aferritài , vrb Definizione
segare orrobba o paperi a ferros; in cobertantza, nàrrere male de s'àteru
Sinonimi e contrari
afolfigare,
aforticare 1,
slinguai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coupailler,
médire
Inglese
to cut into small pieces,
to speak badly
Spagnolo
tijeretear,
cortar,
hablar mal,
criticar
Italiano
sforbiciare,
tagliuzzare,
sparlare
Tedesco
zerschneiden,
schlecht reden.
afolfigàre , vrb Definizione
nàrrere male de unu
Sinonimi e contrari
aferritai,
aforticare 1,
annegiai,
slinguai,
terraguzare
Frasi
già de l'intèndhere ndhe fia istracu, afolfighèndhemi su bighinadu cun sas sabunadoras in su lacu (G.Ruggiu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
médire
Inglese
to talk behind
Spagnolo
hablar mal
Italiano
sparlare
Tedesco
schlecht reden.
allecàre , vrb: allegae,
allegai,
allegare Definizione
foedhare bastat chi siat, foedhare de calecuna chistione, fintzes nàrrere / allegai a limba pérdia = in manera chi no si ndhe cumprendhet nudha
Sinonimi e contrari
arragionare,
chiltionare,
cuntrastare,
faedhare,
negossare
| ctr.
cagliare,
citire
Frasi
cussu piciochedhu allegat su tedescu ◊ allegat bèni, sa sinniora! ◊ de custu soe allegandudendhe solu cun tui ◊ candho nos intendhiat alleghendhe in sardu, su mastru nos daiat tres atzotadas
2.
su chi amus allegau mantènelu in su coro!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie est sàviu meda allegat pagu
Traduzioni
Francese
discuter
Inglese
to argue,
to talk
Spagnolo
hablar,
discutir
Italiano
discórrere,
argomentare
Tedesco
reden,
argumentieren.
chiltionàre , vrb: chistionai,
chistionare,
chistionari,
cristionai,
cristionare Definizione
pigare o fàere unu chistionu, foedhare de calecunu argumentu
Sinonimi e contrari
allecare,
arragionare,
cuntrastare,
faedhare,
negossare
Frasi
atopa a domo cantu de chiltionare! ◊ innantis de leare sa detzisione si ndhe sunt chistionados ◊ gei si nd'eus a cristionai un'atra borta! ◊ is pipius teniant bregúngia a chistionari in sardu ◊ eus fatu mali a scuai de chistionai su sardu ◊ issu pudat, inferit e chistionat puru cun is matas!
Etimo
itl.
quistionare
Traduzioni
Francese
causer
Inglese
to talk
Spagnolo
conversar,
discutir
Italiano
discórrere,
conversare,
discùtere
Tedesco
reden.
cuscujinàre , vrb Definizione
foedhare a s'iscúsiu
Sinonimi e contrari
ascugiare,
chideriare,
iscusiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
discuter à voix basse
Inglese
to confabulate softly
Spagnolo
confabuar
Italiano
confabulare sommessaménte,
sottovóce
Tedesco
heimlich reden.
illeriàre , vrb: illoriare Definizione
nàrrere isciolórios, istare unu pagu a giogu in cunfiantza; fintzes foedhare meda, a tropu, po cosas de pagu contu
Sinonimi e contrari
astrologare,
cregantae,
ibentiare,
illeredhiare,
istralobbiare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dire des bêtises
Inglese
to talk nonsense
Spagnolo
decir tonterías
Italiano
dire sciocchézze,
scemènze,
dilungarsi
Tedesco
Dummheiten reden.
iscantarúmene, iscantarúmine , nm Definizione
chistionu bambu, chentza cabu e ne coa
Sinonimi e contrari
ibéntiu,
iscàntaru,
tracaza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
propos inconséquent
Inglese
rambling speech
Spagnolo
discurso sin sentido
Italiano
discórso sconclusionato,
sènza costrutto
Tedesco
zusammenhanglose Reden.
istralobbiàre , vrb: istrollobiare,
istrolobbiare Definizione
foedhare credendho a is astros, a intzertu, foedhare a s'afaiu, nàrrere istrolobbos, isciolórios
Sinonimi e contrari
astrolicare,
illeriare,
istroligare*
Traduzioni
Francese
dire des fadeurs
Inglese
to talk nonsense
Spagnolo
tontear,
decir tonterías
Italiano
dire scipitézze
Tedesco
Dummheiten reden.
