achedàre 1 , vrb: achetare 1, agedai, agedari, aghedare, axedae, axedai, axerai Definizione fàere a aghedu, nau fintzes de sa pasta cun su frammentu; in cobertantza, nau de ccn. arrennegare Sinonimi e contrari acriare, aghedinare, frammentai, imbischidare, pesai Frasi su binu cheret contivizadu, ca sinono si aghedat ◊ Cíciu mi at nau ca su binu biancu si dhi est agedau 2. dhi at ghetau unu lómburu de fromentu: dèu nau chi at a axedai! ◊ is tzípulas no ant axedau: depiat tenni písima su frammentu ◊ tenei sa pasta in sa scifedha axerendi e fui arremangada pronta a ispongiai ◊ at lassau su pane aghedandho in su tianu Etimo srd. Traduzioni Francese tourner en vinaigre Inglese to vinegar Spagnolo agriar Italiano inacetire, inacidire, fermentare Tedesco zu Essig werden, säuern, gären.

arroteàre , vrb Definizione girare, tròchere una cosa a dónnia parte Sinonimi e contrari imbolliai Frasi arròteat sos ocros a inghíriu, fachendhe chi emmo chin sa conca Traduzioni Francese tourner, rouler, tournoyer Inglese to swing Spagnolo girar, voltear Italiano roteare Tedesco in Kreise schwingen.

boltàre , vrb: bortare, bortiare, vortare Definizione furriare a s'àtera parte, fache a ccn. po agiudu, po foedhare; fàere fúrriu, cambiare; pigaresidha contras a chie cumandhat, contras a ccn. Sinonimi e contrari colojare, furriai / cambiai, imbortare Modi di dire csn: bortàresi a su ferru ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; boltare sos chervedhos = ammachiaisí Frasi sos mazores no ischiant a cale santu si bortare e dubba chi si lis presentat unu ◊ si ch'est bortadu a s'àtera bandha candho at bidu a mie ◊ bolta a nois sos ògios tuos! 2. onzi dimóniu si est boltadu a santu ◊ farina de tiàulu si boltat in telau ◊ s'allegria mea como si mi fit bortiandhe in tristura ◊ sa balentia dae valore che l'ant bortata in cosa leza ◊ a s'intèndhere su frúsciu de su trenu s'àinu si est boltadu a dimóniu! ◊ si tiat bortare su tempus, tandho fortzis tiat sanare 3. fint medas sos bandhios chi si bortabant in d-unu chin pastores e carbonarjos in cussos litos 4. sos minores si sunt boltendhe a sos mannos ◊ fache discostare sa runtzinalla chi si m'est bortada ◊ li at atunchiau s'istrópiu de s'orgógliu e tandho si est bortau ◊ su poledhu, candho si sapiat zente colàndheli serente, si bortabat a càrchides 5. si sutzedit calchi cosa no boltes culpas a mie! 6. est gai isurzidu chi si bortat a su ferru ruju (G.Ruju) 7. in custu carrasegare ses boltendhe sos chervedhos Etimo ltn. *voltare Traduzioni Francese tourner, se retourner Inglese to turn against s.o., to rebel Spagnolo darse vuelta Italiano voltare, rivoltarsi Tedesco wenden, sich auflehnen.

cansài 1 , vrb: cansare 1, cansciare, cansiare, cantzai 1, cassare 1, cassiare Definizione cambiare filada, intrare a calecunu logu passandho passandho in d-unu camminu, orruga o istrada; tirare una cosa a una parte Sinonimi e contrari irvertzare, iscansae, scantzai, stressiai / insurcare / frànghere, leai / descansare, pasare Modi di dire csn: cassiare s'abba de sa cora a su surcu, de sa leada a su riu (e de su riu a sa leada) = cambiai, fai passai s'àcua de unu logu a un'àteru; càssati su corpetu! = pigadindi, bogadindi su corpetu! Frasi candu passat naradhi chi cansit innòi! ◊ ca fit meda apistichinzada est cassiada a dimandhare ◊ no li est pàssiu beru de pòdere issire líbbera e pòdere cassiare a dommo de s'ammorau! ◊ cansciadindhe a domo candho passas in carrela! ◊ no dhi abbastat mancai cantzit s'arriu 2. su catigherarzu drommit inue li capitat e, si cànsciat su cadhu a pasculare, candho intendhet rumore si ndh'ischidat ◊ su surcu est lómpidu: càssia s'abba a un'àteru! 3. si arrimànt in cancu furriadroxu po nci passai sa noti e si cantzai ◊ una dí, passendu in d-una bidhixedha, si fiat firmau in domu de amigus po si cantzai unu pagu ◊ cansciade, comare, chi sezis istraca! Etimo ltn. campsare Traduzioni Francese détourner, tourner Inglese to deviate Spagnolo desviar Italiano deviare Tedesco umleiten.

