aferritài , vrb Definizione
segare orrobba o paperi a ferros; in cobertantza, nàrrere male de s'àteru
Sinonimi e contrari
afolfigare,
aforticare 1,
slinguai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coupailler,
médire
Inglese
to cut into small pieces,
to speak badly
Spagnolo
tijeretear,
cortar,
hablar mal,
criticar
Italiano
sforbiciare,
tagliuzzare,
sparlare
Tedesco
zerschneiden,
schlecht reden.
afolfigàre , vrb Definizione
nàrrere male de unu
Sinonimi e contrari
aferritai,
aforticare 1,
annegiai,
slinguai,
terraguzare
Frasi
già de l'intèndhere ndhe fia istracu, afolfighèndhemi su bighinadu cun sas sabunadoras in su lacu (G.Ruggiu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
médire
Inglese
to talk behind
Spagnolo
hablar mal
Italiano
sparlare
Tedesco
schlecht reden.
allecàre , vrb: allegae,
allegai,
allegare Definizione
foedhare bastat chi siat, foedhare de calecuna chistione, fintzes nàrrere / allegai a limba pérdia = in manera chi no si ndhe cumprendhet nudha
Sinonimi e contrari
arragionare,
chiltionare,
cuntrastare,
faedhare,
negossare
| ctr.
cagliare,
citire
Frasi
cussu piciochedhu allegat su tedescu ◊ allegat bèni, sa sinniora! ◊ de custu soe allegandudendhe solu cun tui ◊ candho nos intendhiat alleghendhe in sardu, su mastru nos daiat tres atzotadas
2.
su chi amus allegau mantènelu in su coro!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie est sàviu meda allegat pagu
Traduzioni
Francese
discuter
Inglese
to argue,
to talk
Spagnolo
hablar,
discutir
Italiano
discórrere,
argomentare
Tedesco
reden,
argumentieren.
aponciài , vrb: (a-pon-ci-a-i)
aponsare,
aponsiae,
aponsiare,
apontziai,
apontziare,
apuntziai,
apuntziare,
puntziare Definizione
su si giare a bíere sériu, coment'e giaendhosi importu mannu o fintzes credendhosi pagu; camminare, foedhare o fàere sa cosa tropu addàsiu, tropu a sa lena; a logos fintzes ammurrionare, primmare / apontziai su murru = itl. stòrcere il muso
Sinonimi e contrari
allodhiai
Frasi
su piciocu arricu si fut apontziau candu Gesús dh'iat nau de bendi totu e de dhu donai a is pòburus
Etimo
itl.
ponzare
Traduzioni
Francese
parler avec affectation
Inglese
to speak affectedly
Spagnolo
hablar con afectación
Italiano
parlare con gravità,
con affettazióne
Tedesco
ernst,
in gezierter Weise sprechen.
arragionàre , vrb: arraxonai,
arregionai,
arregionare,
arrejonare,
arresionare,
arresonare,
arrexonai,
arrexonare,
raxonai Definizione
foedhare cricandho e cunsiderandho totu is puntos de una chistione, de un'argumentu; chistionare, istare a chistionu; su chistionare, su chistionu / pps. arrexonau (agt. = chi arrexonat, chi cunsiderat is cosas)
Sinonimi e contrari
allecare,
chistionai,
cuntrastare,
faedhare,
negossare
Frasi
cantos ndh'apo arragionadu, totugantos li essint in favore ◊ assumancus bosatrus eis a arraxonai! ◊ arrejonendhe a sa dereta, sos bios depent istare che bios ◊ incomintzo a l'arrejonare, ma issa timiat sa zente ◊ sa mente arresonanno bene l'usa che persone chi at firmu su sentidu ◊ l'aia finas a disizu de arresonare cun calicunu!◊ tui no arregionas, paris pigada de machiori! ◊ pensa meda e faedha pagu: pònemi mente, ístadi cagliadu e impara a cagliare arrejonendhe! (Cubeddu)
2.
Gesús e Santu Perdu arrexonànt, camminendi, de is cosas de su mundu ◊ l'at bidu e l'at arrejonadu ◊ mi ammento candho fia minoredhu arrejonandhe cun zente antziana ◊ si cramaiat sa cane afaca arrejonèndhela che a unu cristianu (A.S.Fais)◊ beni ca ti chelzo arrexonare!
