acoiladórgiu , nm: acoliadroxu,
acujadroxu,
acuiladroxu,
aculiadorzu,
aculiadroxu Definizione
logu a crocare prus che àteru de is animales, niu, tana, logu a ue si che arretirant is pudhas, o fintzes àteros animales, po crocare
Sinonimi e contrari
acóbiu,
cabonera,
corcadorju,
cortidórgiu,
crochidógiu,
prudhaxu,
pudhile
Frasi
de cussa mata ndi ant fatu s'acoliadroxu is carrogas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tanière,
couche,
poulailler
Inglese
lair,
den,
hen house
Spagnolo
cubil,
cueva,
gallinero
Italiano
covile,
covàccio,
pollàio
Tedesco
Bau,
Nest,
Hühnerstall.
arróscu , nm, nf: arruscu,
orrusca,
rusca* Definizione
su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas
Frasi
bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège
Inglese
second rind of cork-tree
Spagnolo
segunda capa del corcho
Italiano
secónda scòrza del sùghero
Tedesco
die zweite Korkrinde.
atupadórzu , nm Definizione
logu chi faet a si atupare, nau de animales e de gente
Sinonimi e contrari
corcadorzu,
cuadorzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couche
Inglese
hovel
Spagnolo
camastro,
guarida
Italiano
covàccio
Tedesco
Nest.
bracalítu , nm pl: braculitu,
bragalitu,
bragallitu,
branculitu Definizione
tirante po aguantare is pantalones, po poderare su pipiu prantau imparandho a camminare; genia de pannitzu chi si ponet a is pipiedhos po no s'imbrutare, o chi si ponent is féminas candho portant su mese; foedhandho de mascos brebeghinos, orrugu mannu de orrobba chi dhis apicant in bentre po no impringiare brebès fora de tempus / picare su pitzinnu a branculitos = pigai su pipiu aguantau istrantaxu cun is tirantis, candu est iscapendi a pei
Sinonimi e contrari
mantedhu 2
/
armigodhos,
bretella
3.
a su mascu dhi ponestus su bragallitu po no impringiai is brebeis fora de su tempus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couche,
serviette hygiénique
Inglese
napkin
Spagnolo
andador
Italiano
danda,
pannolino assorbènte
Tedesco
Windel,
Monatsbinde,
Damenbinde.
giachíre , vrb Definizione
istare o abbarrare crocaos
Sinonimi e contrari
colcare
| ctr.
pesai
Frasi
est dóighi oras giachendhe
Etimo
ltn.
iacere
Traduzioni
Francese
être couché
Inglese
to lie
Spagnolo
yacer
Italiano
giacére
Tedesco
liegen.
mantèdha 1 , nf, nm: mantedhu 2,
montedhu,
muntedhu Definizione
coment'e unu pannighedhu chi si ponet a is pipios po dhis imbodhigare su culitu; a logos est fintzes su muncadoredhu
Sinonimi e contrari
cuatzu,
culíciu
Frasi
tenet una criadura ancora in muntedhos ◊ dogni die li devimos samunare sos muntedhos a su pitzinnu ◊ sos mantedhos de su pitzinnu sunt ispartos pro assutare ◊ su montedhu fit de oro, sa mantíglia de brocadu
Terminologia scientifica
bst
Etimo
ltn.
mantellum
Traduzioni
Francese
couche,
lange
Inglese
napkin
Spagnolo
pañal
Italiano
pannolino
Tedesco
Windel.
panníciu , nm: pannissu,
pannitu,
pannitzu Definizione
tiagedha po imbodhigare su pane chi si portat a sartu, o prus pitica po si frobbire papandho; pannighedhu chi ponent is féminas candho dhis benit su mese; tira longa de orrobba, o latzada, larga de 10 a 15 centímetros, chi ponent a is pipios de naschidórgiu po dhos imbodhigare
Sinonimi e contrari
fasca
Frasi
pro su candhelarju depies zúchere in manos su pannitu e tochedhare in sos portales ◊ in su pannitu fit collia sa gràssia chi depiat caentare s'istomachedhu de sos fizos ◊ pane e aunzu est totu in su pannitzu ◊ zuchiat sos murros inghisios de bagna e si los puliat non chin su pannitu ma chin d-una colada de brússiu
2.
tocat a preparai cambuscedhus, pannitzus e latzadas po candu nascit su pipiu ◊ tèngiu ancora is pannitzus e is latzadas de candu iu tentu a tia: deghinou ge m'iat a èssi costau, cust'àteru pipiu!
