agúglia , nf Definizione
su pische chi narant agu de mari, genia de pische longu e fine, a murru puntudu meda
Terminologia scientifica
psc, belone belone
Traduzioni
Francese
aiguille de mer
Inglese
needlefish
Spagnolo
aguja
Italiano
agùglia
Tedesco
Hornhecht.
arrannàssa , nf Definizione
aragna o lupu de mari, genia de pische chi podet fàere fintzes de unu metro, bonu meda
Sinonimi e contrari
ispirrita,
lobina,
tràcina
Terminologia scientifica
psc, dicentrarchus labrax
Etimo
itl.
arranassa
Traduzioni
Francese
loup de mer
Inglese
bass (sea)
Spagnolo
róbalo
Italiano
spìgola
Tedesco
Wolfsbarsch.
arresciòni , nm: arriscioni,
arrintzone,
arritzone,
arritzoni,
arruscioni,
arrutzoni,
erriscioni*,
ritzone Definizione
arritzoni de mata, de terra, de sicu, genia de animaledhu chi si faet sa tana in terra o in buidos de mata, essit solu a denote, portat sa pedhe totu ispinas (foras de sa bentre) e candho dhu tocant si faet a bòcia totu ispinosa a dónnia bandha; genia de animaledhu de mare, tundhu, piticu de sete o oto centímetros, a ispinas longas a dónnia bandha (arritzoni de mari o de tríscia); su primu corgiolu de sa castàngia, totu a ispinas longas; nau in cobertantza, su sutabbídhiu de sa fémina / is partis de un'a. de mari: scroxu, ispina, buca, títulas (oos, solu de s'a. fémina), sidhus (genia de bentosas)
Sinonimi e contrari
eritu*,
ischissone
/
tzinnea,
tzintzinu
Modi di dire
csn:
intrada de leoni e bessida de arritzoni = fatura de chie si paret de chèrrere o de poder fàghere meda e agabbat a birgonza o no faghet nudha; is arritzonis (de mari) iscolant = perdent sos oos, che lis essint irfatos a brou
Frasi
dhoi at lèpuris, conillus e arruscionis ◊ portat is pilus círdinus coment'e un'arruscioni
Terminologia scientifica
anra, erinaceus aeuropeus italicus; anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis; rbr
Traduzioni
Francese
hérisson,
hérisson de mer
Inglese
hedgehog
Spagnolo
erizo
Italiano
rìccio,
rìccio di mare
Tedesco
Igel,
Seeigel.
burrída , nf: burrira Definizione
genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita)
Sinonimi e contrari
bastinu
Frasi
lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira!
2.
cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira!
Terminologia scientifica
mng, psc, scyliorhinus canicula
Etimo
itl.l
buridda
Traduzioni
Francese
roussette,
chat de mer
Inglese
sea cat (fish)
Spagnolo
pintarroja
Italiano
gattùccio di mare
Tedesco
Katzenhai.
caixedhabbiànca , nf Definizione
orrúndhine o runduledha marina
Terminologia scientifica
pzn, sterna albifrons
Traduzioni
Francese
hirondelle de mer,
Sterne
Inglese
shear-water
Spagnolo
tindío
Italiano
fraticèllo
Tedesco
Zwergseeschwalbe.
cigàla , nf Definizione
animaledhu de mare a corgiolu tostau che a su càvuru
Sinonimi e contrari
cigaledha,
papagóciula,
sugàgia
Terminologia scientifica
crx, scyllarus arctus, scyllarides latus
Etimo
ctl.
cigala
Traduzioni
Francese
squille,
cigale de mer
Inglese
squill
Spagnolo
cigala
Italiano
scìllaro
Tedesco
Bärenkrebs.
costèra , nf: custera Definizione
logu longu meda totu in costa, totu comente andhant is montes o fintzes ororu de mare
Sinonimi e contrari
colta,
cugutada,
palinzu,
trempera
| ctr.
paris
Frasi
bandho che pastore in sas costeras in mesu a badhes umbrosas ◊ fuendi, si est firmau in d-una costeredha fàcias a soli ◊ resto annicadu pensendhe a su fogu chi nos brúsiat badhes e costeras ◊ sos moros, in atacos a sas costeras de mare, ant fatu a iscraos medas sardos
Terminologia scientifica
slg
Etimo
spn.
