afílu , avb Definizione a filu: comente si tocat, comente andhat bene, a dovere, de sa manera giusta / essire afilu = bene, zustu, dritu Sinonimi e contrari adderetu, bene Frasi no ndhe faghet una afilu ◊ custa lepa seghendhe no bi andhat afilu Etimo srd. Traduzioni Francese bien, comme il faut Inglese well Spagnolo bien, debidamente Italiano per bène Tedesco gut.

bène , avb, nm, iscl: bèni, vene Definizione manera de fàere is cosas adata a s'iscopu, adderetu, cunforma a una régula morale; totugantu su chi est bonu Sinonimi e contrari adderetu, afilu / meda | ctr. male Modi di dire csn: fai una cosa mellus bèni = menzus; bèniri a bèni = benner bene, a betu, andhare bene; su pagu bene de… = s'ispaciau de…, su colzu, su biadu de…; chèrrere unu bene macu = a ammachiadura, meda; bene fatu = chi est zustu, bonu, méritu (nadu de un'assione, de unu cumportamentu); fatu bene = chi est fatu cun arte, cun pratighesa, a régula (nadu de unu triballu o cosas gai); fai bèni e bai in galera! = faghe bene ma no aisetes recupessa (antzis est dàbbile chi ti torrent male); bene cun bene = bèni meda, própiu bèni, a fini a fini; pagubbene, pagu bèni!, pagu bèni miu!… (nadu a làstima) = ite mi siat su bene!, cale bene?!…, nudha!, tropu pagu!, siscuru a mie!; bene pro me!… = (nau cun ironia) mali po mimi, a dannu miu Frasi sas cosas cherent fatas bene ◊ faghindhe goi mi ndhe agato bene, mi ndhe bido bene ◊ custu triballu comente l'as fatu no andhat bene ◊ mirai a bèni custu coru miu! ◊ oe no mi andhat bene a fàghere cussa faina ◊ bene meda: mi ndhe allegro! ◊ custu trabballu comenti dh'as fatu andat bèni 2. pro su bene chi ti cherzo tia fàghere donzi cosa ◊ podimis tènnere benes pro ndhe dare ◊ chi s'istrexiat su mucu fadiat mellus bèni! ◊ lea sa meighina ca ti faghet bene ◊ est unu bene a prantare àrbures ◊ ci fiant centu ogus iscochendu su bèni po mali e su mali po sèi etotu 3. tandho si agataiat su pagu bene de Antoni 4. in su stani nostu nci sunt unu bèni de mangonis mannus ◊ mi paret chi est a arriscare unu bene de dinari chentza garantzia de su balanzu ◊ ant chistionadu unu bene de ora ◊ si bi at atrumadu unu bene de zente ◊ che ndh'at, de bene de férula, inoghe!… 5. bene, bene meda, mi ndhe allegro! ◊ si annischitzais ca si nci ghetant a galera: a sa fruca iat a èssi mellus e prus bèni fatu! ◊ at fatu un'iscutinada de abba, ma bene cun bene no bi at próidu etotu ◊ mancu abbaidadu apo, bene cun bene! ◊ mi ponzo cudha cosa, bene pro me…, e guastu mi at sas manos! ◊ fato s'aconcada, bene pro me!…, e pérdidu ndhe apo totu ◊ como s'abba za che la tenimus ma, bene pro nois, comente ant créschidu sa pressione nos at fatu dannu! ◊ – E gopai no dh'agiudat? – Pagu bèni!… Cognomi e Proverbi smb: Bene / prb: faghe bene e no mires a chie ◊ su fai bèni no est mai connotu ◊ su fagher bene no perdet mai ◊ a chie faet bene, bene tenet Etimo ltn. bene Traduzioni Francese bien Inglese well, good!, property Spagnolo bien Italiano bène Tedesco gut, Gut.

benighédhu , avb Definizione min. de bene Sinonimi e contrari cdh. bearedhu Traduzioni Francese assez bien Inglese quite well Spagnolo bastante bien Italiano benino Tedesco ziemlich gut.

benòne, benòni , avb Definizione bene meda Traduzioni Francese très bien Inglese very well Spagnolo muy bien, requetebien Italiano benóne, mólto bène Tedesco sehr gut.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definizione andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Sinonimi e contrari geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Frasi a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Cognomi e Proverbi prb: chie no s'inzéniat no campat Etimo itl. Traduzioni Francese plaire, faire un peu de tout, s'arranger Inglese to try hard, to go down well Spagnolo caer bien, ingeniárse Italiano andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi Tedesco gefallen, sich bemühen.

isuzigàre , vrb Definizione cricare, fàere pregontas, foedhare po bòllere ischire ccn. cosa de is àteros Sinonimi e contrari dimandhare, ispreculare, isuguzare, precontare, speculitai Frasi l'isúzigo bene, lu bato a su sou e, mih!, chi narat chie bi aiat in s'irrobbamentu! Traduzioni Francese examiner avec attention Inglese to examine very well Spagnolo fisgar, escudriñar Italiano esaminare ben bène Tedesco gründlich untersuchen.

mancumàle , avb Definizione foras male Sinonimi e contrari bellaggai Frasi mancumale s'annu a poi fatesit annada bona e su bestiàmine si campesit ◊ mancumale arriveint su matessi, finas si aiant fatu unu caminu inghiriosu Traduzioni Francese heuresement (que) Inglese just as well Spagnolo menos mal Italiano méno male Tedesco Gott sei Dank!.

poétu , nm Definizione pou, putzighedhu pitichedhedhu (in logu de fognas, de cundhutos e tubbos de abba) Etimo ctl. pouet Traduzioni Francese petit puits, fosse d'écoulement à l'égoût Inglese well Spagnolo hoyo, pozo Italiano pozzétto Tedesco Abzugsgrube.

pússu , nm: putu, putzu Definizione genia de fossu tundhu e fundhudu meda fatu apostadamente e a muru in costaos de pòdere sumire e bogare abba in logos chi no si agatat vena chi essit a fora: su buidu chi abbarrat si narat incalu / betare a putinu = a cúcuru ficadu, che betendhesiche a su putu; putzu mortu = ilt. pózzo néro, bóidu suta de terra a ue iscarrigare s'abba de gabbinetos e lavandinos Sinonimi e contrari fantana Frasi in d-unu ingroni de su cortili su pussu pariat unu nuragi iscorrovau ◊ seo andhada a putzu de crésia a carrare s’abba a carcida ◊ est unu bellu giardinu chin fundhos mannos, unu putu mannu, una funtana in mesus e setidòglios Cognomi e Proverbi smb: Putzu, Puzzu Etimo ltn. puteu(m) Traduzioni Francese puits Inglese well Spagnolo pozo Italiano pózzo Tedesco Brunnen.

«« Cerca di nuovo