acoiladórgiu , nm: acoliadroxu,
acujadroxu,
acuiladroxu,
aculiadorzu,
aculiadroxu Definitzione
logu a crocare prus che àteru de is animales, niu, tana, logu a ue si che arretirant is pudhas, o fintzes àteros animales, po crocare
Sinònimos e contràrios
acóbiu,
cabonera,
corcadorju,
cortidórgiu,
crochidógiu,
prudhaxu,
pudhile
Frases
de cussa mata ndi ant fatu s'acoliadroxu is carrogas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tanière,
couche,
poulailler
Ingresu
lair,
den,
hen house
Ispagnolu
cubil,
cueva,
gallinero
Italianu
covile,
covàccio,
pollàio
Tedescu
Bau,
Nest,
Hühnerstall.
arróscu , nm, nf: arruscu,
orrusca,
rusca* Definitzione
su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas
Frases
bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu
Terminologia iscientìfica
rbr
Tradutziones
Frantzesu
seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège
Ingresu
second rind of cork-tree
Ispagnolu
segunda capa del corcho
Italianu
secónda scòrza del sùghero
Tedescu
die zweite Korkrinde.
atupadórzu , nm Definitzione
logu chi faet a si atupare, nau de animales e de gente
Sinònimos e contràrios
corcadorzu,
cuadorzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couche
Ingresu
hovel
Ispagnolu
camastro,
guarida
Italianu
covàccio
Tedescu
Nest.
bracalítu , nm pl: braculitu,
bragalitu,
bragallitu,
branculitu Definitzione
tirante po aguantare is pantalones, po poderare su pipiu prantau imparandho a camminare; genia de pannitzu chi si ponet a is pipiedhos po no s'imbrutare, o chi si ponent is féminas candho portant su mese; foedhandho de mascos brebeghinos, orrugu mannu de orrobba chi dhis apicant in bentre po no impringiare brebès fora de tempus / picare su pitzinnu a branculitos = pigai su pipiu aguantau istrantaxu cun is tirantis, candu est iscapendi a pei
Sinònimos e contràrios
mantedhu 2
/
armigodhos,
bretella
3.
a su mascu dhi ponestus su bragallitu po no impringiai is brebeis fora de su tempus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couche,
serviette hygiénique
Ingresu
napkin
Ispagnolu
andador
Italianu
danda,
pannolino assorbènte
Tedescu
Windel,
Monatsbinde,
Damenbinde.
giachíre , vrb Definitzione
istare o abbarrare crocaos
Sinònimos e contràrios
colcare
| ctr.
pesai
Frases
est dóighi oras giachendhe
Ètimu
ltn.
iacere
Tradutziones
Frantzesu
être couché
Ingresu
to lie
Ispagnolu
yacer
Italianu
giacére
Tedescu
liegen.
mantèdha 1 , nf, nm: mantedhu 2,
montedhu,
muntedhu Definitzione
coment'e unu pannighedhu chi si ponet a is pipios po dhis imbodhigare su culitu; a logos est fintzes su muncadoredhu
Sinònimos e contràrios
cuatzu,
culíciu
Frases
tenet una criadura ancora in muntedhos ◊ dogni die li devimos samunare sos muntedhos a su pitzinnu ◊ sos mantedhos de su pitzinnu sunt ispartos pro assutare ◊ su montedhu fit de oro, sa mantíglia de brocadu
Terminologia iscientìfica
bst
Ètimu
ltn.
mantellum
Tradutziones
Frantzesu
couche,
lange
Ingresu
napkin
Ispagnolu
pañal
Italianu
pannolino
Tedescu
Windel.
panníciu , nm: pannissu,
pannitu,
pannitzu Definitzione
tiagedha po imbodhigare su pane chi si portat a sartu, o prus pitica po si frobbire papandho; pannighedhu chi ponent is féminas candho dhis benit su mese; tira longa de orrobba, o latzada, larga de 10 a 15 centímetros, chi ponent a is pipios de naschidórgiu po dhos imbodhigare
Sinònimos e contràrios
fasca
Frases
pro su candhelarju depies zúchere in manos su pannitu e tochedhare in sos portales ◊ in su pannitu fit collia sa gràssia chi depiat caentare s'istomachedhu de sos fizos ◊ pane e aunzu est totu in su pannitzu ◊ zuchiat sos murros inghisios de bagna e si los puliat non chin su pannitu ma chin d-una colada de brússiu
2.
tocat a preparai cambuscedhus, pannitzus e latzadas po candu nascit su pipiu ◊ tèngiu ancora is pannitzus e is latzadas de candu iu tentu a tia: deghinou ge m'iat a èssi costau, cust'àteru pipiu!
