abbagadiàre , vrb: bagadiare Definizione
fàere bagadiu, fàere festa, no andhare a trebballare
Sinonimi e contrari
afestai
Frasi
su lunis m'abbagadio ca est printzípiu de chita, su martis so cossumita: no beto bucone a buca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre congé
Inglese
to take a day off
Spagnolo
estar de vacaciones
Italiano
celebrare il giórno festivo,
far vacanza
Tedesco
feiern.
acrodhàre , vrb: aggradhare 1,
aggrodhare Definizione
intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere
Sinonimi e contrari
abbuare,
acuae,
ammacionai,
apatai,
atanai
Frasi
si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se terrer,
être aux aguets
Inglese
to go back to one's den,
to lie in wait
Spagnolo
esconderse,
estar alen acecho
Italiano
rintanarsi,
stare in agguato
Tedesco
sich verkriechen,
auf der Lauer liegen.
alleporedhàre , vrb Definizione
èssere alligros; èssere o bènnere in calore
Sinonimi e contrari
alleporizare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
/
insuai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ragaillardir
Inglese
to make cocky,
to be merry
Spagnolo
estar alegre,
estar cachondo
Italiano
èssere allégro,
ringalluzzare
Tedesco
fröhlich sein,
eitel werden.
alleporizàre , vrb Definizione
brinchidare che a su lèpere, èssere alligru, nau fintzes de sa natura de s'ómine candho si faet tètera / macu alleporizadu = chi si giaet a fàere
Sinonimi e contrari
alleporedhare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ragaillardir
Inglese
to make cocky
Spagnolo
estar alegre,
ponerse cachondo
Italiano
ringalluzzire
Tedesco
eitel werden.
alloroscàre , vrb Definizione
apedhare meda, aira, cun arrennegu; abboghinare, pigare a boghes cun arrennegu, èssere arrennegau
Sinonimi e contrari
achibberare,
inchibberare,
inchimerai,
picai 3
/
allororoscare,
apedhae,
atocare,
aciaulai,
baulai,
imbauai,
inciauai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aboyer rageusement,
piquer
Inglese
to bark furiously,
to offend
Spagnolo
ladrar con rabia,
estar mosqueado
Italiano
abbaiare rabbiosaménte,
impermalire
Tedesco
wütend bellen,
aufreizen.
alvinàre , vrb: avrinare Definizione
pigare frina (ingòllere cosa mala), zúghere sos bundhos, ispramare, pigare assíchidu malu
Sinonimi e contrari
acicai,
arviai,
spramai
Frasi
e fintzas custu séculu avrinadu in nues de fumu abboghinendhe iscràdiat in sos fundhales grogos de s'última mania (L.Mele)
2.
su pisedhu, asciuconadu malamente, che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ sa morte los at fatos avrinare: che los at dados suta unu càmiu ◊ timia che a sa frea e mi ponia a cúrrere avrinadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effrayer
Inglese
to frighten,
to be obsessed
Spagnolo
espantar,
estar obseso
Italiano
spaventare,
èssere ossèsso
Tedesco
erschrecken,
besessen sein.
amegài, amegàre , vrb: ammegai,
ammegare,
megai Definizione
èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho
Frasi
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu
2.
amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu
Traduzioni
Francese
être sur le point de…
Inglese
to be going to…
Spagnolo
estar a punto depara,
estar
Italiano
stare per…,
èssere nell'atto di…
Tedesco
im Begriff sein zu.
apistichinzàre , vrb: apistighignare,
apistighinzare,
pistichinzare Definizione
pònnere, pigare o tènnere pistighíngiu, arreolu
Sinonimi e contrari
afruscare 1,
apensamentai
Frasi
custa màzine chi li ant presentau l'at apistichinzau ◊ candho at bidu chi su pisedhu no fit torradu ancora, su babbu comintzeit a si apistighinzare ◊ si apistichinzat pro sa salute
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'agiter,
être inquiet
Inglese
to crave
Spagnolo
zozobrar,
estar intranquilo
Italiano
avére o méttere inquietùdine,
smània
Tedesco
von Unruhe erfaßen werden,
Unruhe verursachen.
arrazonàre , vrb: arrazonare Definizione
dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore
Sinonimi e contrari
arrazonire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
échauffer
Inglese
to excite
Spagnolo
estar en celo
Italiano
incalorire (andare in amóre)
Tedesco
brünstig sein.
assentulàe, assentulàre , vrb: assetulare,
sentilare Definizione
abbarrare firmos, in assentu, in asséliu, pruschetotu nau cun arrennegu
Sinonimi e contrari
assantaigae,
assebiai,
asserenciai
Frasi
ista sériu, asséntuladi a un'oru! ◊ si ti assentulaias in domo faghias bene, cantu chi ses sèmpere in ziru! ◊ assentuladu chi sias, a un'oru! ◊ asséntula e no curras! ◊ non poto assentulare su sonnu ca su ganile non mi dat pasu ◊ assetuladi innoghe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se tenir coi
Inglese
to be quiet
Spagnolo
estar quieto
Italiano
star quièto
Tedesco
ruhig sein.