chindhalàre , vrb: chindhulare, chinnulare, ghindhulare Definizione pònnere sa madassa in s'ixorbedrama, mescamente girare o fàere girare che un'ixorbedrama (chíndhalu); pigare un'àtera filada, cambiare camminu / chindhulare sos ojos, sa fàcia, su fusu, s'ispidu Sinonimi e contrari bortare, chindhare, furriai, girai Frasi deo tempus perdendhe che fémina chindhalendhe un'atzola trobojada (Limbudu) 2. fadhint caminu e in giambu de chindhulare a manca truvant deretos Etimo srd. Traduzioni Francese tourner Inglese to turn Spagnolo girar Italiano girare Tedesco drehen.

chindhàre , vrb: ghindhare Definizione rfl. furriare, mòvere po abbaidare o coment'e abbaidandho a un'àtera bandha Sinonimi e contrari bortare, chindhalare, furriai, girai 2. su narrer chi m'istrues su castedhu… podet puru chindhare su chervedhu solu su lu mirare dae lontanu! (Cugurra) Etimo srd. Traduzioni Francese tourner Inglese to turn (over) Spagnolo volver la vista Italiano vòlgere Tedesco wenden.

desviài , vrb Definizione su che essire de camminu cunsiderau coment’e ibbàlliu o curpa; fintzes su si pigare is divertimentos Sinonimi e contrari deragliare, irvertzare, iscansae, stressiai / desogai | ctr. incarrebai Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese tourner, dérailler, détourner Inglese to swerve Spagnolo desviar Italiano deviare Tedesco abweichen.

ghindhàre , vrb: chindhare* Definizione mòvere sa cosa a morigadura, su si mòvere coment'e unu ixorbedrama po castiare o coment’e castiandho a un'àtera parte; ammachiare Sinonimi e contrari bortare, chindhalare, furriai, girai Frasi ponet su cugumedhu, lu fiagat, lu mustrat, lu ghindhat a donz'ala ◊ no si giraiat si no fit su bentu a lu fàghere ghindhare ◊ Toedhu si est ghindhadu a Bobbore a dimandhare ◊ isse est ghindhadu a insegus, ma sa vida sighit a innantis ◊ si ghindhat a isperiare e bidet duas pubas 2. su chi at tentu l'at ghindhadu sa vida che dai sa die a su note ◊ cussa de cantu est bella faghet ghindhare su chervedhu a la mirare Traduzioni Francese tourner Inglese to turn Spagnolo volverse, volverse loco Italiano voltare Tedesco wenden, umwenden.

girài , vrb: girare, girari, zirai Definizione andhare peri su logu, istare in giru, abbaidare a un'àtera bandha, furriare de parte una cosa, andhandho fàere unu movimentu tundhu coment’e cricu, a inghíriu de calecuna cosa, o fintzes solu cambiandho filada; nau de chistionu, de foedhare, cricare unu muntone de chistiones, fàere bíere una cosa po un'àtera; atacare, lòmpere a ccn. difendhendhosi Sinonimi e contrari furriai, furrietare, ghindhare / arringai Modi di dire csn: girare de manu = cambiare manu, lassare fàghere a un'àteru; girai de palas = andaisindi; girare su chervedhu, s'iscàtula = ammachiai, fariare Frasi at girau debressi totu su paisu ◊ isceti chini no at girau su mundu podit fuedhai aici! 2. at girau de palas e si ndi est andau ◊ e proite mi mirades ojos chi deo no miro, proite sos chi suspiro a mie no bos girades? (Grolle)◊ giradí a custa parti! ◊ sa ferida no dhi permitiat de girai su bratzu a parti de palas 3. dae comente giravat s'arresonu pariat un'avocau 4. m'imbolo pro lu chiscire e si est giradu a mossu a mie, su cane meu etotu! ◊ cussu si est giradu fintzas a su babbu 5. cantu mi fit simpàtica Maria: ndhe fia a ndhe girare su chervedhu! Etimo itl. Traduzioni Francese tourner Inglese to turn, to rotate, to revolve Spagnolo girar, rodar Italiano girare, virare, ruotare Tedesco wenden, drehen, umkreisen.

impugnàre , vrb: impunnae, impunnai, impunnare Definizione andhare (o fintzes fàere andhare) a cara a unu logu, a un'ala, a calecuna cosa (o a ccn.) coment'e cricandhodha, po dha bòllere, o fintzes po che dha bogare o àteru Sinonimi e contrari apititai, imbonai, petire 1, punnai, tirai, tocai 1 / incarrebai Frasi movet sas alas incogoristida e impugnat sas úngias contr'a mie (P.Pisurzi)◊ soli impunnat a s'ocasu ◊ como est impunnendhe a inoghe! ◊ a cali parti apu a impunnai? ◊ immoi impunnaus a bidha, a domu ◊ si ant atuau su baullu e impunnant conca a crésia ◊ po si vengai, pigat is ferrus de tundi e s'impunnat a Brai disafiendidhu ◊ su pastori impunnat su bestiàmini in sa filada 2. ma labai a nd'èssi bogau cussu: dèu puru mi seu impunnau a su billetu de centumila! ◊ cussa piciochedha impunnat tropu a su paru sodrau Etimo ltn. in pugnare Traduzioni Francese aller, se diriger, se tourner Inglese to go, to aim Spagnolo andar Italiano andare, tèndere, dirìgere, vòlgere Tedesco streben.