nàrrede, nàrrere, nàrri , vrb Definizione
s'impreat in su sensu de bogare foedhu, foedhare bastat chi siat, ma mescamente precisandho is foedhos o chistionu chi si faet (nau o iscritu) e fintzes in su sensu de torrare foedhu a una pregonta, de dimandhare o ordinare su chi bolet un'àteru: s'impreat fintzes in su sensu de inditare a numenatis gente, logu o cosa, po pregontare a unu su númene suo / a/c. custu vrb. si manígiat che unu vrb. in -are e presentat tantas formas diferentes: forma prus che àteru poética de s'inf. narre; ind. pres. 1ˆ p. sing. narzo, natzo, 2ˆ p. sing. nas, 2ˆ p. pl. naeis, nages, natzis, nazis, 2ˆ p. pl. nan, nant; nanca, nachi = nant, si narat, ant nau, funt naendho /nendhe /nendi ca/chi…; ind. imp. 1ˆ p. sing. nabo, navo, 3ˆ p. sing. nabat, 1ˆ p. pl. naraemus; 2u passau: 1ˆ p. sing. nesi, naresi, narzesi, nelzei; cong. pres. 1ˆ p. sing. nerza, nerze, netza, nia, nesa, níepo, 2ˆ p. sing. nias, netzas, 3ˆ p. sing. niat, 1ˆ p. pl. niemus, netzeus, 2ˆ p. pl. nerzedas, niedas, niezas, natzais, natzeis, 3ˆ p. sing. niant, nerent; impr. 2ˆ p. sing. nà! (fintzes po avertimentu), nadhi (naradhi), 3ˆ p. sing. netzessí!, netzedesi!, netzet!, 1ˆ p. pl. nemus, 2ˆ p. pl. nage, nàgemi!; pps. narau, nadu, natu, nau (ma, ind. pres. puru, nau = naro); ger. naendhe, naendho, naèndhoro, nandu, nanne, nanno, narenne, nendhe, nenne, nelzendhe/nerzendhe (cun valore causale, ipotéticu), nandhe, narindhe
Sinonimi e contrari
afirmai,
faedhare,
nai
/
giamare
Modi di dire
csn:
narri una cosa a firmu = cun seguresa, chentza dúbbios, coment'e cosa própriu segura; pònnere a nàrrere = fàghere a faedhare sa zente; nàrreresi una cosa (unu a isse etotu) = nàrriri una cosa chi iat a èssiri mellus a cuai, cosa de ndi tènniri bregúngia; nàrrere a un'andhira, a un'alenu = totu a una borta chen'e torrai àlidu; nandhe nandhe, nendhe nendhe = intantu, sughestantu chi fit (o chi est) nendhe, in su própiu tempus chi fiat (o est) fuedhendi; si nendhe chi…(+indic.vrb), …no (+vrb. ind.), …= si a su postu de…, est a su contràriu un'àtera cosa, …; nau ca… = mi paret chi…, abbisumeu…, istimmei…; "chi naras" = est un'espressioni chi, contendi unu contu o chistioni, si ponit in mesu agiummai bolendi presentai is cosas coment'e chi dhas nerit chini est ascurtendi; nara, nara chi!…, nade, nade chi!…, sinono… = mancu mali ca…, assinuncas!; dh'ap'ai nau!… = ih, ello nono?!…, no dhu cretas! (risposta de nega a carchi dimandha maca); istare nendhe, nendhe = no tupai mai, fuedhai sentza de citiri nudha; segare su ’e nàrrere a ccn. = ponnirisí a fuedhai candu est fuedhendi un'àteru; su nara nara = su abarrai sempri fuedhendi; cherrer nàrrere = àere in gana de nàrrere carchi cosa, fintzas àere sinnificadu ("cheret nàrrere"); èssere una cosa chi no ti naro = meda, cosas mannas chi azummai no faghet a lu nàrrere, cosa ispantosa, de meraviza; inoghe ite bi nana?, in cue ite si bi narat? = ita nòmini tenit su logu?; ita ti narant?, ite ti naras?, ite si narat sa fémina de Fulanu?, comente si narat babbu tou? = cali est su nòmini?; custu sighi si niat, si narat, cheret nadu (+ nm.) = arratza de… (sempri a ispantu po nàrriri ca est tropu, ca est bellu meda, ca no si podit baliai, e aici); si fit a nàrrere!… = si faghiat a faedhare gai chentza fàghere contu de comente sunt sas cosas; nàrrere totu = (nadu de criadura), àere imparadu a faedhare, a nàrrere totu sas peràulas, su númene de totu su chi connoschet (nadu de unu mannu: èssere unu culivala, chentza cabu, iscoviai totu su ch'iscít, no s'isciri abarrai citiu); pro modu ’e nàrrere = pro ndhe nàrrere una, tantu pro fàghere un'esémpiu; a su nàrrere… = a cantu paret, a intèndhere su chi si narat…; a su nàrrere meu, tou, sou… = segundhu s'idea mia, tua, sua, pro comente naro deo, naras tue, narat isse…
Frasi
custa est mudulea de zente chi ischit e no narat ◊ no mi ammento cantu ti nelzei ◊ so nanno una bella poesia ◊ nàgemi ite bos depo! ◊ su nàrrere no est chei su fàghere ◊ prima, candho navo "sa zente mea" cherio nàrrere solu a sos Sardos ◊ nadhi unu foedhu bonu! ◊ "O fémina - narzeit su Signore - eco chi tenes unu fizu nou"◊ si est a su tou nàrrere, cussos no podent su die cumpàrrere! ◊ intrant a cumbidare sos soldados a pranzu, nendhe chi faghent balanzu! (G.Ruzzone)◊ in cussu pabilu ite bi narat? ◊ nara, piciochedhu, no as a bòlliri a t'incarrerai?! ◊ nara, tue, ite bi faghes in cue?! ◊ nàzendhe una de sas vostras! ◊ candho sas paràulas o sas espressiones non sunt craras dhu natzo in sas notas (G.Sanna)◊ at nau tzieta Gina si seis prontus, ca funt passendi! ◊ at nadu babbu a bènnere como, deretu!◊ mi ant pregontatu a bos narrerepo chi so (M.Boe)
2.
