abbaràre , vrb Definizione
crocare una bara, istèrrere e interrare una pértiga de bide chentza ndhe dha segare de su fundhu, po fàere arraighinas
Sinonimi e contrari
aporcai,
parpainare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
provigner
Inglese
to layer
Spagnolo
acodar,
amugronar
Italiano
propagginare
Tedesco
absenken.
aporcài , vrb Definizione
interrare unu cambu, cambu o pértiga de bide chentza ndhe dha segare de su fundhu (a pértia furada) po betare arraighinas e fàere un'àteru fundhu; nau de erbas, acortzire sa terra a su fundhu po essire prus biancas (fàere a cracangiolu)
Sinonimi e contrari
abbarare,
parpainare
Etimo
itl.
apporcare
Traduzioni
Francese
provigner,
marcotter
Inglese
to layer
Spagnolo
amugronar
Italiano
propagginare
Tedesco
absenken.
brabània , nf Definizione
pértiga furada o arrampu, canna de bide, interrada po betare arraighinas chentza ndhe dha segare de su fundhu
Sinonimi e contrari
abràina,
parpàghine*
Modi di dire
csn:
fai o pònniri brabànias; fai brabànias a latzu de cani (nadu de canna de bide)= istèrrere sa canna de sa bide chentza ndhe la segare de su fundhu, a pértia furada
Traduzioni
Francese
provin,
marcotte
Inglese
layer
Spagnolo
mugrón
Italiano
propàggine
Tedesco
Senker,
Absenker.
casidhàda , nf Definizione
su tanti de unu casidhu (istrégiu); pértia furada, pértiga longa lassada atacada a su fundhu ma interrada prus in punta (de lassare fora) po betare arraighinas e fàere un'àteru fundhu
Sinonimi e contrari
pitzu
/
casidhera
Modi di dire
csn:
una c. de lati = una murghiola de late; fai casidhadas = interrare rampos a betare raighinas
2.
coment'e una casidhada manna, s'ísula nosta dh'ant ispérdia is crobus chi afarruncànt su mebi a fitas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marcotte
Inglese
layer
Spagnolo
acodo,
mugrón
Italiano
margòtta
Tedesco
Ableger.
crianciànu, criangiànu , agt: crianzanu,
criongianu,
crionzanu Definizione
nau de pudha, chi est criandho, chi criat meda
Sinonimi e contrari
criadora,
criajolu
Frasi
cussa ratza de pudhas crionzanas sunt un'ammiru! ◊ arragodadindi ca Ramundu est bagadiu mannu, e chi agatat una pudhixedha crianzana!…◊ chie cheret oos friscos comporare de una pudhighina crionzana!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pondeuse
Inglese
good layer (hen)
Spagnolo
clueca
Italiano
ovàio,
ovaiòlo
Tedesco
eierlegend.
parpàghine , nf: parpàine,
parpàjine Definizione
pértia furada o cambu, canna de bide, interraos a betare arraighinas chentza ndhe dhos segare de su fundhu, ma fintzes canna de bide (sarda) chi si prantat segada de su fundhu
Sinonimi e contrari
abràina,
brabàina
Etimo
ltn.
propagine(m)
Traduzioni
Francese
marcotte de vigne
Inglese
layer
Spagnolo
mugrón,
esqueje
Italiano
propàggine,
magliòlo
Tedesco
Ableger.
