addotorài, addotoràre , vrb Definizione giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda Traduzioni Francese décerner un diplôme, obtenir son diplôme, faire le pédant Inglese to graduate, to air one’knowledge Spagnolo licenciarse, titularse, maestrear, presumir de docto Italiano addottorarsi, fare il saccènte Tedesco doktorieren, den Besserwisser spielen.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definizione àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Sinonimi e contrari acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Modi di dire csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Frasi apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Traduzioni Francese gagner de quoi vivre à la sueur de son front Inglese to gain with sacrifice Spagnolo gañar con sacrificio Italiano guadagnare con sacrifìcio Tedesco mühsam verdienen.

chiàgliu, chiàlgiu , nm: chiarju, chiarzu, chivalzu, chivarju, chivarzu, civàrgiu, civraxu, crivàgiu, crivalzu, crivazu, crivaxu, crivazu Definizione una de is bàtoro partes de sa farra, sa chi abbarrat candho ndhe ant bogau su pódhine, sa símbula e s'iscete; una calidade de pane carasau chi si faet de su chivarzu: abbarrat unu pagu iscurosu (ca dhue at ancora unu pagu de pódhine) e benit cunsiderau prus pagu bonu (in ccn. logu dhu narant chivarzinu); in Campidanu, su civraxu est una genia de pane grussu de farra prus bona impastada modhe e chentza de suíghere (pani de mustàciu, assimbígiat de mannària e de figura a su bimisone, ma a logos est fintzes su chivarzinu o chivarzu)/ su civraxu de Sedhori: pane mannu mannu, grussu, chi pesat de duos a tres chilos; genias de civraxu: de símbua, civraxu niedhu, grussu Sinonimi e contrari cibraxedha, civraxedhu, colacola, fresinu, frúfuru Frasi commo a tibe cada pilu ti pedit chivarju…◊ ti ant istitau a pane e chiàgliu ◊ mi atato de giodhu cun pane de chivalzu ◊ chini circat mellus de pani e casu nci arruit in su civraxu ◊ ndhe essiat tzichi, símbula e crivàgiu Cognomi e Proverbi prb: menzus chivalzu in domo tua chi no pane biancu in domo anzena Etimo ltn. cibarius Traduzioni Francese farine grossière, son des recoupes Inglese fine bran Spagnolo moyuelo, rollón Italiano cruschèllo Tedesco Kleienmehl.

chilinzòne , nm: ghilingioni* Definizione pódhini mannu: de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa, de fora, de su granu Sinonimi e contrari bilinzone, elinzone, frúfere, gràngia, linzone, mussu, podhi, russarza, talau / cdh. brinnu Traduzioni Francese son, mouture Inglese bran Spagnolo salvado Italiano crusca Tedesco Kleie.

cóltzu , agt, nm: colzu, cortzu, corzu 1, cotzu 3 Definizione foedhu chi narant po ammischinare o lastimandho a unu; foedhandho de unu mortu, s'ispaciau, sa bon'ànima; fintzes chi est totu malandhau / cortzaredhu! = siscuru!, scerau!, mischinu! Sinonimi e contrari beadu, mischinu, moltu, siscuru / malacónciu / cdh. cólciu | ctr. diciosu Frasi coltzu si andhas foressidu solu in su buscu niedhu! (P.Casu)◊ corzu a isse si no si ndhe adderetat! ◊ corzu chie si fidat de amigos! (P.Pisurzi)◊ custu mi ammentant sa colza pitzinnia! ◊ a dolu de sas coltzas netas mias, chi mi ant a pesu in domo! 2. su colzu de tziu Istèvene, candho si agataiat, za fit ómine! ◊ s'interramortos at ammaniadu una tuda pro un'àteru corzu ◊ su colzu de babbu meu naraiat sèmpere a no fàghere male a neune 3. sa mobbília no podiat èssere prus cortza: cadrea mala, mesedha totu arroinada Etimo crsn. córciu Traduzioni Francese pauvre, Dieu ait son âme, feu (f. feue) Inglese poor (thing), latelamented Spagnolo el pobre Italiano poverino, buonànima Tedesco arm, Selige.

