Etimo
ltn.
clusiu(m)
Traduzioni
Francese
terre fermée par une clôture
Inglese
fenced farm
Spagnolo
cercado
Italiano
podére recintato
Tedesco
eingefriedeter Gutshof.
demàre , vrb: addemare Definizione
ingòllere tema, maladia, fàere dannu a sa salude
Sinonimi e contrari
ammagagnare,
ammaladiai,
apuntorai,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
| ctr.
sanai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
attraper une maladie
Inglese
to get an illness
Spagnolo
enfermar
Italiano
prèndere una malattìa
Tedesco
erkranken.
desbaratàre , vrb: disbaratai,
disbaratare Definizione
fàere vida irregulada, fàere s'isperditziau, ispèrdere o perdimentare sa cosa, pesare a bolare sa cosa, ispaciare a tropu; nàrrere o fàere ispropósitos / disbaratai un'animali = pònnerelu a tropu a triballare
Sinonimi e contrari
aperdimentare,
distrúere,
isbaire,
ispazetare,
ispèldere,
ispeldisciare,
istravuciare
/
desatinai
| ctr.
avitare
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
mener une vie déréglée
Inglese
to lead a dissolute life
Spagnolo
desbaratar
Italiano
menare una vita sregolata
Tedesco
ein unsittliches Leben führen.
discumbidài , vrb Definizione
nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu o brindhu no si faet prus, o chi a su cómbidu no si dhue andhat
Frasi
mi seu discumbidau e no dhoi andu
Traduzioni
Francese
révoquer,
annuler une invitation
Inglese
to cancel
Spagnolo
desconvidar
Italiano
revocare o disdire un invito
Tedesco
eine Einladung absagen.
dugonàre , vrb Definizione
bufare meda
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
boire comme une éponge
Inglese
to booze
Spagnolo
empinar el codo
Italiano
bére spésso e mólto
Tedesco
saufen.
incalancàre , vrb Definizione
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Sinonimi e contrari
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre quelque chose dans une fissure
Inglese
to slip in
Spagnolo
meter algo en un agujero,
encavarse
Italiano
métter qlcs. déntro una fessura
Tedesco
etw. in einen Spalt stecken.