faghes su male e ti lu naras puru: càlladi, nessi! ◊ furat e si lu narat puru, a fatza manna! ◊ ite fàcia de brunzu sa chi tenes: faedhas male e ti lu naras puru! ◊ nendhe nendhe at fatu abberu
3.
as a bídere chi custu libbru ponet a nàrrere! ◊ si nendhe chi bi ndh'at, de su chi semus chirchendhe, no bi ndh'at nos agatamus furcados!◊ nendhe chi lu sanas lu guastas!
4.
nau ca est sannori chi s'iscadrogat!…◊ nau ca proit!…◊ nau ca mi ant improsau!…◊ cussos, chi naras, sunt malos, mih! ◊ chi naras, tandho, a mie mi che ant leadu a campu e no so prus torrada a iscola ◊ e tandho, chi naras, totugantos ant chircadu a manigare!
5.
e ite cheret nàrrere cussos bidros segados in domo?! Cue bi at intradu zente! ◊ pro zúghere sa frebba no cheret nàrrere: podet èssere cosa grave ma fintzas de pagu contu ◊ deo cussu no lu cheria nàrrere e mi l'azis fatu nàrrere a malaoza!
6.
fit unu cane giutu a bantu e a ispantu chi no ti naro!
7.
custu già si cheret nadu trusada de carrasegare!…◊ custu sighi si niat zogu!…◊ custu sighi si niat triballu!…◊ custu sí chi si nat litu divinu!…(P.Mura)
8.
nara, nara chi l'ant leadu sa forramenta dae manos, sinono aiat istropiadu a calicunu!
9.
a babbu li narant Frantziscu ◊ cue si bi narat Iscuvudè ◊ nara, piciochedhu, a tui ita ti nant? ◊ a s'isposa dhi nant Sara ◊ frade meu si narat Micheli
Cognomi e Proverbi
prb:
chini narat su chi bolit intendit su chi no bolit
Etimo
ltn.
*narare
Traduzioni
Francese
dire
Inglese
to tell,
to say
Spagnolo
decir
Italiano
dire,
affermare
Tedesco
sagen,
reden,
sprechen.
negossàre , vrb: negossiare,
negotziai Definizione
abbarrare a chistionu, foedhandho de ccn. cosa, de importu o no
Sinonimi e contrari
allecare,
arragionare,
arralatai,
chistionai,
cuntrastare
Frasi
sedíebbos e negossiae chin socra e socru meu, ca nois semus antziandhe a monte! ◊ a isse l'at biu e negossiau paritzas bortas ◊ de cussas cosas mancu si ndhe negossiabat ◊ s'est postu a negossare chin sos bichinos
2.
e ita nci negótziat a custas partis: cichendi po si fai sa braba?
Etimo
itl.
negoziare
Traduzioni
Francese
causer,
converser
Inglese
to talk
Spagnolo
conversar
Italiano
conversare
Tedesco
sich unterhalten,
reden,
sprechen.
scibudhàe, scibudhài , vrb Definizione
essire irbentiadu, chentza fortzas, nàrrere isciolórios, immentigare is cosas
Sinonimi e contrari
iltasire
/
sciolloriai
Frasi
mi nci bollu andai, de innòi, prima de mi agabbai de scibudhai ◊ ses a ferionis o scibudhendidí?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dire des bêtises,
retomber en enfance
Inglese
to talk nonsense,
to go silly
Spagnolo
decir tonterías,
abobarse
Italiano
dire sciocchézze,
rimbambirsi
Tedesco
Unsinn reden,
verblöden,
verdummen.
sciolloriài , vrb: isciolloriai Definizione
nàrrere o fàere isciolórios
Sinonimi e contrari
addrollare,
astrologare,
ibentiare,
illeredhiare,
istralobbiare,
istralloriare,
istorodhare,
scassolai
Frasi
ti ses imbriagau e sciollórias puru! ◊ ciai dh'agatas s'ora de sciolloriai!…◊ de candu at pigau cuss'acollara in màchina at cumentzau a sciolloriai, no est prus sentzeru de conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dire des fadaises
Inglese
to daze,
to talk nonsense
Spagnolo
abobar,
decir tonterías
Italiano
rimbambire,
dire scipitézze
Tedesco
verblöden,
Unsinn reden.
slinguài , vrb Definizione
foedhare male, pònnere male de s'àteru
Sinonimi e contrari
aferritai,
allimbare,
annegiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
médire
Inglese
to speak badly
Spagnolo
hablar mal
Italiano
sparlare
Tedesco
schlecht reden (über).