iscansàe, iscansàre , vrb: iscansiare, iscantzai, iscasciare, iscassare, iscassiare, scantzai Definizione cambiare camminu, pigare àtera istrada, intrare a unu logu passandho in su camminu o in s'orruga, tirare una cosa a una parte; trantzire a una parte, fintzes lassare una cosa; pèrdere su sentidu, ammachiare po ccn. cosa Sinonimi e contrari cansai 1, ilmanchinare, irvertzare, stressiai / ammachiae, dischissiare, ischisciai 1, fatzellare, irbariare, vogliare Modi di dire csn: i. dae sedha = rúere dae cadhu; iscasciare a rídere = imbucare a ríere; iscasciare de una régula, de unu pretzetu, de una leze = iscassedhai, fartai Frasi candho pioet, iscàscias trazendhe cantu agatas ◊ no iscantzu prus de s'arrastu miu: su sardu in su coru dèu mi allogu! (M.Pani)◊ custu caminu che iscàssiat a Ulíana ◊ no si arrimant in su caminu vonu e iscàsciant in gúturos ◊ recuindhe semus iscansiados a sa funtana ◊ lu timiant e iscassaiant caminu si l'imbeniant ◊ no iscasses dae sa leze! 2. mergiani iscantzat s'arbei e ndi pigat s'angioni!◊ no est arrennésciu a iscantzai unas cantu iscoitadas de zirónia! 3. Fulana pro pagu no est iscasciada candho l'at lassada s'ammoradu ◊ sas rúndines fuent iscasciadas ◊ de unu chi s'est iscassatu narant "Meschinu!"◊ seo a dolore de conca iscassianne! 4. mastru Tilipu iscàsciat a rídere, cantu at intesu su contu ◊ dae custu lutrinzu no si podet iscasciare Etimo srd. Traduzioni Francese tourner, sortir, esquiver, devenir fou Inglese to sidestep, to go mad, to deviate Spagnolo doblar, torcer, apartarse, enloquecer Italiano deviare, scansarsi, impazzire Tedesco abweichen, ausweichen, wahnsinnig werden.

rodài , vrb: arrodare 1, rodare 1, rodeare Definizione girare che orroda, istare o andhare a inghíriu de calecuna cosa, a rodeu Sinonimi e contrari arrogliai, inghirare Frasi rodendhe s'ojada totu intundhu abbratzo de su criadu sos ispantos ◊ s'istella est rodeandhe a un'istedhu, paret chi che lu cheret ingullire 2. chie est rodeadu de giustíssia no balet chi apat coro e ne malíssia! ◊ est rodeadu de butzinos e de zente mala Etimo srd. Traduzioni Francese tourner autour Inglese to turn, to stroll about Spagnolo rodar Italiano girare, stare attórno Tedesco drehen.

rodiài, rodiàre , vrb: arrodeare*, orrodeare Definizione istare a rodeu a inghíriu de calecuna cosa, istare a su gira gira acanta a calecuna cosa abbaidandho apedhiaos a che dh'arregòllere, andhare a inghíriu de calecuna cosa Sinonimi e contrari arrodare 1, arrogliai, inghirare Frasi chei s'astore in s'aera tue ródias intro de sas tancas ◊ como totu mi timent chei sa runza e si mi bient che ródiant adhane! ◊ ue cuàt sas licantzadorias rodiao solvèndhemi in salias! Traduzioni Francese graviter autour, tourner Inglese to orbit, to rotate Spagnolo rodear Italiano orbitare, ruotare Tedesco kreisen.

rotzulàre , vrb Definizione girare, ballare a molinadura Sinonimi e contrari dummidare Frasi sempre rotzulendhe apas su fusu fintzas a candho s'isperdet sa lana Traduzioni Francese tourner, tournoyer Inglese to twirl Spagnolo girar Italiano prillare Tedesco herumdrehen.

stressiài , vrb: istressai*, strissiai Definizione furriare, cambiare caminu, pigare àtera filada Sinonimi e contrari cansai 1, irvertzare, smasciai Frasi dhu depiant pigai a s'origa a usu de bòis a dhu fai strissiai a crésia! Traduzioni Francese tourner Inglese to turn Spagnolo doblar, girar Italiano svoltare Tedesco einbiegen.

torinàre , vrb: torrinare, torrunare, turnai Definizione trebballare o fàere a tórinu; mòvere, fàere coment'e a tórinu, a orroda 2. su dindu pazosu altzat sa conca e tórrinat sa coda Etimo srd. Traduzioni Francese tourner Inglese to turn Spagnolo tornear Italiano tornire Tedesco drehen.

«« Cerca di nuovo