3.
custos sunt arregionares geniosos
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
discuter,
raisonner
Inglese
to conver
Spagnolo
hablar,
discutir
Italiano
ragionare,
discórrere
Tedesco
sprechen über
arrogantàre , vrb: arrogantziare Definizione
foedhare male, arrespòndhere, brigare, coment'e faendho is prepotentes, is barrosos, is tostorrudos, chentza bòllere arreconnòschere s'arrexone de is àteros; fàere is prepotentes / a. su trotu = pretare su dortu, sighire a pretènnere sa resone ischindhe de no ndh'àere
Sinonimi e contrari
abbetiae,
campaniare
Frasi
arrogantat sena frenu e puntígliat pro dogni gnagneria ◊ cudhos sunt torrados a arrogantare cun issu, a bortas a briga e a bortas in paghe ◊ Rosina si los leit amore amore e sos balentes no apeint prus it'e arrogantare ◊ insistis e poi no la piantas, ischindhe chi as tortu e arrogantas! (T.Curcu)
2.
su fogu est arrogantziendhe: peri sa carrela sunt brujendhe pabilu, fozos, e sa zente fuit gridendhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parler avec arrogance
Inglese
to speak with arrogance
Spagnolo
hablar con arrogancia
Italiano
parlare con arroganza
Tedesco
mit Anmaßung sprechen.
ascugiàre, ascujàre , vrb Definizione
foedhare a unu a iscúsiu, a manera chi no dhu potzant intèndhere is àteros, po no istrobbare o po segretu / su pps. ascujatu bolet nàrrere fintzes cuau
Sinonimi e contrari
cuscujinare,
iscusiare,
pispisai
Frasi
pensendhe a sa risposta de mi dare, si sunt ascugiadas ◊ a unos a unos sos istudiantes si ascujant e comintzat a s'ispàrghere sa voche ◊ si ascujat s’amicu e li pedit una pudhirichedha de sartitza
2.
manteniat sos secretos ponennechelos in sa conchedha prus ascujata de su coro
Traduzioni
Francese
chuchoter
Inglese
to chime in softly
Spagnolo
hablar en voz baja
Italiano
interloquire sottovóce
Tedesco
leise sprechen.
etéus!, eteussú! , iscl, avb Definizione
eteus su… = ma cale!…, ite misiat…: foedhu po nàrrere chi nono cun prus fortza o coment'e dispretziandho una cosa
Sinonimi e contrari
bah!,
misiat!,
nono!,
nudha!
Frasi
eteus s'illatonzu chi mi at fatu: at dadu una cadrassada a sos muros e l'at bogadu de cabu! ◊ eteus su manigare: daet una lintura a su piatu! (G.Ruju)
2.
- incunza bona azis fatu, ocannu? - eteussú! ◊ - a bi ndh'at, de abba, in su riu? - eteussú!
Traduzioni
Francese
mais non!
Inglese
of course not
Spagnolo
¡pero no!,
¡ni hablar
Italiano
macché!
Tedesco
ach was!
faedhàre , vrb, nm: favedhare,
foedhae,
foedhai,
foedhare,
fuedhai,
fuedhari Definizione
tènnere sa capacidade de nàrrere, manigiare una limba a boghe po nàrrere calecuna cosa mescamente s'unu cun s'àteru; nau de cosa bella meda, chi est ispantosa, faet meravíglia / faedhu su chi ti apo nau! = fàghelu su chi ti apo nadu!
