abbolotéri , agt, nm: abbuloteri,
avoloteri Definizione
chi o chie ponet tréulu, avolotu, chie si fúrriat a is autoridades, a chie cumandhat
Sinonimi e contrari
abbulotadore,
abburotosu,
avolotadori,
trumenteri
Frasi
s’eremu fit un’atamazu de intronos abbuloteris ◊ dh'ant impresonau cun is abboloteris ci aiant fatu una morte
2.
cussu fit un'abbuloteri chena frenu e sempre a manu tenta cun dimónios e amigos issoro
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rebelle
Inglese
rebel
Spagnolo
alborotador
Italiano
rivoltóso
Tedesco
Aufrührer.
arrebbellài, arrebbellàre , vrb: rebbellai Definizione
su si furriare contras a ccn., mescamente contras a chie cumandhat, o fintzes contras a calecuna cosa, candho no si podet o no si bolet baliare prus
Sinonimi e contrari
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebedhai,
calchedhare,
calchidare,
callidare,
carcinai,
screnciai
Frasi
si fut arrebbellau a is autoridadis chi boliant ponni su pei in su tzugu a sa genti
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se révolter
Inglese
to rebel
Spagnolo
rebelarse
Italiano
ribellarsi
Tedesco
sich erheben.
arrebedhài , vrb: arrepedhae,
arrepedhai,
arrepedhare Definizione
fàere fortza po no si lassare dominare; fàere fortza po no pònnere mente
Sinonimi e contrari
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai*,
calchedhare,
calchidare,
callidare,
carcinai,
screnciai
Frasi
sa màchina est arrepedhada e no si resessit a la pònnere in motu
2.
chi no arrepedhas, tui no ses cuntentu! ◊ ma càstia custu impiegau arrepedhandu a su chi narat su síndhigu!
Traduzioni
Francese
offrir de la résistance
Inglese
to rebel
Spagnolo
rebelarse
Italiano
ribellare,
far resistènza
Tedesco
sich erheben,
Widerstand leisten.
avolotadòri , nm Definizione
chie ponet o faet avolotu, mescamente a iscopu políticu
Sinonimi e contrari
abboloteri,
abbulotadore,
avolotosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rebelle
Inglese
rebel
Spagnolo
alborotador
Italiano
rivoltóso
Tedesco
aufständisch.
boltàre , vrb: bortare,
bortiare,
vortare Definizione
furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn.
Sinonimi e contrari
colojare,
furriai
/
cambiai,
imbortare
Modi di dire
csn:
bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí
Frasi
sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos!
2.
onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare
3.
fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos
4.
sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides
5.
si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie!
6.
est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju)
7.
in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos
Etimo
ltn.
*voltare
Traduzioni
Francese
tourner,
se retourner
Inglese
to turn against s.o.,
to rebel
Spagnolo
darse vuelta
Italiano
voltare,
rivoltarsi
Tedesco
wenden,
sich auflehnen.
chertósu , agt Definizione
chi istat chertendhe, chi tenet sèmpere cosa de nàrrere in contràriu, si aponet
Sinonimi e contrari
certadore,
ingorrosu,
rempellu
Frasi
intro de s'adhe lentu repicat unu pitiolu, sinnu chertosu de vida selena (G.Fiori)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
contestant,
rebelle
Inglese
protesting,
rebel
Spagnolo
rebelde
Italiano
contestatóre,
ribèlle
Tedesco
rebellisch.
fellòne , nm: filone Definizione
chie si fúrriat contr’a su superiore chi dhu cumandhat
Sinonimi e contrari
rebbellu,
rebelde
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
félon,
rebelle
Inglese
scoundrel,
rebel
Spagnolo
rebelde
Italiano
fellóne,
ribèlle
Tedesco
Aufrührer.