costera
Traduzioni
Francese
bord de la mer
Inglese
ridge,
coast
Spagnolo
costera
Italiano
costóne,
rivièra
Tedesco
Küstenstrich.
cunnemàri , nm Definizione
cunnu de mari, genia de animale, a bisura de tzintzigorru, mannu fintzes prus de unu púngiu, chentza corgiolu: naschit mascu ma cun su tempus mudat a fémina
Sinonimi e contrari
orticata 1,
làtiga
Terminologia scientifica
crp, aplysia rosea, a. depilans, a. fasciata
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aplysie,
lièvre de mer
Inglese
sea hare
Spagnolo
aplisia,
liebre de mar
Italiano
aplìsia
Tedesco
Seehasen.
gragàllu , nm Definizione
indàtili o resorza de mare, genia de animaledhu de diferentes calidades, longu, a corgiolu tostau a duas perras, chi candho si serrat assimbígiat a una lepedha serrada / una creze de g.: mànigus de arresoja; g. de sànguni = gragallu de colore unu pagu biaitu (ensis siliqua)
Sinonimi e contrari
arrasoa,
gragalloni
Frasi
anguidha cun lissa, cóciula cun gragallus
Terminologia scientifica
crx, pharus legumen, solen vagina, ensis ensis
Etimo
ltn.
cochlearium
Traduzioni
Francese
datte de mer
Inglese
razor-clam
Spagnolo
navaja
Italiano
cannolìcchio
Tedesco
eine Messerscheidesorte,
eine Scheidenmuschelsorte.
grògu 1 , nm Definizione
genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos
Sinonimi e contrari
caragolu
2.
su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe
Terminologia scientifica
its, monodonta turbinata?
Traduzioni
Francese
escargot de mer
Inglese
sea snail
Spagnolo
caracol de mar
Italiano
lumachina di mare
Tedesco
Meerschnecke.
imbàtidu , nm: imbàtiru Definizione
bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud
Sinonimi e contrari
australe,
imbatu*
Frasi
su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari
Terminologia scientifica
tpm
Traduzioni
Francese
brise de mer
Inglese
sea breeze
Spagnolo
viento marero
Italiano
imbatto,
brézza di mare
Tedesco
Meeresbrise.
màre , nm: mari Definizione
mare biu, is abbas de sa Terra, in colore asulu cotu e biaitu, arregortas impare in is fundhales prus bàscios, cosa chi ndhe pigat tres batorunos de totu sa Terra: si distinghet in ocèanu, su prus mannu chi imprassat fintzes is continentes, e mare si intremesu de terras, parte de is abbas chi arresurtant inghiriadas de terras o in calecuna manera distintas de dhas pòdere cunsiderare a bandha de un'ocèanu (es. Mare de Sardigna, m. Tirrenu, m. Adriàticu, m. Mediterràniu); nau a ispantu in su sensu de meda, cantidade manna de gente e de cosa, símbulu de bundhàntzia / a./c.: de su paris de su mare si misurant is artàrias fache a s'aera e is profundhidades fache a su centru de sa Terra
Sinonimi e contrari
meda
Modi di dire
csn:
camba, bratzu de m. = parte de unu mare chi che intrat in mesu de sa terra; mari biu = mare abbertu, abba russa; mari mortu = istagnu; s'abba a su m., aciúngiri abba a mari = dare a ue o a chie no ndh'at bisonzu; andhare a mare plenu = risposta de as arguidores chi che leant sos trastes a domo de sa cojada noa; no agatai abba in m. = no bídere su cadhu presu; mare malu = mari avolotau, candho s'abba est móida pro sos bentos (m. bonu candho est sériu); èssere che betadu a mare (nadu de cosa chi serbit) = èssere in debbadas, no lassare arrastu (nadu de cosa pérdida o furada); sicare su mare (nadu de unu pro su faedhare chi faghet)= faedhare a mal'istropiadura de lassare trassidos; (fàghere una cosa) canno sicat s'abba in m. = mai; camminare pígiu m. = subra de s'abba; cunnu de m. = burba marina o budha de cuadhu (o de molenti), zenia de cocoi de mare sentza de zoga, chi a un'ala e àtera zughet coment'e duas pínnigas; fàghere mares e mundhos = cosas de ispantu, mannas, aira; mare territoriale = tretu de mare largu unos 25 chilómitros totu ororu de sa terra, ue un’istadu essit a mare, cussideradu parte de su territóriu sou etotu (dae cuss'oru su mare est cussideradu internatzionale)
Frasi
oe che sunt in mare a si ammodhigare ◊ est biaitu e pàsidu su mare ◊ su mare si altzat, si falat e torrat a s'incànsciu sou ◊ sa balca piscagiola piscat in altu mare ◊ tue ses limba mala chi pones fogu a su mare! ◊ cun su vaporinu bandu a piscai in mari biu
2.
