chiàgliu, chiàlgiu , nm: chiarju,
chiarzu,
chivalzu,
chivarju,
chivarzu,
civàrgiu,
civraxu,
crivàgiu,
crivalzu,
crivazu,
crivaxu,
crivazu Definizione
una de is bàtoro partes de sa farra, sa chi abbarrat candho ndhe ant bogau su pódhine, sa símbula e s'iscete; una calidade de pane carasau chi si faet de su chivarzu: abbarrat unu pagu iscurosu (ca dhue at ancora unu pagu de pódhine) e benit cunsiderau prus pagu bonu (in ccn. logu dhu narant chivarzinu); in Campidanu, su civraxu est una genia de pane grussu de farra prus bona impastada modhe e chentza de suíghere (pani de mustàciu, assimbígiat de mannària e de figura a su bimisone, ma a logos est fintzes su chivarzinu o chivarzu)/ su civraxu de Sedhori: pane mannu mannu, grussu, chi pesat de duos a tres chilos; genias de civraxu: de símbua, civraxu niedhu, grussu
Sinonimi e contrari
cibraxedha,
civraxedhu,
colacola,
fresinu,
frúfuru
Frasi
commo a tibe cada pilu ti pedit chivarju…◊ ti ant istitau a pane e chiàgliu ◊ mi atato de giodhu cun pane de chivalzu ◊ chini circat mellus de pani e casu nci arruit in su civraxu ◊ ndhe essiat tzichi, símbula e crivàgiu
Cognomi e Proverbi
prb:
menzus chivalzu in domo tua chi no pane biancu in domo anzena
Etimo
ltn.
cibarius
Traduzioni
Francese
farine grossière,
son des recoupes
Inglese
fine bran
Spagnolo
moyuelo,
rollón
Italiano
cruschèllo
Tedesco
Kleienmehl.
chilinzòne , nm: ghilingioni* Definizione
pódhini mannu: de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa, de fora, de su granu
Sinonimi e contrari
bilinzone,
elinzone,
frúfere,
gràngia,
linzone,
mussu,
podhi,
russarza,
talau
/
cdh. brinnu
Traduzioni
Francese
son,
mouture
Inglese
bran
Spagnolo
salvado
Italiano
crusca
Tedesco
Kleie.
farígu, fàrigu , nm Definizione
una parte de sa farra, bona prus che àteru po animales; a logos, órgiu móliu po animales; símbula grussa; coment'e farra de orrunchinadura de linna chi faent unos cantu bobbois candho sa linna est bècia; a logos, su frore de su binu, su frore de su samucu; in cobertantza, fintzes brutore, muga, sordi / terra de bonu farigu = a matza de castàngia, fatia, isorta che farina
Sinonimi e contrari
farrixedha,
popoine
Frasi
po fai s'ambulau si coit su farigu ◊ su canistedhu si bestiat a festa chin sa biancura de su farigu nou
2.
béciu fut Batista Nuxis, ca portada su farigu in is genugus!
Cognomi e Proverbi
smb:
Farigu
Etimo
ltn.
farric(u)lum
Traduzioni
Francese
farine avec de la repasse
Inglese
flour with fine bran
Spagnolo
harina con moyuelo
Italiano
farina con cruschèllo
Tedesco
Kleienmehl.
frúfere , nm: frúfure,
fúfere,
fúlfere,
fúrfere,
fúrfure,
fúscere Definizione
pódhini mannu, pódhine: de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa e pagu bona, sa parte de fora de su granu
Sinonimi e contrari
bilinzone,
chilinzone,
elinzone,
gràngia,
linzone,
mussu,
podhi,
russarza,
talau
/
cdh. brinnu
Frasi
a s'ainedhu li amos a dare frúfere ◊ su frúfere si poniat po fàghere sas bifaches a sos canes e s'impastada a sas pudhas
2.
cussu mata de fúfere, fatu a sàbiu, aiat aiscultadu a un'orija solu!
Etimo
ltn.
furfure(m)
Traduzioni
Francese
son,
mouture
Inglese
bran
Spagnolo
salvado
Italiano
crusca
Tedesco
Gabel.
irgranzàre , vrb: isgrangiare,
isgranzare,
sgrangiai Definizione
seberare, bogare su pódhine grussu de sa farra cun su sedatzu largu: est sa primu manu de sa sedatzadura / sedatu de i. = fatu de pilu largu pro sa sedatadura de sa prima manu
Sinonimi e contrari
grangiai,
ingrangiai,
irghilinzonare
Frasi
cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
séparer le son du froment
Inglese
to pull bran apart
Spagnolo
cerner
Italiano
separare la crusca
Tedesco
die Kleie trennen.
iscribarzadúra , nf Sinonimi e contrari
chivarzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
repasse
Inglese
fine bran
Spagnolo
moyuelo,
rollón
Italiano
cruschèllo fine
Tedesco
Kleienmehl.
símbua , nf: símbula,
símula Definizione
una parte de sa farra, grussita e de colore prus pagu biancu de s'iscete, antzis unu pagu groga (a logos sa méngius, in àteros de segundha, grussatza); una genia de pane / min. simuledha, nau de símbula cota in brodu de petza, coment'e minestra ma cagiada; èssiri grussu in sa símbula, fini in su pódhini (nau po su fàere de unu)= lassare a pèrdere is cosas importantes e giare importàntzia a cosas de pagu contu, èssere trotos
Sinonimi e contrari
chibu
/
ttrs. símura
Frasi
sas duas calidades de símula fint pro sos macarrones (tazolas, ciciones, sucu) e pro sa matzafrissa ◊ una parti de sa símbula si ndi pesat a cocòis e s'àtara s'ispòngiat po fai su modhitzosu ◊ feus maritzosu de símbua e cacòis pintaus a punta de sarreta ◊ at passadu sa farina in canistredha fatendhe sa símula
Cognomi e Proverbi
smb:
Simbula, Simula
Terminologia scientifica
mng
Etimo
ltn.
simila
Traduzioni
Francese
son
Inglese
bran
Spagnolo
sémola
Italiano
sémola
Tedesco
Grieß.
talàu, tàlau , nm: telau Definizione
de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa, sa parte de fora de su granu
Sinonimi e contrari
bilinzone,
chilinzone,
elinzone,
frúfere,
gràngia,
linzone,
mussu,
podhi,
russarza
/
cdh. brinnu
Frasi
farina de tiàulu, narat su díciu, si boltat in telau ◊ pro s'àinu teniat provistas de telau ◊ su telau s'impitaiat pro addescu de pudhas e mannales ◊ su pudhu fit abbetuau a su telau impastau
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
son,
mouture
Inglese
bran
Spagnolo
salvado
Italiano
crusca
Tedesco
Kleie.