furriài , vrb: furriare 1,
furriari,
vorriare Definizione
mòvere a giradura, girare a un'àtera bandha, de si pòdere o de fàere bíere a un’àtera parte, pònnere su de pitzu a fundhu, su de aintru a fora; betare o orrúere a terra de cosa chi istat coment'e prantada; torrare acoa, fàere torrare acoa una cosa andhandho, una cosa chi ferit; fàere fúrriu, torrare a unu matessi logu, torrare a ue s'istat; andhare contras a ccn., mescamente a chie cumandhat o contat de prus; cricare a ccn. po agiudu, pedire cun apédhiu a unu po calecunu praxere, benefíciu; imbitzare a calecuna cosa, betàresi a furare; cambiare
Sinonimi e contrari
boltare,
dòrchere,
ghindhare,
girai,
ifurriare,
irbortai,
sciurriai
/
acavacai,
boltulare,
tambulare
/
ghirare,
recoire
/
cambiai,
mudai
Modi di dire
csn:
furriare che dae balla = torrai acoa, fuiri, lassai a pèrdiri debressi ccn. cosa; furriare de palas = andaisindi; furriare su trugu a una pudha = tirai su tzugu, bociri; furriàresi che gremedha = ischirchinàresi che colora (de su dolore); furriàresi a carchi cosa = furai; furriare su sentidu = ammachiaisí, irbariare; furriàresi a ccn. = (po agiudu), circai agiudu, (po no pònniri menti) arrebbellai; furriai s'istògumu = fàghere a gana mala; furriare manu = (trabballendi) movirisí o trabballai girendi a su contràriu; furriai is fuedhus = istropiare sas peràulas, fàgherelis nàrrere su chi no narant; furriai a unu = cumbíncherelu a carchi cosa, fàghereli cambiare idea; furriai (de sa conca, a unu) = èssere a irbadhinamentu
Frasi
furriadiche sa cara no ti ferzat cosa a ogros! ◊ sa peta arrustindhe si depet furriare ◊ so fúrriendhe sas cartzitas a s'ala bona ◊ nci fúrriat sa faci a s'àtara parti ◊ sa domo est prena chi no bi at ube si furriare ◊ femu abarrau fúrria fúrria che una tratalia posta in fogu ◊ candho unu si furriàt sa camba no fut a andhare a su dotore
2.
chi nci fúrrias sa cascita nci arruit totu sa cosa a terra ◊ chi no papu mi nci fúrriu de su fàmini! ◊ si làssinas ti nche fúrriat s'isterju de su late
3.
iseto inoghe, inue giajos tuos furriesint Fenícios e Romanos! (S.Murgia Niola)◊ s'intzeradu fúrriat s'abba ◊ s'atarzu fúrriat fintzas sa balla ◊ cun sa màchina andho a unu tretu largu a furriare ◊ mancu custu frizidore ti fúrriat, a tie! ◊ fúrria sas berbeghes dae su laore ca faghent dannu!
4.
a su noti su pobidhu fúrriat a domu ◊ andàt a giogai cun is amigus e furriàt a tradu ◊ su piciochedhu òrfanu si furriàt in domu de sa sorri
5.
bidet su perígulu, ma no fúrriat: sighit a imbucare! ◊ za coitat furriendhe candho intendhet su prétziu!…◊ candho at intesu su prétziu at furriadu che dae balla!
6.
bollu chi mi perdonis ca mi seu furriada a tui ◊ su malu si fúrriat fintzas a su babbu e a sa mama ◊ sa genti no iscít a si furriai contras a chini tenit sa curpa de nosi fàiri emigrai
7.
si no mi azudas tue a chie mi fúrrio? ◊ domandaus sa miserigórdia de Deus e po èssiri iscurtaus nosi furriaus a Gesugristu
8.
ses istau sempre malu furriannodi a su bestiàmene domau!
9.
est aturada muda coment'e furriada a perda ◊ no mi apu a furriai mancu a dinai, nou! ◊ onzi consolu che lis est furriadu in prantu ◊ si no fúrriat bentu andhamus male ◊ si sunt brighendhe e mi paret chi che la fúrriant a corpos! ◊ custas peràulas che las furriamus in àteras limbas ◊ cussu est unu chi no si lassat furriai
Cognomi e Proverbi
prb:
su burricu si fúrriat a su majolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tourner,
retourner,
s'adresser,
se révolter
Inglese
to turn (over again),
to address,
to rebel,
to go back
Spagnolo
revolver,
volcar,
volver atrás,
dirigirse,
sublevarse
Italiano
voltare,
rivoltare,
ribaltare,
svoltare,
tornare indiètro,
rivòlgersi,
ribellarsi,
rivoltarsi,
insórgere
Tedesco
wenden,
zurückkehren,
sich wenden,
sich empören.
rempellàre , vrb: arrampedhai*,
repellare Definizione
essire rempellu, fàere su rempellu, su reberde, su tostau, cricare de si firmare, de no pònnere mente, de no fàere comente bolet s'àteru
Sinonimi e contrari
acroconai,
ammutighinare,
apoderai 1,
arrebbellai,
arrebedhai,
arrepiconare,
calchedhare,
screnciai
Frasi
timo s'última note chi ti rempelles in totu, coro vile, Iscariote! (I.Virdis)◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che iscucurrare sa gàrriga ◊ chin faedhos sintzeros mi rempello!
Traduzioni
Francese
opposer une résistance
Inglese
to rebel against s.o.
Spagnolo
oponer resistencia,
rebelarse
Italiano
oppórre resistènza
Tedesco
widerstehen.