caixèdha 1 , nf Definizione
genia de cau marinu; marragau de mare o caita / c. niedhutza = chlidonias nigra (itl. mignattino); caixedha peis arrúbius = chlidonias leucoptera (itl. mignattino alibianche)
Sinonimi e contrari
caita
Terminologia scientifica
pzn, larus minutus, sterna hirundo
Traduzioni
Francese
sterne commun
Inglese
little gull
Spagnolo
golondrina de mar
Italiano
gabbianèllo,
stèrna comune
Tedesco
Zwergmöwe.
capòne 1, capòni , nm Definizione
una genia de pische de mare, una calidade de iscrópula orrúbia
Frasi
ammisturu prupu, sépia cun pagellu, gallinetas cun sorellu, vacas, òrgunus, caponis, mumungionis…
Cognomi e Proverbi
smb:
Capponi
Terminologia scientifica
psc, lepidotrigla cavillone, trigla lucerna, t. lyra, aspitrigla obscura, a. cuculus, eutrigla gurnandus, trigloporus lastoviza
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
trigle
Inglese
swallow-fish
Spagnolo
cabete,
golondrina de mar,
bejel,
rubio
Italiano
pésce cappóne
Tedesco
Meersau.
caulàtzu , nm Definizione
una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas
Sinonimi e contrari
latiamarini,
luponi
Terminologia scientifica
rba, Ulva lactuca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
algue marine qui ressemble à la laitue
Inglese
sea lettuce
Spagnolo
lechuga de mar
Italiano
lattuga marina
Tedesco
Meerlettich.
cunnemàri , nm Definizione
cunnu de mari, genia de animale, a bisura de tzintzigorru, mannu fintzes prus de unu púngiu, chentza corgiolu: naschit mascu ma cun su tempus mudat a fémina
Sinonimi e contrari
orticata 1,
làtiga
Terminologia scientifica
crp, aplysia rosea, a. depilans, a. fasciata
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aplysie,
lièvre de mer
Inglese
sea hare
Spagnolo
aplisia,
liebre de mar
Italiano
aplìsia
Tedesco
Seehasen.
erbastérria , nf Definizione
custu númene dhu narant a diferentes genias de erba: sa Frankenia pulverulenta, sa Frankenia laevis, sa Plantago coronopus (bona a papare e si prantat puru), s'erba de chentu nodos Polygonum aviculare, sa Polygonum maritimum
Terminologia scientifica
rba, Plantago coronopus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plantain corne de cerf
Inglese
buck’s horn plantain
Spagnolo
estrella de mar,
hierba estrella
Italiano
minutina,
erba stella
Tedesco
Schlitzwegerich.
grògu 1 , nm Definizione
genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos
Sinonimi e contrari
caragolu
2.
su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe
Terminologia scientifica
its, monodonta turbinata?
Traduzioni
Francese
escargot de mer
Inglese
sea snail
Spagnolo
caracol de mar
Italiano
lumachina di mare
Tedesco
Meerschnecke.
màre , nm: mari Definizione
mare biu, is abbas de sa Terra, in colore asulu cotu e biaitu, arregortas impare in is fundhales prus bàscios, cosa chi ndhe pigat tres batorunos de totu sa Terra: si distinghet in ocèanu, su prus mannu chi imprassat fintzes is continentes, e mare si intremesu de terras, parte de is abbas chi arresurtant inghiriadas de terras o in calecuna manera distintas de dhas pòdere cunsiderare a bandha de un'ocèanu (es. Mare de Sardigna, m. Tirrenu, m. Adriàticu, m. Mediterràniu); nau a ispantu in su sensu de meda, cantidade manna de gente e de cosa, símbulu de bundhàntzia / a./c.: de su paris de su mare si misurant is artàrias fache a s'aera e is profundhidades fache a su centru de sa Terra
Sinonimi e contrari
meda
Modi di dire
csn:
camba, bratzu de m. = parte de unu mare chi che intrat in mesu de sa terra; mari biu = mare abbertu, abba russa; mari mortu = istagnu; s'abba a su m., aciúngiri abba a mari = dare a ue o a chie no ndh'at bisonzu; andhare a mare plenu = risposta de as arguidores chi che leant sos trastes a domo de sa cojada noa; no agatai abba in m. = no bídere su cadhu presu; mare malu = mari avolotau, candho s'abba est móida pro sos bentos (m. bonu candho est sériu); èssere che betadu a mare (nadu de cosa chi serbit) = èssere in debbadas, no lassare arrastu (nadu de cosa pérdida o furada); sicare su mare (nadu de unu pro su faedhare chi faghet)= faedhare a mal'istropiadura de lassare trassidos; (fàghere una cosa) canno sicat s'abba in m. = mai; camminare pígiu m. = subra de s'abba; cunnu de m. = burba marina o budha de cuadhu (o de molenti), zenia de cocoi de mare sentza de zoga, chi a un'ala e àtera zughet coment'e duas pínnigas; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; mare territoriale = tretu de mare largu unos 25 chilómitros totu ororu de sa terra, ue un’istadu essit a mare, cussideradu parte de su territóriu sou etotu (dae cuss'oru su mare est cussideradu internatzionale)
Frasi
oe che sunt in mare a si ammodhigare ◊ est biaitu e pàsidu su mare ◊ su mare si altzat, si falat e torrat a s'incànsciu sou ◊ sa balca piscagiola piscat in altu mare ◊ tue ses limba mala chi pones fogu a su mare! ◊ cun su vaporinu bandu a piscai in mari biu
2.
in cussa domo bi fit su mare: contaiat una fémina de su vichinatu chi, solu dae s'atzimatura de sa càule, bi campaiat una famíglia intrea ◊ chi Deus ti cuntzedat unu mare de gràscias! ◊ bi aiat unu mare de zente ifatu sou ◊ su sole betat mares de lughe ◊ – Anue andais? – A mare plenu!
3.
ant àpidu mare malu e lis at fatu male sa nave ◊ cussu dinari est che betadu a mare
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
mare
Traduzioni
Francese
mer
Inglese
sea
Spagnolo
mar
Italiano
mare
Tedesco
Meer,
See.
tzintzínu , nm Definizione
arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas)
Sinonimi e contrari
tzinnea
Terminologia scientifica
anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis
Etimo
itl.l.
zinzino
Traduzioni
Francese
oursin
Inglese
sea urchin
Spagnolo
erizo de mar
Italiano
rìccio di mare
Tedesco
Seeigel.