Sinonimi e contrari
allecare,
arragionare,
chistionai,
cuntrastare,
nàrrere
/
faedhonzu,
limbàgiu
| ctr.
ammudai 1,
cagliare,
citire
Modi di dire
csn:
faedhàresi cun unu = saludàresi; no si faedhare cun ccn. = èssere a primma; faedharesindhe, de una cosa = fuedhai de ccn. chistioni, cun ccn., chistionaisí; fuedhai a iscarada = faedhare chentza rispetu; faedhare a unu = chistionaidhu circhendi de dhu cumbínciri, pedendidhi ccn. cosa; faedhare cun d-unu, cun ccn. = istai a chistionu s'unu cun s'àteru; faedhare a unu, una cosa = circai a unu, circai una cosa, aperaulare, itl. prenotare; faedhare male, bene = fuedhai, arrispúndiri a fuedhus malus, nàrriri mali, fuedhai cun arrispetu, cun tinu, isciri chistionai; faedhare in suspu = fuedhai in cobertantza, de cumprèndiri isceti chini iscít sa chistioni, imperendi unu fuedhu pro un'àteru; faedhare a limba lada = fuedhai sentza de nàrriri bèni is fuedhus, acomenti fait s'imbriagu o chini est perdendi is sensus; fuedhai a iscusi = faedhare a s'iscúsia, abbellu, chi azummai mancu s'intendhet si no parendhe s'origra acurtzu; faedhare candho píssiat sa pudha = mai; faedhare a dortu e a rugadis = fuedhai a brétiu, sentza de critériu, sentza de arrexonai
Frasi
no ti foedho de sos primos annos, candho fia pastoredhu ◊ faedhet donzunu comente ischit, in logu nostru che in aterue ◊ de is figuras chi pintas si nd'eus a fuedhai ◊ apo a essire a foedhare, a nàrrere "Ite bella criatura: ditzosu a chie l'at a incapare!"◊ su mastru nos proibbeit de faedhare sa limba nostra ◊ de cantu est birgonzosu mancu faedhat: si parat mudu, petzi ti abbàidat ◊ Giuanni Batista at foedhau no cun sa boxi isceti ma cun su sànguini suu!
2.
portu unu giogu ch'istat fuedhendi! ◊ càstia ita cosa bella: parit ca fuedhat! ◊ mamma fariat is cocòis pintaus a sarreta cun símbula de trigu: pariat ca fuedhànt!
3.
iant incumentzau a chistionai in fuedharis istràngius ◊ no si cumprendiat de aundi funta ni de su bestiri e ni de su fuedhari ◊ sa língua de mamma est unu fuedhai de su coru chi intrat ne is venas e àrtziat s'ànima a celu!
4.
cheret faedhadu a calicunu si nos podiat azuare ◊ si as bisonzu de lu faedhare no istes a ora a ora ◊ cheret faedhadu unu tratore pro nos arare cussa terra ◊ ndhe depo batire sos durches chi aia faedhadu dae gianteris
5.
cun cussos no nos faedhamus ca semus in malas ◊ za sunt parentes, e custrintos puru, ma no si faedhant! ◊ si sunt agatados a costazu apare in crésia e si sunt faedhados
6.
si li faedhas male si annicat ◊ de isse ndhe faedhant bene totugantos ◊ innantis ndhe faedhat male, de sa zente, e posca lis faghet su bellu in cara
Cognomi e Proverbi
prb:
su fuedhai meda fait sa dí pitia ◊ de su tantu faedhare ndhe sutzedint sos errores ◊ limba chi no faedhat a corcorija si faghet
Etimo
ltn.
fabellare
Traduzioni
Francese
parler,
adresser la parole
Inglese
to speak
Spagnolo
hablar
Italiano
parlare,
dialogare,
rivòlgere la paròla a qlc
Tedesco
anreden (a,
cun = Akk.),
sprechen (cun = mit + Dat.),
zusprechen.
slinguài , vrb Definizione
foedhare male, pònnere male de s'àteru
Sinonimi e contrari
aferritai,
allimbare,
annegiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
médire
Inglese
to speak badly
Spagnolo
hablar mal
Italiano
sparlare
Tedesco
schlecht reden (über).
suspàre , vrb Definizione
nàrrere is cosas in cobertantza, foedhare a suspos, fintzes in cara de chie depet intèndhere ma chentza nàrrere sa cosa tropu ladina
Sinonimi e contrari
alaviai,
baltzigare
Frasi
sa sogra istat sempre suspendhe contr'a sa nura: ma cudha puru za no est tonta, za la cumprendhet s'antífona!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parler argot
Inglese
to use slang,
to speak allusively
Spagnolo
hablar en jerigonza
Italiano
parlare in gèrgo,
sótto metàfora
Tedesco
durch die Blume sprechen.