Terminologia scientifica
ts
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
linge,
couche,
serviette hygiénique
Inglese
napkin,
sanitary towel
Spagnolo
tela,
compresa,
pañal
Italiano
pannolino
Tedesco
Tüchlein,
Windel,
Binde.
pígiu , nm, nf: pígliu,
piju,
pílgiu,
pilla,
pillai,
pillu,
pitzu 1,
pixe,
pixu 1,
piza,
pizu Definizione
css. cosa lada o istérria meda e fine (assumancu po s'istérria chi tenet), sa parte prus in pitzu, de fora, de sa cosa, ma si narat fintzes de bestimentu postu in dossu in cantu distintu de un’àteru e de ammontu po letu; foedhandho de logu, su matedu cracu chi dhu'est créschiu; in cobertantza, fintzes manera de fàere a ingannu, a trassa; a logos, is pillus funt una calidade de macarrones; foedhandho de domos, de fràigu, pitzu est fintzes pianu (su pitzu = su primu pianu; su pitzu de mesu = su pianu in mesu de àteros duos)/ min. pizaredhu, pizighedhu (a/c.: candho si narat cantos funt is pígios de una matessi cosa, su foedhu si fúrriat a piza, pilla, a bortas fintzes cun sa /s/ de su pl.: una pilla, dua piza, tre piza, cuatru pillas, bàtoro piza); is píglius = a logos, pistocu, pane carasau; avb. (èssere de una cosa) pígiu pigiu = itl. affiorante, superficiale
Sinonimi e contrari
pidhoncu,
pillada,
subrafaci
/
bestimenta,
cuguzura
/
còglia
/
filedhos,
pinnica,
trassa
/
cdh. píciu
Modi di dire
csn:
pillu de lati = mantega; avb. a pillu a pillu, pizu pizu (pizubizu)= subra subra, chentza falare a fundhu; a pillus a pillus = a pilladas, a pizos, a pillais (èssiri, pònniri a unu, a dus pillais); bogare, bogai a p. carchi cosa = imbentare, ispedientare, bogai a claru; essire a pizu = essire fora de si poder bídere, intèndhere; perda a pillus = chi essit a iscatas, a cantos lados, a tellas; pillu de pasta = pasta tesa a fine (es. pane carasau); fai pillu = pònnere su pizu (nadu de late, binu e gai); a pizas de denote = intro de note, a note russa
Frasi
apu fatu su lentzoru a cuatru pillas ◊ bogadiche carchi pizu ca est calura! ◊ in su letu bi amus postu un'àteru pizu ca est fritu ◊ a su pamentu li ant postu una piza de tzimentu ◊ frochendhe in pag'ora at postu pizu russu ◊ s'abbolotu chircat de pònnere pizu peri in sas abbas netas ◊ su late at fatu su pizu ◊ su pitzinnu at bogau una piza de pane ◊ su pani carasau essit a píglius ◊ cosatzas de leare a piju in apretos de nie a las brujare ◊ est frius e no fait a drommí a pillu de lentzolu ◊ cussa butíglia portat pillu de binu ◊ poltat su brutore a tre piza ◊ nc'est su pruini a pilla ◊ po fai cruguxonis sa pasta tocat a dha tendi a pillus ◊ cun sa màchina faiaus is pixos de is culurgiones
2.
ghite ses faghendhe in custu pizu totu ispinas? ◊ in cussos pizos no si bi podet colare de sa malesa ◊ pastores e catzadores connoschent bassuras e pizos ◊ sas berbeghes che sunt in cussu pizu, ca bi agatant cosa frisca
3.
aspeta chi cussa cosa chi as ghetau a s'àcua ndi àmpuit a pillu
4.
totus intregaus a is tiaus funt, sa genti, a bogai a pillu fintzas màchina de fuedhai! ◊ e ite amus a bogare a pizu, nois, chi semus betzos?!…◊ pro no pèrdere gutzu su sartitzu orrostindhe li afranzat pane a pitzu a pitzu ◊ dhoi fut sa cosa de papai a pillas a pillas ◊ boghit a pillu su dinai! ◊ cussas pesant a pizas de denote po fàchere su pane (A.M.Carta)
Cognomi e Proverbi
smb:
Pillai
Etimo
ltn.
pilleus
Traduzioni
Francese
couche,
feuille,
surface
Inglese
foil,
layer,
surface
Spagnolo
capa,
hoja,
superficie
Italiano
strato,
sfòglia,
superfìcie
Tedesco
Schicht,
Folie,
Oberfläche.
pillàda , nf: pirada Definizione
css. cosa lada o istérria meda e fine (cunforma a sa largària), fintzes pígios unu in pitzu de s'àteru, pígios a pira
Sinonimi e contrari
impizada,
pígiu,
pirada 1
Modi di dire
csn:
avb. a pilladas a pilladas = a pizos; una pillada de pani, una de casu = pane e casu a pizu pizu, unu pizu de s'unu e unu de s'àteru
Frasi
literaus de talentu ant lassau pilladas de paperi po connòsciri s'istória de Castedhu ◊ dhoi at una pillada de carcina arruta de su muru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couche,
strate
Inglese
layer
Spagnolo
capa
Italiano
strato
Tedesco
Schicht.