Terminologia iscientìfica
ts
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
linge,
couche,
serviette hygiénique
Ingresu
napkin,
sanitary towel
Ispagnolu
tela,
compresa,
pañal
Italianu
pannolino
Tedescu
Tüchlein,
Windel,
Binde.
pígiu , nm, nf: pígliu,
piju,
pílgiu,
pilla,
pillai,
pillu,
pitzu 1,
pixe,
pixu 1,
piza,
pizu Definitzione
css. cosa lada o istérria meda e fine (assumancu po s'istérria chi tenet), sa parte prus in pitzu, de fora, de sa cosa, ma si narat fintzes de bestimentu postu in dossu in cantu distintu de un’àteru e de ammontu po letu; foedhandho de logu, su matedu cracu chi dhu'est créschiu; in cobertantza, fintzes manera de fàere a ingannu, a trassa; a logos, is pillus funt una calidade de macarrones; foedhandho de domos, de fràigu, pitzu est fintzes pianu (su pitzu = su primu pianu; su pitzu de mesu = su pianu in mesu de àteros duos)/ min. pizaredhu, pizighedhu (a/c.: candho si narat cantos funt is pígios de una matessi cosa, su foedhu si fúrriat a piza, pilla, a bortas fintzes cun sa /s/ de su pl.: una pilla, dua piza, tre piza, cuatru pillas, bàtoro piza); is píglius = a logos, pistocu, pane carasau; avb. (èssere de una cosa) pígiu pigiu = itl. affiorante, superficiale
Sinònimos e contràrios
pidhoncu,
pillada,
subrafaci
/
bestimenta,
cuguzura
/
còglia
/
filedhos,
pinnica,
trassa
/
cdh. píciu
Maneras de nàrrere
csn:
pillu de lati = mantega; avb. a pillu a pillu, pizu pizu (pizubizu)= subra subra, chentza falare a fundhu; a pillus a pillus = a pilladas, a pizos, a pillais (èssiri, pònniri a unu, a dus pillais); bogare, bogai a p. carchi cosa = imbentare, ispedientare, bogai a claru; essire a pizu = essire fora de si poder bídere, intèndhere; perda a pillus = chi essit a iscatas, a cantos lados, a tellas; pillu de pasta = pasta tesa a fine (es. pane carasau); fai pillu = pònnere su pizu (nadu de late, binu e gai); a pizas de denote = intro de note, a note russa
Frases
apu fatu su lentzoru a cuatru pillas ◊ bogadiche carchi pizu ca est calura! ◊ in su letu bi amus postu un'àteru pizu ca est fritu ◊ a su pamentu li ant postu una piza de tzimentu ◊ frochendhe in pag'ora at postu pizu russu ◊ s'abbolotu chircat de pònnere pizu peri in sas abbas netas ◊ su late at fatu su pizu ◊ su pitzinnu at bogau una piza de pane ◊ su pani carasau essit a píglius ◊ cosatzas de leare a piju in apretos de nie a las brujare ◊ est frius e no fait a drommí a pillu de lentzolu ◊ cussa butíglia portat pillu de binu ◊ poltat su brutore a tre piza ◊ nc'est su pruini a pilla ◊ po fai cruguxonis sa pasta tocat a dha tendi a pillus ◊ cun sa màchina faiaus is pixos de is culurgiones
2.
ghite ses faghendhe in custu pizu totu ispinas? ◊ in cussos pizos no si bi podet colare de sa malesa ◊ pastores e catzadores connoschent bassuras e pizos ◊ sas berbeghes che sunt in cussu pizu, ca bi agatant cosa frisca
3.
aspeta chi cussa cosa chi as ghetau a s'àcua ndi àmpuit a pillu
4.
totus intregaus a is tiaus funt, sa genti, a bogai a pillu fintzas màchina de fuedhai! ◊ e ite amus a bogare a pizu, nois, chi semus betzos?!…◊ pro no pèrdere gutzu su sartitzu orrostindhe li afranzat pane a pitzu a pitzu ◊ dhoi fut sa cosa de papai a pillas a pillas ◊ boghit a pillu su dinai! ◊ cussas pesant a pizas de denote po fàchere su pane (A.M.Carta)
Sambenados e Provèrbios
smb:
Pillai
Ètimu
ltn.
pilleus
Tradutziones
Frantzesu
couche,
feuille,
surface
Ingresu
foil,
layer,
surface
Ispagnolu
capa,
hoja,
superficie
Italianu
strato,
sfòglia,
superfìcie
Tedescu
Schicht,
Folie,
Oberfläche.
pillàda , nf: pirada Definitzione
css. cosa lada o istérria meda e fine (cunforma a sa largària), fintzes pígios unu in pitzu de s'àteru, pígios a pira
Sinònimos e contràrios
impizada,
pígiu,
pirada 1
Maneras de nàrrere
csn:
avb. a pilladas a pilladas = a pizos; una pillada de pani, una de casu = pane e casu a pizu pizu, unu pizu de s'unu e unu de s'àteru
Frases
literaus de talentu ant lassau pilladas de paperi po connòsciri s'istória de Castedhu ◊ dhoi at una pillada de carcina arruta de su muru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couche,
strate
Ingresu
layer
Ispagnolu
capa
Italianu
strato
Tedescu
Schicht.