acoiladórgiu , nm: acoliadroxu, acujadroxu, acuiladroxu, aculiadorzu, aculiadroxu Definitzione logu a crocare prus che àteru de is animales, niu, tana, logu a ue si che arretirant is pudhas, o fintzes àteros animales, po crocare Sinònimos e contràrios acóbiu, cabonera, corcadorju, cortidórgiu, crochidógiu, prudhaxu, pudhile Frases de cussa mata ndi ant fatu s'acoliadroxu is carrogas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tanière, couche, poulailler Ingresu lair, den, hen house Ispagnolu cubil, cueva, gallinero Italianu covile, covàccio, pollàio Tedescu Bau, Nest, Hühnerstall.

arróscu , nm, nf: arruscu, orrusca, rusca* Definitzione su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas Frases bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège Ingresu second rind of cork-tree Ispagnolu segunda capa del corcho Italianu secónda scòrza del sùghero Tedescu die zweite Korkrinde.

atupadórzu , nm Definitzione logu chi faet a si atupare, nau de animales e de gente Sinònimos e contràrios corcadorzu, cuadorzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couche Ingresu hovel Ispagnolu camastro, guarida Italianu covàccio Tedescu Nest.

bracalítu , nm pl: braculitu, bragalitu, bragallitu, branculitu Definitzione tirante po aguantare is pantalones, po poderare su pipiu prantau imparandho a camminare; genia de pannitzu chi si ponet a is pipiedhos po no s'imbrutare, o chi si ponent is féminas candho portant su mese; foedhandho de mascos brebeghinos, orrugu mannu de orrobba chi dhis apicant in bentre po no impringiare brebès fora de tempus / picare su pitzinnu a branculitos = pigai su pipiu aguantau istrantaxu cun is tirantis, candu est iscapendi a pei Sinònimos e contràrios mantedhu 2 / armigodhos, bretella 3. a su mascu dhi ponestus su bragallitu po no impringiai is brebeis fora de su tempus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couche, serviette hygiénique Ingresu napkin Ispagnolu andador Italianu danda, pannolino assorbènte Tedescu Windel, Monatsbinde, Damenbinde.

giachíre , vrb Definitzione istare o abbarrare crocaos Sinònimos e contràrios colcare | ctr. pesai Frases est dóighi oras giachendhe Ètimu ltn. iacere Tradutziones Frantzesu être couché Ingresu to lie Ispagnolu yacer Italianu giacére Tedescu liegen.

mantèdha 1 , nf, nm: mantedhu 2, montedhu, muntedhu Definitzione coment'e unu pannighedhu chi si ponet a is pipios po dhis imbodhigare su culitu; a logos est fintzes su muncadoredhu Sinònimos e contràrios cuatzu, culíciu Frases tenet una criadura ancora in muntedhos ◊ dogni die li devimos samunare sos muntedhos a su pitzinnu ◊ sos mantedhos de su pitzinnu sunt ispartos pro assutare ◊ su montedhu fit de oro, sa mantíglia de brocadu Terminologia iscientìfica bst Ètimu ltn. mantellum Tradutziones Frantzesu couche, lange Ingresu napkin Ispagnolu pañal Italianu pannolino Tedescu Windel.

panníciu , nm: pannissu, pannitu, pannitzu Definitzione tiagedha po imbodhigare su pane chi si portat a sartu, o prus pitica po si frobbire papandho; pannighedhu chi ponent is féminas candho dhis benit su mese; tira longa de orrobba, o latzada, larga de 10 a 15 centímetros, chi ponent a is pipios de naschidórgiu po dhos imbodhigare Sinònimos e contràrios fasca Frases pro su candhelarju depies zúchere in manos su pannitu e tochedhare in sos portales ◊ in su pannitu fit collia sa gràssia chi depiat caentare s'istomachedhu de sos fizos ◊ pane e aunzu est totu in su pannitzu ◊ zuchiat sos murros inghisios de bagna e si los puliat non chin su pannitu ma chin d-una colada de brússiu 2. tocat a preparai cambuscedhus, pannitzus e latzadas po candu nascit su pipiu ◊ tèngiu ancora is pannitzus e is latzadas de candu iu tentu a tia: deghinou ge m'iat a èssi costau, cust'àteru pipiu! Terminologia iscientìfica ts Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu linge, couche, serviette hygiénique Ingresu napkin, sanitary towel Ispagnolu tela, compresa, pañal Italianu pannolino Tedescu Tüchlein, Windel, Binde.