in cussa domo bi fit su mare: contaiat una fémina de su vichinatu chi, solu dae s'atzimatura de sa càule, bi campaiat una famíglia intrea ◊ chi Deus ti cuntzedat unu mare de gràscias! ◊ bi aiat unu mare de zente ifatu sou ◊ su sole betat mares de lughe ◊ – Anue andais? – A mare plenu!
3.
ant àpidu mare malu e lis at fatu male sa nave ◊ cussu dinari est che betadu a mare
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
mare
Traduzioni
Francese
mer
Inglese
sea
Spagnolo
mar
Italiano
mare
Tedesco
Meer,
See.
maretàda , nf Definizione
aundhada forte de su mare
Frasi
sas maretadas de su mare in bulluzu fachent chimentu mannu
Traduzioni
Francese
tempête de mer
Inglese
sea storm
Spagnolo
marejada
Italiano
mareggiata
Tedesco
Sturmflut.
marína , nf Definizione
su mare pruschetotu ororu de sa terra, su prus acanta; genia de corpus militare chi manígiat is naves e andhat peri is mares
Frasi
Deus a nosu at cuncédiu unu mannu capitali de sa marina a Fonni ◊ deris unu canàriu falat a sa marina, faghe e no faghe die…
2.
Sesetu est tenenti de Marina ◊ a Tamasu ndi dh’iant pigau sordau in sa Marina e dh’iant imbarcau cumenti a cannoneri
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
bord de la mer,
marine
Inglese
coast (line),
navy
Spagnolo
marina
Italiano
marina
Tedesco
Meeresküste,
Marine.
pilàrgiu , nm Definizione
genias de càvuru cun su corgiolu totu a puntas, a sa parte de pitzu: de duas calidades, una (m. verrucosa) no si papat
Terminologia scientifica
crx, maia squinado
Traduzioni
Francese
araignée de mer
Inglese
spider-crab
Spagnolo
centolla
Italiano
grancèvola
Tedesco
Meerspinne.
scàru , nm Definizione
in bidhas de mare, orruga o istrada a oru a mare
Frasi
in Portescusi ant fatu sa festa de su scaru
Traduzioni
Francese
promenade du bord de la mer
Inglese
seafront
Spagnolo
paseo marítimo
Italiano
lungomare
Tedesco
Strandpromenade.
selèbra , nf Definizione
genia de linna chi faet a tupa e creschet in logos de arena, de mare
Sinonimi e contrari
àlimu,
èlamu
Terminologia scientifica
mt, Atriplex halimus
Etimo
ctl.
salobre
Traduzioni
Francese
arroche halime,
pourpier de mer
Inglese
sea orach
Spagnolo
orzaga
Italiano
àlimo
Tedesco
Keilmelde.
sperrítu , nm, nf: isparritu*,
spirritu Definizione
aragna o lupu de mari, genia de pische chi podet fàere fintzes de unu metro, bonu meda; dhu narant fintzes de piciochedhu
Sinonimi e contrari
arangioa,
arrannassa,
lupatzu,
tràcina
Frasi
is piscadoris torrant cun is cius càrrigus de palària, de macioni, de spirritu…◊ castit sa bellesa de custu spirritu: movit sa coa che calledhu in festa!
2.
est unu sperritu, cussu pipiu!
Terminologia scientifica
psc, dicentrarchus labrax
Traduzioni
Francese
loup de mer
Inglese
seabass
Spagnolo
róbalo
Italiano
spìgola
Tedesco
Seebarsch.
sugàgia , nf Definizione
animaledhu de mare a corgiolu tostau
Sinonimi e contrari
cigala,
papagóciula
Terminologia scientifica
crx
Traduzioni
Francese
petite cigale de mer
Inglese
no nippers crab
Spagnolo
cigala
Italiano
scìllaro
Tedesco
Bärenkrebs.