pígiu , nm, nf: pígliu,
piju,
pílgiu,
pilla,
pillai,
pillu,
pitzu 1,
pixe,
pixu 1,
piza,
pizu Definizione
css. cosa lada o istérria meda e fine (assumancu po s'istérria chi tenet), sa parte prus in pitzu, de fora, de sa cosa, ma si narat fintzes de bestimentu postu in dossu in cantu distintu de un’àteru e de ammontu po letu; foedhandho de logu, su matedu cracu chi dhu'est créschiu; in cobertantza, fintzes manera de fàere a ingannu, a trassa; a logos, is pillus funt una calidade de macarrones; foedhandho de domos, de fràigu, pitzu est fintzes pianu (su pitzu = su primu pianu; su pitzu de mesu = su pianu in mesu de àteros duos)/ min. pizaredhu, pizighedhu (a/c.: candho si narat cantos funt is pígios de una matessi cosa, su foedhu si fúrriat a piza, pilla, a bortas fintzes cun sa /s/ de su pl.: una pilla, dua piza, tre piza, cuatru pillas, bàtoro piza); is píglius = a logos, pistocu, pane carasau; avb. (èssere de una cosa) pígiu pigiu = itl. affiorante, superficiale
Sinonimi e contrari
pidhoncu,
pillada,
subrafaci
/
bestimenta,
cuguzura
/
còglia
/
filedhos,
pinnica,
trassa
/
cdh. píciu
Modi di dire
csn:
pillu de lati = mantega; avb. a pillu a pillu, pizu pizu (pizubizu)= subra subra, chentza falare a fundhu; a pillus a pillus = a pilladas, a pizos, a pillais (èssiri, pònniri a unu, a dus pillais); bogare, bogai a p. carchi cosa = imbentare, ispedientare, bogai a claru; essire a pizu = essire fora de si poder bídere, intèndhere; perda a pillus = chi essit a iscatas, a cantos lados, a tellas; pillu de pasta = pasta tesa a fine (es. pane carasau); fai pillu = pònnere su pizu (nadu de late, binu e gai); a pizas de denote = intro de note, a note russa
Frasi
apu fatu su lentzoru a cuatru pillas ◊ bogadiche carchi pizu ca est calura! ◊ in su letu bi amus postu un'àteru pizu ca est fritu ◊ a su pamentu li ant postu una piza de tzimentu ◊ frochendhe in pag'ora at postu pizu russu ◊ s'abbolotu chircat de pònnere pizu peri in sas abbas netas ◊ su late at fatu su pizu ◊ su pitzinnu at bogau una piza de pane ◊ su pani carasau essit a píglius ◊ cosatzas de leare a piju in apretos de nie a las brujare ◊ est frius e no fait a drommí a pillu de lentzolu ◊ cussa butíglia portat pillu de binu ◊ poltat su brutore a tre piza ◊ nc'est su pruini a pilla ◊ po fai cruguxonis sa pasta tocat a dha tendi a pillus ◊ cun sa màchina faiaus is pixos de is culurgiones
2.
ghite ses faghendhe in custu pizu totu ispinas? ◊ in cussos pizos no si bi podet colare de sa malesa ◊ pastores e catzadores connoschent bassuras e pizos ◊ sas berbeghes che sunt in cussu pizu, ca bi agatant cosa frisca
3.
aspeta chi cussa cosa chi as ghetau a s'àcua ndi àmpuit a pillu
4.
totus intregaus a is tiaus funt, sa genti, a bogai a pillu fintzas màchina de fuedhai! ◊ e ite amus a bogare a pizu, nois, chi semus betzos?!…◊ pro no pèrdere gutzu su sartitzu orrostindhe li afranzat pane a pitzu a pitzu ◊ dhoi fut sa cosa de papai a pillas a pillas ◊ boghit a pillu su dinai! ◊ cussas pesant a pizas de denote po fàchere su pane (A.M.Carta)
Cognomi e Proverbi
smb:
Pillai
Etimo
ltn.
pilleus
Traduzioni
Francese
couche,
feuille,
surface
Inglese
foil,
layer,
surface
Spagnolo
capa,
hoja,
superficie
Italiano
strato,
sfòglia,
superfìcie
Tedesco
Schicht,
Folie,
Oberfläche.
pillàda , nf: pirada Definizione
css. cosa lada o istérria meda e fine (cunforma a sa largària), fintzes pígios unu in pitzu de s'àteru, pígios a pira
Sinonimi e contrari
impizada,
pígiu,
pirada 1
Modi di dire
csn:
avb. a pilladas a pilladas = a pizos; una pillada de pani, una de casu = pane e casu a pizu pizu, unu pizu de s'unu e unu de s'àteru
Frasi
literaus de talentu ant lassau pilladas de paperi po connòsciri s'istória de Castedhu ◊ dhoi at una pillada de carcina arruta de su muru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couche,
strate
Inglese
layer
Spagnolo
capa
Italiano
strato
Tedesco
Schicht.
talloràxu , agt, nm: telloràrgiu,
telloraxi,
telloraxu,
telluràrgiu,
telluraxu Definizione
nau de logu totu orroca ue is pedras chi essint funt de ladu a pígiu grussu totu pínnigu / terra telluràrgia = a pígiu fine, logu de pedra chi essit a pígios
Sinonimi e contrari
labidarzu,
latatza,
praicàrgiu,
razile,
tellaja
Frasi
sa perda de su telloraxi fait a dh'isperrai po intellai su logu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
strate pierreux
Inglese
stony layer
Spagnolo
capa de piedras llanas
Italiano
strato lapidóso
Tedesco
Kiesschicht.