corroàre , vrb Definizione sighire a foedhare difendhendho donniunu su pàrrere suo, fintzes abboghinare Sinonimi e contrari abbetiae, atoliai Frasi siat comente si siat, eo su chi cheres tue no lu podo fàghere, at corroadu Zuanne (Z.F.Pintore)◊ Est Pinedhu! Est Pinedhu! - corroant a cuncordu totu sos púpulos - Traduzioni Francese insister pour défendre son propre opinion Inglese to dwell on defence of his own opinion Spagnolo obstinarse Italiano insìstere a difésa del pròprio parére Tedesco bei seiner Meinung bleiben.

disangrenàre , vrb Definizione leare, bogare o pèrdere su sàmbene Sinonimi e contrari assangrare, dissambenare Traduzioni Francese perdre tout son sang Inglese to bleed Spagnolo desangrar Italiano dissanguare Tedesco Blut entziehen, abzapfen.

discrèiri, discrère , vrb Definizione finire, acabbare o lassare de crèdere o de ibertare calecuna cosa Sinonimi e contrari disaprensionai, iscrèdere* | ctr. crèdere Traduzioni Francese revenir sur son opinion Inglese to stop believing in Spagnolo cambiar opinión Italiano discrédere Tedesco nicht mehr glauben.

frúfere , nm: frúfure, fúfere, fúlfere, fúrfere, fúrfure, fúscere Definizione pódhini mannu, pódhine: de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa e pagu bona, sa parte de fora de su granu Sinonimi e contrari bilinzone, chilinzone, elinzone, gràngia, linzone, mussu, podhi, russarza, talau / cdh. brinnu Frasi a s'ainedhu li amos a dare frúfere ◊ su frúfere si poniat po fàghere sas bifaches a sos canes e s'impastada a sas pudhas 2. cussu mata de fúfere, fatu a sàbiu, aiat aiscultadu a un'orija solu! Etimo ltn. furfure(m) Traduzioni Francese son, mouture Inglese bran Spagnolo salvado Italiano crusca Tedesco Gabel.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definizione cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Sinonimi e contrari ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Frasi su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Etimo srd. Traduzioni Francese cuver son vin Inglese to get over one's drunkenness Spagnolo desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italiano smaltire la sbòrnia Tedesco den Rausch ausschlafen.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definizione pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Sinonimi e contrari isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Frasi no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Traduzioni Francese perdre ou faire perdre son temps Inglese to waste one's time Spagnolo perder el tiempo Italiano pèrdere o far pèrdere tèmpo Tedesco Zeit verlieren.

immulzàre , vrb: immurgiare, immurzare, irmurjare, irmurzai, irmurzare, ismugliare, ismulzai, ismurzare, smurzai Definizione papare a mengianu, fàerei s'immúrgiu Sinonimi e contrari gustai, murzai Frasi a s'ora de ismulzai mi pichetu tres fogatzas ◊ bàtindhe su conchedhu de su giodhu ca immurzamus! ◊ mi apo irmurzadu una bella supa de late ◊ irmúrjati antis de tucare! ◊ nonna e neta si sunt postas a immulzare ◊ a bustare e a ismugliare bi fiat sa matessi bundhàntzia ◊ su fizu est irmurzàndhesi a pane e casu Cognomi e Proverbi prb: chini cenat a binu irmurzat a abba Etimo spn. almorzar Traduzioni Francese prendre son petit-déjeuner Inglese to breakfast Spagnolo desayunar Italiano fare colazióne Tedesco frühstücken.

irgranzàre , vrb: isgrangiare, isgranzare, sgrangiai Definizione seberare, bogare su pódhine grussu de sa farra cun su sedatzu largu: est sa primu manu de sa sedatzadura / sedatu de i. = fatu de pilu largu pro sa sedatadura de sa prima manu Sinonimi e contrari grangiai, ingrangiai, irghilinzonare Frasi cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare Etimo srd. Traduzioni Francese séparer le son du froment Inglese to pull bran apart Spagnolo cerner Italiano separare la crusca Tedesco die Kleie trennen.

irvenàre , vrb: isvenare, svenai Definizione bogare o pèrdere sàmbene meda Frasi su grodho abbenenat sa vida de sos pastores, ca s'anzone chi acatat irvenat ◊ est mortu isvenadu Etimo srd. Traduzioni Francese perdre tout son sang Inglese to bleed Spagnolo desangrar Italiano dissanguare Tedesco Blut entziehen.