pígiu , nm, nf: pígliu, piju, pílgiu, pilla, pillai, pillu, pitzu 1, pixe, pixu 1, piza, pizu Definitzione css. cosa lada o istérria meda e fine (assumancu po s'istérria chi tenet), sa parte prus in pitzu, de fora, de sa cosa, ma si narat fintzes de bestimentu postu in dossu in cantu distintu de un’àteru e de ammontu po letu; foedhandho de logu, su matedu cracu chi dhu'est créschiu; in cobertantza, fintzes manera de fàere a ingannu, a trassa; a logos, is pillus funt una calidade de macarrones; foedhandho de domos, de fràigu, pitzu est fintzes pianu (su pitzu = su primu pianu; su pitzu de mesu = su pianu in mesu de àteros duos)/ min. pizaredhu, pizighedhu (a/c.: candho si narat cantos funt is pígios de una matessi cosa, su foedhu si fúrriat a piza, pilla, a bortas fintzes cun sa /s/ de su pl.: una pilla, dua piza, tre piza, cuatru pillas, bàtoro piza); is píglius = a logos, pistocu, pane carasau; avb. (èssere de una cosa) pígiu pigiu = itl. affiorante, superficiale Sinònimos e contràrios pidhoncu, pillada, subrafaci / bestimenta, cuguzura / còglia / filedhos, pinnica, trassa / cdh. píciu Maneras de nàrrere csn: pillu de lati = mantega; avb. a pillu a pillu, pizu pizu (pizubizu)= subra subra, chentza falare a fundhu; a pillus a pillus = a pilladas, a pizos, a pillais (èssiri, pònniri a unu, a dus pillais); bogare, bogai a p. carchi cosa = imbentare, ispedientare, bogai a claru; essire a pizu = essire fora de si poder bídere, intèndhere; perda a pillus = chi essit a iscatas, a cantos lados, a tellas; pillu de pasta = pasta tesa a fine (es. pane carasau); fai pillu = pònnere su pizu (nadu de late, binu e gai); a pizas de denote = intro de note, a note russa Frases apu fatu su lentzoru a cuatru pillas ◊ bogadiche carchi pizu ca est calura! ◊ in su letu bi amus postu un'àteru pizu ca est fritu ◊ a su pamentu li ant postu una piza de tzimentu ◊ frochendhe in pag'ora at postu pizu russu ◊ s'abbolotu chircat de pònnere pizu peri in sas abbas netas ◊ su late at fatu su pizu ◊ su pitzinnu at bogau una piza de pane ◊ su pani carasau essit a píglius ◊ cosatzas de leare a piju in apretos de nie a las brujare ◊ est frius e no fait a drommí a pillu de lentzolu ◊ cussa butíglia portat pillu de binu ◊ poltat su brutore a tre piza ◊ nc'est su pruini a pilla ◊ po fai cruguxonis sa pasta tocat a dha tendi a pillus ◊ cun sa màchina faiaus is pixos de is culurgiones 2. ghite ses faghendhe in custu pizu totu ispinas? ◊ in cussos pizos no si bi podet colare de sa malesa ◊ pastores e catzadores connoschent bassuras e pizos ◊ sas berbeghes che sunt in cussu pizu, ca bi agatant cosa frisca 3. aspeta chi cussa cosa chi as ghetau a s'àcua ndi àmpuit a pillu 4. totus intregaus a is tiaus funt, sa genti, a bogai a pillu fintzas màchina de fuedhai! ◊ e ite amus a bogare a pizu, nois, chi semus betzos?!…◊ pro no pèrdere gutzu su sartitzu orrostindhe li afranzat pane a pitzu a pitzu ◊ dhoi fut sa cosa de papai a pillas a pillas ◊ boghit a pillu su dinai! ◊ cussas pesant a pizas de denote po fàchere su pane (A.M.Carta) Sambenados e Provèrbios smb: Pillai Ètimu ltn. pilleus Tradutziones Frantzesu couche, feuille, surface Ingresu foil, layer, surface Ispagnolu capa, hoja, superficie Italianu strato, sfòglia, superfìcie Tedescu Schicht, Folie, Oberfläche.

pillàda , nf: pirada Definitzione css. cosa lada o istérria meda e fine (cunforma a sa largària), fintzes pígios unu in pitzu de s'àteru, pígios a pira Sinònimos e contràrios impizada, pígiu, pirada 1 Maneras de nàrrere csn: avb. a pilladas a pilladas = a pizos; una pillada de pani, una de casu = pane e casu a pizu pizu, unu pizu de s'unu e unu de s'àteru Frases literaus de talentu ant lassau pilladas de paperi po connòsciri s'istória de Castedhu ◊ dhoi at una pillada de carcina arruta de su muru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couche, strate Ingresu layer Ispagnolu capa Italianu strato Tedescu Schicht.

«« Torra a chircare