bandhidía , nf Definizione
su bandhidare, su istare bandhidandho
Sinonimi e contrari
bandhiadura,
bandhidànscia,
bandhidazu,
bandhidonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fuite
Inglese
being on the run
Spagnolo
estar en paradero desconocido
Italiano
latitanza
Tedesco
Verborgensein.
bandhidónzu , nm Definizione
su bandhidare, su istare bandhidandho
Sinonimi e contrari
bandhiadura,
bandhidànscia,
bandhidazu,
bandhidia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fuite
Inglese
being on the run
Spagnolo
estar en paradero desconocido
Italiano
latitanza
Tedesco
Verborgensein.
corcòne , nm: corconi Definizione
ammurrionadura, su s'intristare primaos po calecuna ofesa o cosa chi no est pràchia
Sinonimi e contrari
annógiu,
atrafudhu,
bischiza,
bústica,
istrugnu,
labbrione,
porcandria,
pussàgiu
Traduzioni
Francese
bouderie
Inglese
sulky expression
Spagnolo
ceño,
estar de morros
Italiano
bróncio
Tedesco
Schmollmiene.
corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare,
currutare Definizione
fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu
Frasi
coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être en deuil,
prendre le deuil
Inglese
to be in mourning,
to go into mourning
Spagnolo
estar en duelo
Italiano
èssere in lutto,
méttere il lutto
Tedesco
Trauer tragen.
culturínas , avb Definizione
èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa
Traduzioni
Francese
toucher à sa fin
Inglese
said of a situation coming to an end (action)
Spagnolo
estar en las últimas
Italiano
agli sgóccioli
Tedesco
am Ende.
giàchida , nf Definizione
su istare o abbarrare in letu, crocaos; nau de una cosa, su èssere posta coment'e crocada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
position couchée
Inglese
lying,
posture
Spagnolo
el estar acostado
Italiano
giacitura
Tedesco
Liegen.
imperrài , vrb: imperriai,
imperriare Definizione
cicire a cuadhu, cun is cambas una a cada parte; giumpare, passare de un'ala a s'àtera de calecuna cosa (de su leminàrgiu, de un'erriu, fintzes de su mare); in cobertantza, pònnere in mesu de perras, cobèrrere (fintzes in su sensu de ingannare)/ imperrai in còscia = brincare a cadhu, sere a s'imperriotu
Sinonimi e contrari
acabadhare,
acuadhigai,
isperriare
/
intrare,
zumpare
Frasi
impérrio su cadhu de sa torrada e, in sos caminos de canos ritratos, antigas istigas s'ispijant in s'ànima mia (L.Brozzu)◊ at imperrau sa muredha ◊ s'ómine no essiat a monte, no si fidabat prus a imperriare cadhu
2.
chi no sàntziant munera no dhu'impérriant me in su magasinu! ◊ mabadita s'ora chi apu imperriau su mari! ◊ dèu no dh'ia lassau imperrai mancu su liminaxu de domu ◊ cussu a innòi no nc'impérriat prus
3.
tui ses marxani béciu, ma a mei no m'impérrias! ◊ a su muenti sardu dh'impérrias una borta isceti!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être à califourchon
Inglese
to overlap
Spagnolo
estar a horcajadas
Italiano
accavalciare
Tedesco
rittlings sitzen auf.
irraghilàre , vrb Definizione
bogare de is pantalones is coedhas o alas de sa camisa o de àteru bestimentu de pitzu
Sinonimi e contrari
irbardellare,
irragare,
isbragare,
isbragugliare,
ischígnere
| ctr.
aggheronare,
arraghilare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
délier
Inglese
to ungird
Spagnolo
estar la camisa fuera de los pantalones
Italiano
discìngere
Tedesco
entgürten.
ispérdidu , pps, agt: ispérdiu,
spérdiu Definizione
de ispèrdere; chi no si agatat prus; a logos, guastu, malu, totu andhau male, abbandhonau
Sinonimi e contrari
ispéirtu,
isperevunniu
Frasi
su logu irbandhonadu, chentza bi colare prus neune a bi triballare, si ch'est ispérdidu
2.
assimbillat a una bidha ispérdia
3.
cussu casu non fut ispérdiu, ansis fut peri bonu! (G.C.Mameli)
Traduzioni
Francese
disparu,
ruiné
Inglese
lost,
destroyed,
gone to ruin
Spagnolo
desaparecido,
destruido,
estar echo una ruina
Italiano
scomparso,
distrutto,
andato in rovina,
desolato
Tedesco
verschwunden,
zerstört,
verfallen.
mediài 1 , vrb Definizione
essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos
Sinonimi e contrari
irmedhighinare,
ismemoriai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être hors de soi
Inglese
to be beside oneself
Spagnolo
estar fuera de sí
Italiano
èssere fuòri di sé
Tedesco
außer sich sein.