manigiài, manigiàre , vrb: manitzare, manixai, manizare Definizione pigare o portare in manu cosa po si ndhe serbire, po dh'impreare, po fàere, ma fintzes solu impreare, nàrrere; rfl. moveresindhe, fàere in lestresa Sinonimi e contrari ammaunire, impleai, maniestare Modi di dire csn: manigiai sa terra = arare, triballare sa terra; isciri m. su telefoninu = ischire totu ite e comente si faghet cun su telèfono cellulare; manizàresi a ccn. = chircare de dhu cumbínchere fintzas a fàere su chi no est giustu o no andhat bene, currúmpere puru Frasi arendi manígiat s'arau bèni meda ◊ manitzaiat sa urvajola a sa tzeca, canno fit arrabbiatu ◊ no manizant sos fusiles, ma pagu tziviles etotu sunt! ◊ su pei chi si manígiat de prus po guidai sa màchina est su deretu ◊ is fuedhus chi prus manixaus funt in sardu 2. cussa est genti chi viàgiat, bandat a teatru, si bistit bèni: si bit ca manígiat dinai meda! ◊ a chini no est abbituau, a manixai dinai dhi donat a conca 3. si no mi manizo, sos puzones no mi lassant ua in binza! ◊ manízadi, già los bides continu tuca tuca, sos colvos a su tou!…◊ mi apu a irballiai, ma in mangasinu dhui manígiat topis! 4. sa terra no fiat istétia manixada in s'istadi e po cussu no boliat arriscai a ndi seminai meda Etimo itl. Traduzioni Francese manier, manipuler, manœuvrer, mettre tout son œuvre Inglese to use, to manipulate Spagnolo manejar Italiano maneggiare, manipolare, manovrare, adoperare Tedesco hantieren (herum), handhaben, gebrauchen.

pibidósu , agt Definizione nau sèmpere de sonu, mescamente de boghe, chi est artu meda e fine Sinonimi e contrari essiditzu Frasi zughet boghe pibidosa ◊ pranghindhe, betaiat cudhas boghes pibidosas pariat chi ndhe ispicaiat su coro ◊ za ndhe li at betadu de irrocos pibidosos a su fatore, ca nachi no at ischidu triballare s'ortu!… Etimo srd. Traduzioni Francese aigu (voix, son, cri, sifflement) Inglese shrill Spagnolo agudo (voz, sonido, grito, silbido) Italiano acuto (voce, suono, grido, físchio) Tedesco scharf, schrill(von Tönen, Stimmen, Schreien, Pfiffen).

podhinósu , agt Definizione nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau Sinonimi e contrari fodhinosu / mascarosu Etimo srd. Traduzioni Francese plein de son Inglese branny Spagnolo con mucho salvado Italiano cruscóso Tedesco kleiig.

scabbalài , vrb Definizione pèrdere o fàere pèrdere is fundhos de un'aziendha, su capitale, su cabbale Sinonimi e contrari | ctr. acabbalai Etimo srd. Traduzioni Francese perdre son capital Inglese to lose one's capital Spagnolo arruinarse Italiano pèrdere il capitale Tedesco das Kapital verlieren.

scexiài , vrb: scixiai Definizione lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu Sinonimi e contrari ibentiare, ifegare*, ilbarulire, iscoturare, ismarmire / irfriargiare Frasi candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai 2. sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola! Traduzioni Francese cuver son vin Inglese to get over one's drunkenness Spagnolo dormir el vinola mona Italiano smaltire la sbòrnia Tedesco den Rausch ausschlafen.

símbua , nf: símbula, símula Definizione una parte de sa farra, grussita e de colore prus pagu biancu de s'iscete, antzis unu pagu groga (a logos sa méngius, in àteros de segundha, grussatza); una genia de pane / min. simuledha, nau de símbula cota in brodu de petza, coment'e minestra ma cagiada; èssiri grussu in sa símbula, fini in su pódhini (nau po su fàere de unu)= lassare a pèrdere is cosas importantes e giare importàntzia a cosas de pagu contu, èssere trotos Sinonimi e contrari chibu / ttrs. símura Frasi sas duas calidades de símula fint pro sos macarrones (tazolas, ciciones, sucu) e pro sa matzafrissa ◊ una parti de sa símbula si ndi pesat a cocòis e s'àtara s'ispòngiat po fai su modhitzosu ◊ feus maritzosu de símbua e cacòis pintaus a punta de sarreta ◊ at passadu sa farina in canistredha fatendhe sa símula Cognomi e Proverbi smb: Simbula, Simula Terminologia scientifica mng Etimo ltn. simila Traduzioni Francese son Inglese bran Spagnolo sémola Italiano sémola Tedesco Grieß.

«« Cerca di nuovo